Dynia w ogrodzie – uprawa, pielęgnacja, sadzenie

Znane dzisiaj odmiany dyni (a jest ich ponad 800) pochodzą od dzikich gatunków, które pierwotni mieszkańcy kontynentu amerykańskiego zaczęli uprawiać około 12 000 lat temu. Prawdopodobnie przez całe tysiąclecia wykorzystywano do celów spożywczych tylko zawierające olej ziarna dyni. Nasiona dyni są jedynymi częściami dzikich gatunków oraz pierwotnie uprawianych odmian, które nie zawierają substancji gorzkich (kukurbitacyny) i są jadalne. Dzisiaj jedynie ozdobne dynie zawierają ten szkodliwy alkaloid, a wszystkie odmiany owocowe mogą być spożywane bez obaw.

Wygląd i wzrost dyni

Pod względem botanicznym owoce dyni – w co trudno uwierzyć – są jagodami. Można powiedzieć, że „pancernymi” jagodami, jako że zewnętrzna skórka dyni w pełni dojrzałym stanie jest mniej lub bardziej zdrewniała. Wielkość, kształt i kolor różnych odmian dyni może być bardzo różny. Szczególnie dynie ozdobne bywają często wielokolorowe i mają niezwykłe kształty.

Dynie są uprawiane jako rośliny jednoroczne o łodygach płożących się lub pnących, dorastających do 10 m długości. Niektóre odmiany mają łodygi krótkie i wzniesione. Duże, klapowe liście są ustawione naprzemianlegle. Roślina jest jednopienna, ale kwiaty są rozdzielnopłciowe. Żeńskie kwiaty rozwijają się pojedynczo, są dzwonkowate z dużą koroną i jednym słupkiem. Kwiaty męskie natomiast wyrastają po kilka w kątach liści i mają po pięć pręcików. Kwitnie od czerwca do września. Mimo swojego egzotycznego pochodzenia uprawa dyni udaje się z reguły dobrze w naszych warunkach i daje bogate zbiory. Aby dobrze rosła, trzeba uwzględnić kilka jej wymagań.

Idealne stanowisko dla dyni

Dynia jest rośliną o dużych wymaganiach co do wielkości powierzchni. W zależności od gatunku i odmiany jedna roślina potrzebuje 1,5 do 2 metrów kwadratowych grządki. Wiele odmian pnie się i szczególnie dla małych odmian dyni przydatne mogą być podpory. Do sadzenia dyni nadaje się na przykład miejsce przy ogrodowym płocie, po którym roślina może się wspinać. Większe dynie powinny ze względu na ciężar owoców pozostać raczej na ziemi.

Dynie są roślinami ciepłolubnymi. Stanowisko dla nich powinno być słoneczne i osłonięte od wiatru. Ważne jest, aby ziemia wcześnie się nagrzewała. Odpowiednie są dla dyni gleby lekkie do średnio ciężkich, jak piaszczyste gliny o dobrej zdolności gromadzenia wody i dużym udziale próchnicy. Gleby kwaśne nie zapewniają dobrych warunków wzrostu; wartość pH powinna wynosić co najmniej 6.

Szczególnie ważne przy wyborze stanowiska jest przestrzeganie kolejności uprawy: dynia nigdy nie powinna być sadzona bezpośrednio po innych roślinach dyniowatych na tym samym miejscu. Do krewnych dyni należą m.in. cukinia, ogórki, a nawet melony. Dobrym przedplonem dla dyni są natomiast ziemniaki, rośliny strączkowe oraz kapusta.

Sadzenie dyni w ogrodzie

Dynie są stosunkowo łatwe w uprawie ogrodowej, jednak ze względu na swoje ciepłe pochodzenie wykazują dużą wrażliwość na niskie temperatury. W uprawie dyni stosuje się dwie metody:

• Wysiew do gruntu
  Pod koniec kwietnia/ na początku maja można dynię wysiewać bezpośrednio do dobrze przygotowanego gruntu. Miejsce powinno być najpierw dobrze spulchnione, oczyszczone z chwastów i zasilone czterema litrami kompostu na metr kwadratowy. W każdy rowek o głębokości 2-3 cm układa się dwa-trzy nasiona, a po wykiełkowania pozostawia silniejszą siewkę. Odstęp w rzędzie wynosi 0,5-1,5 m, a odległość między rzędami 1,5 m. Do kiełkowania potrzebna jest temperatura powyżej 14°C. Jeśli rośliny właśnie wykiełkują, a zapowiadane są nocne spadki temperatury poniżej 5°C, należy siewki przykryć włókniną. Chłód może mocno zakłócić rozwój młodych dyni.
• Przygotowanie sadzonek
  Dobrą alternatywą jest wysiew nasion do doniczek i przygotowanie sadzonek. Sieje się dynię w kwietniu, aby młode rośliny móc przesadzać do gruntu w połowie maja. Przy takiej uprawie umieszcza się w każdej doniczce jedno nasiono na głębokości 2-4 cm. Idealna temperatura do kiełkowania wynosi 20-24°C. Kiedy tylko pojawi się pierwszy liść (ale nie liścień), a spóźnione majowe przymrozki już nie zagrażają, przesadza się młode roślinki do gruntu w takich samych odstępach, jak podczas bezpośredniego siewu.

O tym, czy zastosuje się bezpośredni wysiew nasion do gruntu, czy siew do doniczek, powinno się uzależnić od stanowiska. W regionach raczej chłodnych opłaca się w każdym razie uprawa siewek w domu. Poza tym przy tej metodzie można liczyć na wcześniejsze zbiory. Młode roślinki dyni dobrze jest na początku przykryć włókniną, aby ochronić je przed chłodem. Ta osłona powinna być oczywiście zdjęta przed tworzeniem się kwiatów, aby nie zakłócać zapylania.

Jak pielęgnować dynię w ogrodzie?

Pielęgnacja dyni nie jest zbyt kłopotliwa, trzeba tylko zwrócić uwagę na niektóre wymagania.

• Prawidłowe podlewanie
  Ważne jest regularne podlewanie dyni. Szczególnie podczas tworzenia owoców trzeba zwracać na to uwagę, ponieważ niedobór wody może negatywnie wpłynąć na zbiory. Podlewając, należy wodę lać bezpośrednio na ziemię, a nie przez liście – to grozi powstaniem zgnilizny. Zgnilizna może się też pojawić na owocach, które leżą bezpośrednio na ziemi. Zaleca się zastosowanie podkładki, na przykład z deski.
• Prawidłowe nawożenie dyni
  Dynia wykazuje duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze, dlatego celowe jest regularne nawożenie. Przed siewem względnie wysadzaniem młodych roślin do gruntu powinno się zastosować nawożenie organiczne. Następne zasilanie nawozem stosuje się w okresie wzrostu. Dynia rośnie szybko, a jej liście są duże, z tego względu chwasty nie mają z nią lekko. Zanim jednak rozłożyste rośliny całkiem przykryją ziemię, młode dynie muszą jednak konkurować z chwastami. Aby im pomóc, trzeba regularnie usuwać niepotrzebne rośliny, aby dynie miały dostatecznie dużo światła składników odżywczych i wody.

Przycinanie i formowanie dyni

Popularną metodą pielęgnacji dyni jest usuwanie nowych pędów. Zasada jest prosta: im więcej wyrośnie owoców, tym będą mniejsze. Może się więc opłacać pozostawienie tylko części owoców na roślinie, aby mogły otrzymać dosyć energii i składników pokarmowych. Zaleca się przeprowadzić ten zabieg po raz pierwszy w czerwcu. W tym celu pędy z więcej niż trzema-pięcioma liśćmi skraca się powyżej drugiego liścia. W lipcu można zabieg powtórzyć, tym razem nad piątym liściem. Kiedy wszystkie żeńskie kwiaty zostaną zapylone (co można rozpoznać po zawiązkach owoców), męskie kwiaty należy usunąć. Roślina będzie miała więcej energii na tworzenie owoców.

Zbiory dyni - od połowy sierpnia

W zależności od odmiany dojrzewanie dyni rozpoczyna się najwcześniej od połowy sierpnia. Większość odmian nadaje się jednak do zbioru dopiero od września do października. Zaleca się zbiory dyni przed pierwszymi przymrozkami. O tym, czy dynia jest już dojrzała do zbioru można rozpoznać poi kilku oznakach:

• intensywne zabarwienie owocu;
• zdrewniała i sucha szypułka;
• obumarcie liści;
• odporna na zarysowanie skórka owocu;
• głuchy odgłos przy stukaniu w owoc (nie dotyczy wszystkich odmian).

Najlepiej zbierać dynie przy suchej pogodzie. Powinny po zbiorze obeschnąć na zewnątrz przez dwa-trzy dni. Po ścięciu ostrym nożem należy zawsze zostawić szypułkę; patogeny mają trudniejszy dostęp do owocu i ten może dłużej przeleżeć. Ogólnie biorąc, należy ostrożnie postępować z dynią, ponieważ uszkodzony owoc szybko się psuje.

Sprawdź jakie przetwory można przygotować z cukinii.