Uprawa brukselki - co trzeba wiedzieć?

Pochodzenie brukselki

Brukselka, czyli kapusta warzywna brukselska (Brassica oleracea var. gemmifera), jest jednym z najważniejszych warzyw zimowych. Należy do licznej rodziny kapustowatych i jest botaniczną odmianą kapusty warzywnej, co oznacza, że powstała bez udziału ogrodników prawdopodobnie ze skrzyżowania kapusty głowiastej i jarmużu. Uprawiana w ogrodach brukselka jest jedną z licznych odmian hodowlanych, czyli tak zwanym kultywarem. Różnica między odmianą botaniczną i odmianą hodowlaną polega na tym, że pierwsza powstaje spontanicznie w naturze, druga zaś jest wynikiem żmudnej selekcji prowadzonej przez człowieka. Celem selekcji jest uzyskanie określonych cech kultywaru.

Pierwsze wzmianki o uprawie brukselki pochodzą z 1587 roku z Niderlandów Hiszpańskich, dzisiejszej Belgii. Na początku XIX wieku stała się popularna w całej Europie i rozprzestrzeniła się też w Stanach Zjednoczonych. Ze względu na to, że pierwsze uprawy tej kapusty założono w okolicach Brukseli, nikogo nie dziwi jej nazwa "chou de Bruxelles”, „Brussels sprout”, „Brüsseler Kohl“ albo „brukselka”.

Pierwotna forma kapusty brukselskiej późno rozwija smaczne różyczki, które dojrzewają stopniowo od dołu ku górze. Także wyhodowane historyczne już odmiany, jak pochodząca z Holandii ‘Gronninger’, dojrzewają wolno i mogą być zbierane przez długi czas.

Brukselka jest bardziej zimoodporna niż inne głowiaste odmiany kapusty. Przeróżne odmiany odznaczają się różnym okresem dojrzewania. Tradycyjne odmiany rozwijają swój orzechowo-słodkawy smak dopiero zimą. W procesie fotosyntezy zielone rośliny tworzą zimą cukier gronowy (glukozę). Bezsmakowa skrobia przekształca się w pąkach w aromatyczne cukry, ulega wzbogaceniu i nadaje minigłówkom kapusty typowy smak brukselki. Tego efektu nie da się powtórzyć w zamrażarce, ponieważ wzbogacanie cukru następuje tylko w żywych roślinach. Poza tym brukselka jest warzywem najbogatszym w witaminę C ze wszystkich warzyw zimowych, przewyższa pod tym względem nawet jarmuż. Zawiera też znaczące ilości roślinnego białka, witamin z grupy B oraz wielu minerałów, jak potas, żelazo i magnez.

Sprawdź: Jak i w czym uprawiać szczypior? [PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI]

Wygląd i wzrost brukselki

Gruba, mocna łodyga kapusty brukselskiej dorasta do wysokości 50-100 cm. Jest mocno ulistniona, a w kątach wydłużonych liści wyrastają krótkie pędy boczne w formie małych główek. Składają się one z ciasno ułożonych liści i są gęsto ułożone wzdłuż łodygi. Pióropusz dużych liści na szczycie zwiesza się podczas mrozu, chroniąc młode różyczki przed przemarznięciem.

Siew i sadzenie brukselki w ogrodzie

Brukselka jest warzywem o dużym zapotrzebowaniu na składniki odżywcze. Aby zapewnić wysokie zbiory, trzeba glebę głęboko spulchnić i wzbogacić próchnicą. Można to zrobić w roku poprzedzającym uprawę kapusty, ponieważ składniki mineralne będą dostępne przez długi czas. Brukselka lubi najbardziej podłoże gliniaste o neutralnym odczynie pH, ale rośnie dobrze również w nieco mniej korzystnych warunkach. Idealna jest wartość pH co najmniej 6,8.

Odpowiednią porą do sadzenia kapusty brukselskiej jest połowa kwietnia do końca maja. Nasiona wysiewa się bezpośrednio do gruntu. Zaleca się jednak przygotowanie wczesną wiosną rozsady brukselki. Podczas sadzenia trzeba zwracać uwagę na odstępy między roślinami, które nie powinny być mniejsze niż 50 cm. Z biegiem czasu rośliny potrafią się mocno rozrosnąć. Krótkie zestawienie:

głębokość siewu – 0,5 cm
odstępy między sadzonkami – 40-60 cm
dobre sąsiedztwo – groch, ogórki, rzodkiew, seler i szpinak
złe sąsiedztwo – inne odmiany kapusty, rośliny z rodziny kapustowatych
przygotowanie rozsady – kwiecień
sadzenie do gruntu – połowa kwietnia/koniec maja
wysiew do gruntu – maj
czas kiełkowania – ok. tygodnia
czas zbioru – listopad.

W czasie uprawy rozsady trzeba siewki utrzymywać w stanie wilgotnym oraz zapewniać im dobre wietrzenie, aby nie rozwinęła się pleśń. Temperatura nie powinna być zbyt wysoka. Kiedy pojawią się liścienie, można siewki pikować i rozdzielać. Sadząc rośliny do gruntu, należy zwracać uwagę na głębokie umieszczenie w ziemi, najlepiej do pierwszych listków.

Kapusta brukselka należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceaen). Aby uniknąć przenoszenia chorób specyficznych dla roślin tej rodziny, ponowna uprawa kapustnych warzyw dowolnego gatunku na tym samym miejscu jest wskazana dopiero po co najmniej trzech latach.

Przeczytaj: Uprawa pomidorów koktajlowych w ogrodzie – jak to robić?

Uprawa brukselki – odpowiednie pielęgnowanie

Podlewanie i nawożenie

Ogólnie biorąc, brukselka lubi wilgoć. Po posadzeniu młodych roślin należy jednak podlewać je bardzo oszczędnie, a nawet przez pewien czas wcale. Chodzi o to, aby zachęcić małe sadzonki do wytworzenia głębszych korzeni. Po pierwszym tygodniu do dwóch należy już brukselkę podlewać regularnie i obficie. Również w tym przypadku obowiązuje zasada unikania zastojów wody. Najlepiej jest podlewać brukselkę kilka razy dziennie małymi dawkami.

Do bujnego i mocnego wzrostu kapusta brukselska potrzebuje nawożenia. W pełni lata rozpoczyna się wzrost różyczek brukselki i wtedy należy prowadzić umiarkowane zasilanie nawozem. Oznaką niedoboru azotu mogą być żółte, lekko powiędnięte liście. Sygnalizowane braki należy w porę uzupełnić mineralnym nawozem w płynie albo roślinną gnojówką. Generalnie powinno się przed sadzeniem brukselki przerobić ziemię z odpowiednią ilością długo działającego nawozu organicznego.

Nie należy doprowadzać do przenawożenia rośliny. Zbyt wysoka dawka azotu spowoduje, że różyczki-główki brukselki staną się miękkie i stracą odporność na niskie temperatury. Problematyczne jest przede wszystkim nawożenie zbyt dużą ilością nawozu mineralnego. Nawozy organiczne rozkładają się powoli i stopniowo uwalniają do gleby składniki pokarmowe, przez co niebezpieczeństwo przedawkowania nie występuje.

Pielęgnowanie brukselki w ogrodzie

Zanim kapusta brukselska osiągnie swoją pełną wielkość, upływa sporo czasu. Dopiero w połowie lata roślina dorasta do swoich właściwych rozmiarów. Do tego czasu rabata miedzy poszczególnymi roślinami pozostaje niezacieniona i chwasty mogą się swobodnie rozwijać. Potrzebne jest regularne motyczenie międzyrzędów z brukselką, aby zlikwidować niepotrzebną konkurencję do wody i minerałów.

Skrócenie wierzchołka głównego pędu powinno poprawić wzrost brukselki. Więcej energii wydatkuje wówczas na rozwój różyczek. Ten zabieg powinno się stosować tylko do odmian wczesnych brukselki, ponieważ w innym przypadku może prowadzić do szkód od mrozu nadmiernie rozrośniętych główek. Ogólne zasady pielęgnacji w skrócie:

Głębokie spulchnienie rabaty, wzbogacenie gleby kompostem (ewentualnie już w poprzedzającym roku).
Zwracać uwagę na poprzedni rodzaj uprawy – nie sadzić warzyw kapustnych rok po roku w tym samym miejscu.
Zachować odległości między sadzonkami co najmniej 50 cm.
Początkowo mało podlewać, a po wykształceniu korzeni – regularnie.
Nawożenie stosować od początku tworzenia główek (początek lipca).

Brukselka z siewu, czy z rozsady?

Brukselkę można wysiewać bezpośrednio do gruntu. Jest to jednak polecane tylko wtedy, gdy wiosna zapowiada się ciepła i z ustabilizowaną temperaturą. Przy wysiewie odległości powinny być odpowiednio mniejsze, niż przy sadzeniu, aby ewentualnie wyrównać luki we wschodach. Jeśli nasiona i warunki są dobre, nadmiar siewek brukselki można przepikować na inne miejsce.

Pewniejszym wariantem uprawy brukselki w ogrodzie jest przygotowanie wiosną rozsady. Alternatywą dla przygotowywania sadzonek we własnym zakresie jest zakup młodych roślin w sklepie.

Odmiany brukselki

Różnorodność odmian brukselki nie jest porównywalna z innymi warzywami kapustnymi, niemniej jednak pozwala wybrać odmianę najbardziej odpowiednią do potrzeb. Odmiany różnią się smakiem (orzechowe, typowo kapuściane, lekko gorzkie, pikantne), wielkością wzrostu, odpornością na mróz, okresem zbioru. Oto kilka przykładów odmian wczesnych:

‘Noisette’ – odmiana francuska o pikantnym smaku, zbiór od października do lutego;
‘Igor’ – odporna na mróz, wczesna odmiana o licznych, twardych różyczkach;
‘Rosella’ – okrągławe, owalne główki; szybko rosnąca i wczesna odmiana;
‘Gronninger’ – tradycyjna odmiana, zbiór od listopada;
‘Diablo’ – równomiernie rozmieszczone główki, odmiana odporna na mączniaka rzekomego.

Do późnych odmian brukselki należą:

‘Rubine’ – brukselka o czerwonych główkach;
‘Wellington F1’ – ciemne główki, odporna na mróz;
‘Sanda’ – główki jasnozielone, odporna na suszę i mróz;
‘Roodnerf’ – główki lekko fioletowe, mocne w smaku.

Zbiór brukselki

Zbierając brukselkę, trzeba albo ostrożnie wyłamywać ją z kątów liści, albo odcinać nożem. Wybiera się najpierw największe i najbardziej dojrzałe główki. W dobrych warunkach można jeść własną brukselkę przez całą zimę. Niektóre odmiany tworzą na wierzchołku pędu głównego nasadkę przypominającą kapustę włoską. Te liście można też wykorzystać.

Kto chciałby zachować brukselkę na czas po zbiorach, może ją spokojnie zamrozić. W tym celu trzeba usunąć zewnętrzne, ciemne liście główek. Następnie nacina się główki i blanszuje we wrzącej osolonej wodzie przez 2-3 minuty. Zblanszowaną brukselkę przelewa się na sitku zimną wodą; dzięki temu pozostanie chrupiąca. Kiedy całkowicie wystygnie, można ją zamrozić.

Zapoznaj się: Rzodkiew w ogrodzie - wysiew, pielęgnacja, zbiory