Rzodkiew w ogrodzie - wysiew, pielęgnacja, zbiory

Pochodzenie i właściwości

Rzodkiew (Raphanus) jest rodzajem botanicznym z rodziny kapustowatych. Spośród trzech gatunków tego rodzaju, rozpowszechnionym w świecie warzywem jest rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus). Blisko ze sobą spokrewnione są odmiany rzodkwi: rzodkiewki (Raphanus sativus var. sativus) i rzodkwi oleistej (Raphanus sativus var. oleiformis). Do Europy trafiły hodowlane formy rzodkwi prawdopodobnie dopiero w XIII wieku.

Rzodkiew tworzy zgrubienie z części korzenia i łodygi, tak zwany hipokotyl. Istnieją liczne odmiany o różnej wielkości, formie i kolorze – od kulistych przez stożkowe do walcowatych i wrzecionowatych. Korzenie mogą być z zewnątrz koloru białego, różowego, fioletowego, zielonego, brązowego albo czarnego. Wewnątrz kryje się biały, zielony albo magentowy miąższ o aromatycznym, słodko-ostrym smaku. Jak wszystkie rośliny kapustowate, również rzodkiew zawiera różne oleje gorczycowe, które są odpowiedzialne za charakterystyczny, kapuściano-ostry smak. Mają działanie przeciwbakteryjne, dlatego z rzodkwi wyrabia się syrop na kaszel.

Korzeń rzodkwi sięga głęboko w ziemię i tworzy tam korzenie boczne. Liście rośliny tworzą najpierw odziomkową rozetę, są ząbkowane, klapowate do pierzastych, z długimi ogonkami. W okresie kwitnienia rzodkiew pnie się do góry i rozwija wysokie pędy kwiatowe, z na przemian umieszczonymi liśćmi. Jako roślina długiego dnia, rzodkiew zakwita dopiero wtedy, gdy długość dnia przekroczy określoną liczbę godzin. Ma to miejsce przeważnie między majem i końcem czerwca.

Kwiaty rzodkwi rozwijają się na pędach o wysokości 120-200 cm. Siedzą zebrane w grona, płatki korony są białe lub purpurowe, z ciemnymi żyłkami. Rzodkiew nie jest samopylna, kwiaty zapylane krzyżowo są zależne od owadów, którym zapewniają pyłek i nektar. Po zapyleniu tworzą się wąskie łuszczyny-strąki, w których dojrzewają kanciaste, czerwono-brązowe do ciemnobrązowych nasiona rzodkwi. W przeciwieństwie do rzepaku (Brassica napus) albo gorczycy (Sinapis), strąki rzodkwi nie pękają nawet po dojrzeniu. Wszystkie części rośliny są jadalne: liście, kwiaty, korzeń, młode strąki można wykorzystać w kuchni.

Zapoznaj się: Jak i w czym uprawiać szczypior? [PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI]

Jaka jest różnica między rzodkwią i rzodkiewką?

Znane od wieków i do dzisiaj uprawiane rośliny użytkowe i ozdobne bardzo rzadko są gatunkami botanicznymi. Poprzez krzyżowanie gatunków i selekcję kolejne pokolenia ogrodników uzyskiwały hybrydy i kultywary o najbardziej pożądanych cechach. O naturalnych przodkach popularnych roślin nikt raczej nie pamięta. Mało tego: najczęściej trudno jest uwierzyć, że okazałe warzywa i owoce mają coś wspólnego z niepozornymi, dziko rosnącymi roślinkami.

Podobnie jest z rzodkwią – dziko rosnący gatunek rośliny o nazwie rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus) doczekał się wielu kultywarów. Według niektórych botaników rzodkiew zwyczajna jest podgatunkiem rzodkwi świrzepy: Raphanus raphanistrum subsp. sativus.

Warzywa uprawiane pod nazwą rzodkiewka, rzodkiew japońska, rzodkiew czarna, rzodkiew biała albo rzodkiew chińska są niczym innym jak odmianami i kultywarami rzodkwi. Kształt i wielkość korzenia, kolor skórki i miąższu, smak i aromat – to już są cechy różne dla różnych odmian rzodkwi.

Zobacz: Uprawa pomidorów koktajlowych w ogrodzie – jak to robić?

Wysiew rzodkwi w ogrodzie

Jak większość warzyw, rzodkiew preferuje stanowiska w pełni słoneczne do półzacienionych. Gleba powinna być lekka do średniociężkiej, głęboka, z dużym udziałem próchnicy i równomierną wilgotnością. Jeśli chodzi o wartość pH, roślina jest naprawdę wyrozumiała, jednak nie powinna się znajdować w zakresie alkalicznym. Na lekkich glebach rzodkiew ma skłonność do bardzo ostrego smaku; na ciężkich zaś nie może dobrze wykształcić korzenia, a na dodatek zbiór jest utrudniony.

Muliste i ciężkie gleby z tendencją do tworzenia zastoju wody są nieodpowiednie do uprawy rzodkwi. Można je poprawić dodatkiem piasku i wzbogaconej kompostem ziemi ogrodowej. Wprowadzenie substancji organicznych poprawia glebę również długoterminowo, ponieważ wspomaga rozwój mikroorganizmów i wzmacnia tworzenie próchnicy.

Siew rzodkwi wykonuje się w zależności od odmiany bezpośrednio do gruntu albo do inspektu. Przygotowanie rozsady jest możliwe, jednak przez bezpośredni wysiew nasion otrzymuje się wyraźnie ładniejszą rzodkiew i głębsze korzenie, co ułatwia pielęgnację i zbiory. Niektóre odmiany rzodkwi nadają się do letniej uprawy z siewem wiosennym, inne z przeznaczeniem do przechowywania wysiewa się od sierpnia. Ze względu na wielką różnorodność odmian i ich uprawę w różnych porach roku, można rzodkiew siać porcjami co dwa tygodnie i zbierać świeże warzywa prawie przez okrągły rok.

Najpierw należy przygotować glebę, usuwając dokładnie chwasty i głęboko ją spulchniając. Nasiona rzodkwi wysiewa się gęsto rzędami w odległości 25-30 cm i później ustala odstępy między pojedynczymi siewkami na ok. 20 cm. Siew wykonuje się na głębokość 1-2 cm albo przykrywa nasiona warstwą ziemi i obficie podlewa. W optymalnej temperaturze 14-15°C pierwsze siewki pojawiają się po 8-10 dniach.

Przeczytaj także: Uprawa brukselki - co trzeba wiedzieć?

Jakie rosliny w sąsiedztwie toleruje rzodkiew?

Dobre i złe sąsiedztwo dla rzodkwi

Uprawa mieszana rzodkwi bardzo się opłaca, ponieważ niektórzy jej roślinni partnerzy pomagają trzymać z daleka szkodniki i choroby. Dobrymi sąsiadami dla rzodkwi są:

Złym sąsiedztwem dla rzodkwi są natomiast:

inne spokrewnione rośliny kapustowate,
ogórek (Cucumis sativus),
cebula (Allium cepa).

Szybko rosnące odmiany rzodkwi można uprawiać jako przedplon albo poplon. W szklarni rzodkiew rośnie i może być zbierana już wczesną wiosną, zanim na początku maja pojawią się pomidory, papryka i inne warzywa. W formie poplonu po wczesnych odmianach ziemniaków, fasoli, grochu albo sałaty można wysiewać od sierpnia późne odmiany rzodkwi. Aby uniknąć rozprzestrzeniania się groźnej choroby roślin kapustowatych Plasmodiophora brassicae, nie należy siać rzodkwi bezpośrednio po gatunkach z nią spokrewnionych. Zalecana jest pauza między takimi uprawami co najmniej 4-5 lat.

Pielęgnacja rzodkwi

Zabiegi pielęgnacyjne tego warzywa są wyjątkowo łatwe, również ze względu na szybki wzrost. Po dwóch-trzech tygodniach po wysiewie trzeba przerzedzić siewki do odpowiedniej więźby. Regularne motyczenie między rzędami hamuje wzrost chwastów, co jest szczególnie ważne w początkowej fazie wzrostu.

Podlewanie i nawożenie ma w uprawie rzodkwi istotne znaczenie, ponieważ susza, upał i niedobór składników pokarmowych prowadzą do tworzenia ostrych w smaku i zdrewniałych korzeni rzodkwi. W skrajnym wypadku z powodu stresu roślina może przedwcześnie zacząć kwitnąć. Regularne zaopatrzenie w wodę jest niezbędne zwłaszcza w okresach suszy.

Rzodkiew należy do roślin o umiarkowanym zapotrzebowaniu na minerały, ale szczególnie w okresie tworzenia korzeni powinna być odpowiednio nawożona. Stosować należy nawozy przeznaczone do warzyw, które działają przez długi czas, powoli uwalniając do gleby składniki odżywcze. Unika się w ten sposób przenawożenia albo wypłukania minerałów z gleby. Na krótko przed siewem rzodkwi, nie powinno się stosować świeżego obornika ani kompostu.

Czy rzodkiew jest zimoodporna?

Młoda, dojrzała do zbioru rzodkiew nie jest odporna na mróz i powinna być jesienią w całości zebrana. Wyrośnięte odmiany jesienne rzodkwi znoszą spadki temperatury do ok. -9°C i teoretycznie, podczas łagodnej zimy, mogą być zbierane przez całą zimę. W tym stadium są jednak przeważnie zbyt zdrewniałe. Lepszą alternatywą jest osłona z folii albo włókniny, ewentualnie uprawa rzodkwi w szklarni.