Magnolia – uprawa, pielęgnacja, odmiany, przycinanie

Magnolia – pochodzenie i charakterystyka

Magnolie należą do najstarszych roślin kwiatowych na naszej planecie. Pojawiły się już w okresie kredy, a w trzeciorzędzie były szeroko rozprzestrzenione – aż do dzisiejszej Arktyki. Znaleziona skamieniała magnolia drzewiasta (Magnolia acuminata) rosła ok. 20 mln lat temu. Inna roślina, niewątpliwie należąca do rodziny magnoliowatych, pochodzi sprzed 95 mln lat.

Ponieważ magnolie kwitły w czasie, kiedy nie było jeszcze pszczół, ich kwiaty przystosowane są do zapylania przez chrząszcze – z uwagi na to, że chrząszcze są ewolucyjnie znacznie starsze niż pszczoły i inne błonkoskrzydłe. Nazwa rośliny też ma oryginalną historię. Francuski botanik, Charles Plumier, jako pierwszy nadawał roślinom nazwy pochodzące od nazwisk wybitnych osób. W ten sposób na przykład fuksja uwiecznia Leonharta Fuchsa (1501-1566), lobelia – Mathiasa de l'Obela (1538-1616), a magnolia słynnego botanika – Pierre'a Magnola (1637-1715).

Naturalnym obszarem występowania magnolii jest Ameryka Północna, Karaiby, Ameryka Środkowa, północna część Ameryki Południowej i Azja.

Naturalnym obszarem występowania magnolii jest Ameryka Północna, Karaiby, Ameryka Środkowa, północna część Ameryki Południowej oraz Azja. Spośród ponad 240 znanych gatunków magnolii przedstawiciele około stu z nich mogą rosnąć w klimatycznych warunkach Europy Środkowej. Ich paleta rozciąga się od roślin zimozielonych, czyli wiecznie zielonych, do zrzucających liście krzewów i drzew. W zależności od gatunku i odmiany rosną na glebach normalnych do lekko kwaśnych. Niektóre hybrydy nadają się nawet do uprawy w doniczkach.

Liście magnolii są duże, eliptyczne albo odwrotnie – jajowate. Kwiaty obupłciowe są zwykle bardzo okazałe i pachnące. Kolor kwiatów może być: biały, kremowy, w odcieniach różu, czerwony, żółty. Być może sekret piękna kwiatów magnolii kryje się w ich bardzo prostej budowie. Duże owoce zbiorowe magnolii składają się z pojedynczych tzw. mieszków, które przypominają szyszki drzew iglastych.

Liście magnolii są duże, eliptyczne albo odwrotnie – jajowate. Kwiaty obupłciowe są zwykle bardzo okazałe, pachnące. Kolor kwiatów może być: biały, kremowy, w odcieniach różu, czerwony, żółty.

Uroda liści, kwiatów i oryginalność owoców magnolii sprawiają, że są to niezwykle ozdobne krzewy i drzewa ogrodowe. Wspaniale prezentują się, zarówno rosnąc pojedynczo, jak i w grupie. A co najważniejsze, do uprawy tych czarujących roślin nie jest potrzebny wcale doktorat z botaniki – wystarczy pewna znajomość ich potrzeb i pielęgnacji.

Bogactwo przepięknych kwiatów magnolie pokazują przeważnie w kwietniu. Istnieje jednak grupa indywidualistów, wśród nich żółte magnolie, kwitnących w późniejszym terminie. Dzięki nim można sezon kwitnienia przedłużyć do czerwca. Magnolie kwitną bardzo efektownie, ale niestety bardzo krótko – przeciętnie przez dwa tygodnie. Aby jak najdłużej cieszyć się wspaniałym widokiem, można w ogrodzie stworzyć kompozycję z odmian kwitnacych wcześnie, średnio oraz późno.

Jakie są odmiany magnolii?

Poniżej pokrótce opisujemy odmiany magnolii.

• Magnolia wielkokwiatowa (Magnolia grandiflora L.). Kwiaty tej zimozielonej magnolii mają kolor czystej bieli i rozwijają się od kwietnia do czerwca. W ciągu lata też widać od czasu do czasu pojedyncze kwiaty. Przyjemnie pachną. Należą do największych kwiatów roślin drzewiastych. Mają od 15 do 30 cm średnicy, a specjalnie wyselekcjonowane odmiany osiągają nawet 45 cm. Magnolia wielkokwiatowa dorasta jak drzewo do 25 m wysokości.
• Magnolia gwiaździsta (Magnolia stellata). Wcześnie zakwitający krzew, zrzucający liście na zimę. Osiąga wysokość od 2 do 5 m. Pień rozgałęzia tuż nad ziemią i tworzy szeroką koronę. Pachnące kwiaty mają średnicę od 10 do 15 cm. Co ciekawe, kwitną już bardzo młode rośliny – jednoroczne albo dwuletnie. Odmiana średnio-późna.
• Magnolia purpurowa (Magnolia liliiflora). Jej kwiaty i liście pojawiają się w maju prawie jednocześnie. Bardzo intensywnie wybarwione kwiaty przypominają wyglądem kwiaty lilii albo tulipana. Na zewnątrz są purpurowe, a wewnątrz prawie białe. Dorasta tylko do 3-5 m. Odmiana późno kwitnąca.
• Magnolia siebolda (Magnolia sieboldii). Bardzo duże, pachnące kwiaty rozwijają się w czerwcu. Czas kwitnienia też jest długi – trwa około dwoch miesięcy. Krzew dorasta do 2-3 m wysokości.

Gdzie i jak sadzić magnolię?

Wielkość i lokalizacja miejsca w ogrodzie jest ważnym czynnikiem przy wyborze gatunku albo odmiany magnolii. Nie tylko trzeba zapewnić młodej roślinie przestrzeń do rozwoju, ale też przewidzieć jej późniejsze potrzeby. Odmiany drzewiaste rozrastają się do 4-8 m średnicy. Krzewy również muszą mieć dostęp do światła, ponieważ gałęzie ocieniane przez sąsiadujące rośliny nie wytworzą kwiatów.

Większość odmian magnolii lubi stanowiska słoneczne, chociaż zdarzają się też wyjątki preferujące miejsca półcieniste. Jeśli magnolia znajdzie odpowiednie dla siebie warunki pod względem zarówno nasłonecznienia, jak i gleby, to rośnie dobrze, zdobiąc ogród obfitym i regularnym kwitnieniem.

Magnolie można sadzić, jako klasyczne solitery dla wiosennej ekspozycji. Bardzo dobrze wyglądają też kompozycje z rododendronami. Dobrym towarzystwem dla magnolii są wszystkie kwiaty wiosenne. W pierwszej kolejności kwiaty cebulowe: narcyzy, krokusy, ranniki (Eranthis), miodunka (Pulmonaria) i fiołek wonny (Viola odorata). Należy natomiast unikać konkurencyjnych dla magnolii bylin, na przykład okrywowych gatunków bodziszka (Geranium), ze względu na to, że wrażliwym korzeniom magnolii mogą one często utrudnić życie.

Wymagania uprawy magnolii

Mówiąc o magnolii, mamy na myśli bardzo łatwą w uprawie roślinę, która raz posadzona na właściwym miejscu, rośnie bez większych zabiegów. Chociaż nie trzeba się o nią prawie wcale troszczyć, to jednego na pewno nam nie wybaczy – niewygodnego miejsca.

Jeśli chodzi o stanowisko, magnolia jest prawdziwą divą, której nie łatwo dogodzić. Na złym miejscu będzie ledwie rosła i mimo intensywnej pielęgnacji, prawdopodobnie nie zakwitnie. Dlatego przed zakupem tej pięknie kwitnącej rośliny trzeba dobrze obejrzeć swój ogród. I jeszcze jedna ważna sprawa – nie wszystkie magnolie są takie same. Istnieje ponad 100 gatunków i odmian specjalnie wyhodowanych dla domowych ogrodów, które mają jednak mniej lub więcej różniące się wymagania. Wybierając stanowisko, trzeba pamiętać, że magnolia rośnie nie tylko w górę, ale i na boki. Dla małych ogrodów odpowiednie będą nisko rosnące krzewy.

Magnolie stawiają następujące warunki:

• stanowisko słoneczne do półcienistego (w zależności od gatunku);
• co najmniej cztery godziny słońca ciągu dnia;
• miejsce osłonięte przed wiatrem;
• wystarczająco dużo miejsca po bokach – magnolie rosną przeważnie pojedynczo.

Wprawdzie magnolie lubią słońce, jednak bardzo wcześnie zakwitające odmiany nie powinny mieć pełnego nasłonecznienia. Im więcej światła, tym wcześniej drzewo zakwita. Ponieważ kwiaty magnolii są bardzo wrażliwe na mróz, to zbyt wcześnie rozwinięte okazy może zniszczyć nagle pojawiający się wiosenny przymrozek.

Do optymalnego stanowiska należy naturalnie także optymalne podłoże. Większość odmian magnolii (z pewnymi wyjątkami) preferuje gleby lekko kwaśne, ciągle wilgotne. Aby płytko pod ziemią rosnące korzenie nie ucierpiały od suszy i upału, dobrze jest chronić je warstwą ściółki albo podsadzeniem.

Jak uprawiać magnolię w ogrodzie?

Magnolie posiadają wrażliwy system korzeniowy, przystosowany do korzystania z próchnicznych i żyznych gleb o możliwie równomiernej wilgotności. Po posadzeniu należy przykryć ściółką bryłę korzeniową i unikać na przykład motyczenia gleby, aby nie uszkodzić rozwijających się korzeni.

Jako roślina o płaskim i płytkim systemie korzeniowym, magnolia nie ma żadnej możliwości, aby zagłębić się w glebę w poszukiwaniu wody. Z tego względu sumienny ogrodnik powinien dołożyć wszelkich starań, aby zachować stałą wilgotność podłoża według zasad:

• podlewać regularnie;
• latem podlewać rośliny w godzinach porannych;
• nie lać wody na liście i kwiaty;
• magnolie doniczkowe podlewać częściej, ale unikając zastoju wody.

Im młodsza jest magnolia, tym mniejszą wykazuje mrozoodporność. Po prostu roślina miała jeszcze za mało czasu, aby wystarczająco przystosować się do życia na otwartej przestrzeni. Dlatego też godne polecania jest zabezpieczenie magnolii przed spadkiem temperatury:

• ułożyć pod drzewem grubą warstwę ściółki z kory, a na to położyć warstwę liści;
• trzecia warstwa izolacji rośliny składa się ze słomy i gałęzi świerkowych albo jodłowych;
• pień magnolii warto otulić włókniną;
• wiosną osłonę usunąć, ale nadal utrzymywać ją w gotowości – na wypadek większych przymrozków.

Koronę i ewentualnie gałęzie krzewu trzeba zabezpieczyć przed mrozem jutowym workiem albo folią. Szczególnie dotkliwe szkody mogą wyrządzić wcześnie zakwitającym odmianom magnolii późne wiosenne przymrozki.

Nawożenie i przycinanie magnolii

Drzewa i duże krzewy magnolii nie wymagają w zasadzie nawożenia, ponieważ korzystają z naturalnego obiegu środków odżywczych. Kiedy widoczne są niedobory jakichś składników, wtedy dodatkowe nawożenie staje się oczywiście konieczne. Opcjonalnie można w promieniu korony nasypać pod nią 1-2 cm warstwę ziemi dla różaneczników. Do dobrego wzrostu magnolia potrzebuje lekko kwaśnej gleby. Poza tym ten substrat zawiera też nawóz, co automatycznie zapewnia dodatkowe zasilanie rośliny.

Płytko zagłębione korzenie powodują, że wokół pnia powstaje pewne wzniesienie terenu. Aby pierwszy ulewny deszcz nie spłukał całej podsypki, dobrze jest uformować wokół drzewa zabezpieczający pierścień.

Drzewa i duże krzewy magnolii nie wymagają w zasadzie nawożenia. Korzystają z naturalnego obiegu środków odżywczych.

Jako alternatywę można zastosować nawóz dla rododendronów. Należy jednak pamiętać, że nadmiar nawozu też może być szkodliwy. Magnolia rośnie tak wolno, że można spokojnie przeczekać i reagować dopiero wtedy, kiedy są ku temu widoczne podstawy.

Magnolie najczęściej nie rozwijają nowych pędów w starych partiach gałęzi, a na skutek mocnego cięcia powstają zwykle w pokroju rośliny luki, które nigdy się nie zamkną. Mimo wszystko może czasem zachodzić potrzeba ograniczonego zabiegu cięcia: kiedy gałęzie rozwijają się w niepożądanym kierunku, kiedy wichura wyrządzi szkody i należy skorygować wygląd drzewa. Drewno magnolii jest bardzo kruche i gałęzie dość często pękają. Najlepiej cięcie roślin wykonać w maju, kiedy roślina jest już w pełni ulistniona. Nigdy nie wykonuje się cięć wczesną wiosną.

Problemy z magnolią – choroby i szkodniki

Zdrowe magnolie są odporne na szkodniki i inne choroby. Choroba jest zawsze oznaką, że na skutek nieodpowiedniego stanowiska, albo złej pielęgnacji, magnolia została osłabiona i przez to straciła odporność.

Plamistość liści magnolii

Choroba jest wywoływana przez bakterie Pseudomonas, które przenoszą się z kroplami deszczu. Pojawia się przede wszystkim podczas ciepłej i wilgotnej pogody. Na liściach widoczne są wówczas czarne plamy z żółtawą obwódką lub większe otwory. Na skutek tego opanowane pędy zamierają.

Także w przypadku odmian zrzucających liście ta szeroko rozpowszechniona choroba stanowi problem. Bakterie zimują bowiem w pędach i mogą się przyczyniać do szkód od mrozu.

Zwalczanie: Najlepiej jest walczyć z plamistością liści za pomocą działań profilaktycznych. Ważne jest, aby korona magnolii nie był zbyt gęsta, aby przepuszczała dosyć światła i powietrza. Liście powinny mieć możliwość szybko obeschnąć. Podlewając latem magnolię, nie należy polewać wodą liści, a jedynie korzenie. Opanowane przez chorobę części rośliny należy jak najprędzej usunąć.

Mączniak magnolii

Istnieją dwa odrębne rodzaje mączniaka: prawdziwy i rzekomy. Oba charakteryzują się białawym albo szarawym nalotem na liściach. Z czasem liście przebarwiają się na brązowo i opadają. Te choroby wywołują grzyby z rodzaju Erysiphaceae.

Zapobieganie i zwalczanie. Mączniaka można zwalczać wyciągiem z czosnku albo kwasem mlekowym. W drugim przypadku miesza się część mleka z dziewięcioma częściami wody, a otrzymanym roztworem opryskuje się magnolie przez kilka dni. Przy mocniejszym opanowaniu przez chorobę pomaga zwykle dopiero oprysk fungicydem. Zainfekowane przez mączniaka pędy i liście należy natychmiast usunąć, ponieważ choroba szybko się roznosi.

Szkodniki

Osłabione magnolie bywają też często opanowane przez mączlika – białą muszkę (Siphoninus phillyreae) – albo czerwce. Z kolei korzenie są pożerane przez żyjące w glebie larwy m.in. opuchlaków (Otiorhynchus). Soczyste korzenie magnolii chwalą sobie też karczowniki.