Rododendron (różanecznik) – sadzenie, uprawa, pielęgnacja [WIDEO]

1. Rododendron – charakterystyka, odmiany

Botaniczna nazwa „Rhododendron” pochodzi z greckiego i znaczy dosłownie „drzewo różane”. Gatunki i odmiany o skórzastych, zimozielonych liściach noszą zwyczajową nazwę różaneczników albo rododendronów. Z kolei azaliami przyjęło się określać gatunki o miękkich liściach, zwykle zrzucanych na zimę. Pod względem botanicznym azalie i różaneczniki-rododendrony stanowią jedną jednostkę taksonomiczną.

Do rodzaju „Rhododendron” należy ponad 1000 gatunków. Od subarktycznych karzełków o wysokości 15 cm do dwudziestometrowych drzew. Większość sadzonych w ogrodach gatunków pochodzi z Azji Wschodniej, gdzie rosną w liściastych albo mieszanych lasach. Jeden z przedstawicieli tego rodzaju, różanecznik żółty, ma nawet stanowisko naturalne w Polsce.

Botaniczna nazwa „Rhododendron” pochodzi z greckiego i znaczy dosłownie „drzewo różane”. Gatunki i odmiany o skórzastych, zimozielonych liściach noszą zwyczajową nazwę różaneczników albo rododendronów.

Różaneczniki rosną zwykle bardzo wolno. Liście są przeważnie zimozielone, bardzo zróżnicowane w zależności od gatunku. Paleta kolorów różaneczników jest nawet większa niż róż, ponieważ istnieją odmiany również niebiesko kwitnące. Pąki kwiatowe tworzą się już w poprzednim roku i rozwijają w kwietniu i maju. Jednym z najwcześniej zakwitających różaneczników jest różanecznik wczesny (Rhododendron ×praecox). Kwiaty pojawiają się na nim przed rozwojem liści już marcu. Z kolei wielkokwiatowe hybrydy, jak ‘Herbsfeuer’ albo ‘Herbsfreude’, prezentują swoją urodę na koniec sezonu.

Istnieje ogromna liczba odmian rododendronów. Są to albo odmiany w rozumieniu botanicznym, albo kultywary. Te pierwsze są wyróżniane na podstawie zbioru cech stanowiących odchylenie od wzorca gatunku. Kultywary zaś są odmianami uprawnymi wyhodowanymi poprzez selekcję albo krzyżowanie gatunków. Odmiany rododendronów można podzielić umownie na grupy na przykład tylko według cech zewnętrznych albo według botanicznego pochodzenia.

2. Gdzie i kiedy sadzić rododendron w ogrodzie?

Najlepszą porą do sadzenia rododendronów, podobnie jak innych krzewów, jest jesień od początku września do połowy listopada. Wiosenny okres sadzenia rozpoczyna się w marcu i trwa do połowy maja, do rozwoju liści. Ziemia wtedy musi być już rozmarznięta. Zaleta sadzenia jesiennego: w nagrzanej jeszcze glebie krzew dobrze się ukorzeni, szybciej wytworzy nowe korzenie i łatwiej zniesie okres zimy. Zaleta sadzenia wiosennego: wiele odmian można wybrać w okresie ich kwitnienia.

Różaneczniki rosną zwykle bardzo wolno. Liście są przeważnie zimozielone, bardzo zróżnicowane w zależności od gatunku. Paleta kolorów różaneczników jest nawet większa niż róż, ponieważ istnieją odmiany również niebiesko kwitnące.

Jeśli chodzi o sadzenie tych pięknych krzewów, dobrze jest przygotować sobie plan, odpowiadając na kilka pytań:

• Jakie inne rośliny, krzewy i drzewa mają być obok posadzone?
• Czy stanowisko jest odpowiednie pod względem nasłonecznienia i rodzaju gleby?
• Jak duże mogą być w przyszłości różaneczniki i otaczające je krzewy?
• Jaka kompozycja barwna kwiatów ma powstać?

Rododendron jest krzewem długowiecznym, a jego przesadzanie nie jest wcale proste i bezpieczne. Dlatego wybór miejsca dla niego powinien być dobrze przemyślany.

3. Wymagania i uprawa rododendronów

Stanowisko dla rododendrona

Jeśli chodzi o podłoże, rododendrony są naprawdę wymagające. Ważne jest, aby gleba była zakwaszona, a przy tym bardzo przepuszczalna i bogata w próchnicę. Powinna też być możliwie równomiernie wilgotna. Większość gatunków rośnie w naturalnym środowisku w chłodno-wilgotnych, półcienistych miejscach, zwykle pod mniej górującymi drzewami. Jako najlepszy „dawca cienia” dla naszych zimozielonych ogrodowych klejnotów służy rodzima sosna pospolita (Pinus silvestris). Niektóre dzikie gatunki oraz hybrydy znoszą także słoneczne stanowiska, jeśli tylko gleba jest dostatecznie wilgotna.

Jeśli chodzi o podłoże, rododendrony są naprawdę wymagające. Ważne jest, aby gleba była zakwaszona, a przy tym bardzo przepuszczalna i bogata w próchnicę. Powinna też być możliwie równomiernie wilgotna

Ważne jest dobre przygotowanie miejsca do sadzenia, ponieważ gleby w większości regionów nie są dla krzewów różanecznika idealne. Piaszczysty substrat musi być obficie wzbogacony kompostem liściastym i obornikiem. Przy glebie gliniastej, która ma skłonność do twardnienia, potrzebny jest czasem drenaż ze żwiru. Poza tym trzeba wybrać odmiany, które zostały oczkowane na podkładkach tolerujących glinę i glebę zasadową.

Przycinanie rododendronów

Przycinanie w zasadzie nie jest konieczne, ale dobrze ukorzenione rododendrony znoszą cięcie formujące, a nawet mocne cięcie aż do starego drewna. Na glebach ciężkich delikatny i wrażliwy system korzeniowy słabo się rozbudowuje. Takie rośliny po mocnym przycięciu często nie wytwarzają już nowych pędów. Dlatego przed każdym cięciem należy koniecznie sprawdzić, czy rododendron rzeczywiście dobrze się ukorzenił.

Przycinanie w zasadzie nie jest konieczne, ale dobrze ukorzenione rododendrony znoszą cięcie formujące, a nawet mocne cięcie aż do starego drewna. Na glebach ciężkich delikatny i wrażliwy system korzeniowy słabo się rozbudowuje.

W przypadku wszystkich wielkokwiatowych rododendronów należy zwiędłe kwiatostany usuwać, aby pobudzić tworzenie nowych pąków kwiatowych. Regularne zasilanie nawozem w okresie wiosennym jest ważne, aby roślina tworzyła piękne, ciemnozielone liście i obficie kwitła.

Zimowanie rododendrona

Liście zimozielonych rododendronów mogą przy silnych mrozach i suchym wietrze ze wschodu doznać uszkodzenia. Dlatego też pojedynczo rosnące, najbardziej wystawione na wiatr krzewy dobrze jest profilaktycznie osłonić matami albo włókniną. Większość różaneczników dobrze znosi zimę w ogrodzie bez żadnej pomocy. Nie należy wpadać w panikę, kiedy opadną liście, ponieważ zdarza się to większości azalii i niektórym innym gatunkom. Tylko różaneczniki w doniczkach potrzebują osłony, jako że ich podłoże przemarza znacznie łatwiej.

Liście zimozielonych rododendronów mogą przy silnych mrozach i suchym wietrze ze wschodu doznać uszkodzenia. Dlatego też pojedynczo rosnące, najbardziej wystawione na wiatr krzewy dobrze jest profilaktycznie osłonić matami albo włókniną.

Zimozielony rododendron potrzebuje dostatecznie dużo wody także zimą. Na pewno prędzej zabraknie jej jednak w doniczce, niż w ogrodzie. Do podlewania zimą trzeba wykorzystać odwilżowe dni, ale nie lać przy tym zbyt dużo wody, aby następnej nocy nie powstały bryły lodu.

4. Jak przesadzać rododendrony?

Zdarza się, że wspaniały rododendron przerośnie przeznaczoną dla niego przestrzeń albo okaże się, że jego obecne miejsce jest z innych względów nieodpowiednie. Trzeba wówczas kwiatowy krzew przesadzić. Decyzja o przesadzeniu uruchamia od razu całą dłuższą procedurę. Jeśli krzew przez całe lata urządził się na dobre w swoim miejscu, pośpieszne działanie grozi mu śmiertelnym szokiem. Tylko przemyślany termin w połączeniu z właściwym przebiegiem prac może zapewnić różanecznikowi pomyślnie zakończoną przeprowadzkę.

Termin przesadzania rododendronów

Jeśli rododendron znajduje się w stanie spoczynku wegetacyjnego, jego przesadzenie przebiegnie szczególnie bezstresowo. Aby przesadzone korzenie szybko się ustabilizowały, ziemia powinna być jeszcze dobrze nagrzana albo wkrótce powinno nadejść niezbędne ciepło. Z tego powodu, podobnie jak w przypadku sadzenia, dobre terminy przesadzania rododendrona są dwa: wiosna, kiedy ziemia w pełni rozmarzła i jesień, przed pierwszymi mrozami.

Zdarza się, że wspaniały rododendron przerośnie przeznaczoną dla niego przestrzeń albo okaże się, że jego obecne miejsce jest z innych względów nieodpowiednie. Trzeba wówczas kwiatowy krzew przesadzić.

Jesienna pora ma jednak pewną przewagę nad wiosenną. Gleba zachowuje wciąż stosunkowo wysoką temperaturę, co uszkodzonym, drobnym korzeniom stwarza dobre warunki do regeneracji. Do pierwszych mrozów krzew zdąży wytworzyć niezbędne do życia włośniki.

Uwaga: Na rok przed planowanym przesadzaniem różanecznika nie wolno przeprowadzać żadnych cięć. Przycięty krzew wypuszcza nowe pędy tylko wtedy, gdy jest dobrze ukorzeniony.

Jak przygotować roślinę do przesadzania?

Zwarta bryła korzeniowa różanecznika z licznymi cienkimi korzeniami, bez korzenia głównego, stwarza dobre prognozy na pomyślne przesadzenie. Dotyczy to zarówno małych egzemplarzy o wysokości 120-150 cm, jak i potężnych krzewów, które osiągnęły 300-350 cm. Kto zada sobie trud wykonania pewnych przygotowań, zdecydowanie zmniejszy stres rośliny. Oto one:

• w marcu-kwietniu okopać szpadlem dookoła bryłę korzeniową;
• promień zaznaczonego kręgu powinien być równy połowie wysokości krzewu;
• wysokość bryły odpowiada (po wyjęciu) połowie jej średnicy;
• widłami ogrodniczymi spulchnić wyznaczoną bryłę;
• wzdłuż obwodu wykopać rowek o szerokości 10 cm i wypełnić go ziemią dla różaneczników albo torfową;
• bryłę korzeniową oraz rowek regularnie podlewać przez całe lato.

W tej fazie na końcach odciętych korzeni utworzą się liczne nowe, drobne korzenie skierowane w stronę smacznego substratu.

Przesadzanie rododendronów

Między wrześniem i listopadem następuje właściwe przesadzanie rododendronu. W tym celu w nowym miejscu trzeba wykopać dół o średnicy o połowę większej od okopanej bryły korzeniowej. Głębokość dołu odpowiada wysokości bryły, ponieważ taka będzie głębokość sadzenia. Po obsypaniu wykopu torfem albo kwaśnym kompostem liściowym należy umieścić w nim przeniesiony z bryłą korzeniową przesadzany krzew. Oczywiście, wiąże się to z rozwiązaniem pewnych problemów technicznych: dwumetrowy ukorzeniony różanecznik to nie to samo, co mała stokrotka.

5. Jak rozmnażać różaneczniki i azalie?

Rododendrony budzą u wielu ogrodników-amatorów zamiłowanie do kolekcjonowania. Stworzenie z jednej rośliny dwóch albo więcej daje mnóstwo satysfakcji. Większość odmian rododendronów daje się rozmnażać przez szczepienie. Ta metoda jest odpowiednia raczej dla zaawansowanych ogrodników.

Rododendrony budzą u wielu ogrodników-amatorów zamiłowanie do kolekcjonowania. Stworzenie z jednej rośliny dwóch albo więcej daje mnóstwo satysfakcji. Większość odmian rododendronów daje się rozmnażać przez szczepienie.

Początkujący hodowcy mogą spróbować swoich sił stosując metodę rozmnażania przez odkłady albo sadzonki pędowe. Przy czym nie każdy gatunek i odmiana się do tego nadają. Zarówno ogrodnika-hobbystę, jak i zawodowca, obowiązuje zasada: „Ćwiczenie czyni mistrza”. Nie zrażając się niepowodzeniami należy uczyć się na własnych błędach.

Rozmnażanie przez odkłady

Ta metoda wchodzi w rachubę zwłaszcza w przypadku starszych krzewów. O ile rododendron posiada wykształcone pędy boczne nisko nad ziemią, można zaczynać. W tym celu należy wybrać jeden z takich pędów i naciąć na nim korę na długości ok. 15 cm od wierzchołka. W nacięcie włożyć zapałkę, aby szczelina pozostała otwarta. Pobudzenie w ranie wzrostu tkanki, z której później wytworzy się korzeń będzie pierwszym krokiem na drodze do rozmnożenia różanecznika.

Początkujący hodowcy mogą spróbować swoich sił stosując metodę rozmnażania przez odkłady albo sadzonki pędowe.

Teraz następuje właściwy odkład, czyli przygięcie pędu i przysypanie w miejscu nacięcia na głębokość 5-10 cm. Trzeba umocować pęd w ziemi i czekać, aż wytworzy własne korzenie. Nastąpi to nie wcześniej niż w przyszłym roku na wiosnę. Ukorzeniony pęd odcina się wtedy ostrym nożem od rośliny macierzystej i sadzi w zaplanowanym miejscu.

Rozmnażanie z sadzonek pędowych

Tą metodą otrzymuje się sadzonki o identycznych właściwościach, jak krzew macierzysty. Późnym latem ścina się końcówki pędów różanecznika. Jeśli pojawiły się już pąki kwiatowe, można je usunąć. W każdym razie na odciętym kawałku pędu musi pozostać pąk liściowy. Następnie usuwa się dolne liście i nacina dolny koniec, aby wspomóc tworzenie korzeni. Sadzonki włożone do pojemnika z odpowiednim podłożem powinny zostać ustawione w pomieszczeniu o temperaturze 20-24ºC i dużej wilgotności powietrza. Po około trzech miesiącach na końcach sadzonek powinny pojawić się korzenie.

6. Problemy w uprawie rododendronów i choroby

Dobrze nawożone i podlewane różaneczniki, rosnące na właściwym dla siebie miejscu, są mniej podatne na choroby i szkodniki, niż inne krzewy ozdobne (np. róże).

Problemy, które dotykają wszystkie krzewy. Powstają najczęściej na skutek wczesnych przymrozków jesiennych, kiedy soki jeszcze krążą. Albo wiosną, kiedy rośliny już się ożywiają, a spóźniony mróz niespodziewanie nadchodzi. Z tego powodu nie należy latem nawozić różaneczników azotem, co może spowodować wzrost pędów jesienią. Powstałe od mrozu pęknięcia na korze goją się ciężko i prowadzą często do obumarcia rośliny. Kiedy się pojawią, jest już za późno na jakiekolwiek działania. Można jedynie zapobiegać zakażeniom grzybowym.

Zwijanie się i zwieszanie liści. Zjawisko normalne, kiedy różanecznik odczuwa skutki upału, mrozu albo niedoboru wody. Taka reakcja pomaga roślinie przezwyciężyć sytuację stresową i uniknąć przesuszenia. Kiedy ekstremalne okoliczności miną, roślina powinna szybko zregenerować. Podobne symptomy może wywołać grzybowa choroba korzeni. Zwłaszcza w upalnych i wilgotnych warunkach. Dlatego ważne jest podlewanie rośliny z umiarem i unikanie zastoju wody.

Krzewy więdną i powoli zamierają. Zgnilizna korzeniowa wywołana przez grzyby Phytophthor jest główną przyczyną zamierania rododendronów. Rozwija się głównie w mokrym, nieprzepuszczalnym podłożu. Kiedy objawy się pojawią, nie ma już możliwości pomocy. Nie wszystkie odmiany są w równym stopniu podatne na tę chorobę.

Rośliny więdną i nagle zamierają. Sprawcami są najczęściej larwy opuchlaka truskawkowca (Otiorhynchus sulcatus). Żerują na korzeniach, a zwłaszcza u podstawy pnia, i przecinają przepływ soków. Mniej problematyczne są szkody wyrządzane na liściach przez dorosłe owady.

Pielęgnacja rododendronów - poradnik WIDEO w 10 krokach