Jeżówka (Echinacea) – popularna bylina rabatowa. Odmiany, sadzenie, uprawa

Jeżówka to roślin a z rodziny astrowatych, pochodząca z Ameryki Północnej. Bardzo popularna jest w Europie, także w naszym kraju, głównie za sprawą łatwości uprawy, niewielkich wymagań i efektownego wyglądu kolorowych kwiatów. To roślina lubiana i ceniona przede wszystkim za przepiękne kwiatostany.

Jak wygląda jeżówka?

Jeżówka to kwiat, którego środek jest duży i wypukły, o barwie brązowo-żółtej. Niektórzy twierdzą, że wręcz przypomina jeża. Najczęściej kwitnie na fioletowo, ale jeżówki występują też w kolorze białym, kremowym, żółtym, pomarańczowym, łososiowym, czerwonym, purpurowym, różowym, liliowym. Bywają również odmiany o wielobarwnych płatkach. Zwykle kwiatostany mają około 15 cm średnicy i wyrastają z łodyg pojedynczo. Roślina dorasta do nawet 1,5 m wysokości, a jej pędy są sztywne i wniesione ku górze. Liście o długości do 20 cm są ciemnozielone, sztywne, szorstkie i łukowato wygięte. Ta bylina kwitnie od lipca do października, w zależności od odmiany. Echinacea wabi wiele pożytecznych owadów, ponieważ jest rośliną miododajną.

Odmiany jeżówki

Jeżówka charakteryzuje się wielością odmian. Jednak do najczęściej wybieranych należą:

‘White Swan” – jeżówka o białym kolorze płatków
‘Magnus’ – jeżówka o brązowo-pomarańczowym środku i ciemnoróżowych płatkach
‘Kim’s Knee Hight’ – jeżówka o wybrzuszonym i najeżonym środku oraz intensywnie różowych płatkach
‘Green Envy’ – jeżówka o zielono-różowych płatkach kwiatów
‘Rubinstern’ – jeżówka o różowych kwiatach w stylu stokrotki
‘Secret Love’ – jeżówka o oryginalnym środku, w którym zamiast kłującego środka pojawiają się płatki tworzące puszysty, czerwony pompon.

Sadzenie jeżówki krok po kroku

Jeśli chcesz posadzić jeżówkę, musisz pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Do tej czynności potrzebujesz sadzonki jeżówki, szpadla i kompostu na podłoże gliniaste. Jeśli wolisz, przydadzą Ci się także rękawiczki do prac ogrodniczych. Sadzenie Echinacei powinno przebiegać według poniższych kroków:

wykop dołek dla każdej sadzonki, najlepiej o głębokości około 30 cm; idealny odstęp między sadzonkami to mniej więcej 45 cm
wymieszaj ziemię z kompostem, glebę gliniastą spulchnij
wyjmij delikatnie sadzonki z doniczek i umieść w dołkach na takiej głębokości, na jakiej umieszczone były w doniczce
dosyp ziemi i zasyp całość mieszanką ziemi z kompostem
mocno ugnieć ziemię wokół rośliny i obficie podlej.

Tak posadzona roślina potrzebuje trochę czasu, żeby zaadoptować się do warunków, ale niebawem na pewno rozpocznie intensywne kwitnienie, pod warunkiem zapewnienia jej odpowiedniej ochrony.

Jak uprawiać jeżówkę?

Jeżówka uchodzi za roślinę łatwą w uprawie. Tworzy dużo „samosiejek”, łatwo zawiązuje nasiona i się wysiewa. Warto jednak znać podstawowe zasady jej pielęgnacji i minimalne wymagania, by roślina ta cieszyła oko przez całe lato. Ponieważ jeżówki to rośliny stosunkowo wysokie, jeśli planujesz jej posadzenie na rabacie, lepiej zaplanuj dla niej miejsce z tyłu.

Stanowisko i gleba dla jeżówki

Echinacea najbardziej lubi stanowisko nasłonecznione. Toleruje również miejsca lekko zacienione. Uwielbia podłoże przepuszczalne i żyzne, np. glebę gliniasto-piaszczystą i obszary, w których stosunkowo często występuje deszcz. Nie lubi natomiast gleby piaszczystej i lekkiej.

Uprawę jeżówki można założyć na trzy sposoby:

wysiewając nasiona do gruntu
wysadzając rozsady
uzyskując sadzonki przez podział roślin matecznych.

Jeśli decydujesz się na wysiewanie nasion bezpośrednio do gruntu, co jest metodą najskuteczniejszą, swoje działanie rozpocznij już w kwietniu. Musisz jednak pamiętać, że plon po posadzeniu otrzymujemy dopiero w drugim roku.

Podobnie sprawa wygląda w przypadku sadzonek uzyskanych z podziału roślin matecznych – wówczas również powinno się sadzić rośliny pod koniec kwietnia.

Z kolei wysadzanie rozsady najlepiej przeprowadzić w połowie września. Po przekwitnięciu należy obciąć kwiatostany. Jesienią zetnij nożycami wszystkie pędy kilka centymetrów nad ziemią. Na zimę można jeżówki zostawić w gruncie. Konieczne jest ściółkowanie, ale rośliny z pewnością poradzą sobie nawet na mrozie.

Nawożenie

Jeżówka wymaga także odpowiedniego nawożenia. Najlepiej nawozić ją azotem dwa razy w roku. Jeżeli roślinie będzie brakowało azotu, wówczas zahamowany zostaje jej wzrost. Natomiast jesienią lub wiosną warto dostarczyć roślinie fosforu i potasu. Jeżówki potrzebują też oczywiście regularnego podlewania. Aby uchronić pędy przed opadaniem, możesz podwiązywać rośliny. Pamiętaj ponad wszystko, by nie przesadzać Echinacei, ponieważ nie lubi ona zmian stanowiska i może tego nie przetrwać.

Szkodniki i choroby jeżówki

Oprócz tego, że jeżówki są łatwe w uprawie, zwykle są też odporne na choroby. Są jednak sytuacje, kiedy nawet jeżówka wymaga szczególnej opieki i pielęgnacji. Najczęściej atakowana jest przez ślimaki i mszyce. Jeżeli natomiast zauważysz na jeżówce biały nalot, to sygnał, że atakuje ją mączniak. Zwykle pomagają najprostsze środki ochrony roślin. Zapobiegać grzybom możesz również podlewając jeżówkę w taki sposób, by nie polewać zielonej części rośliny.

W przypadku często występującego intensywnego deszczu, jeżówkę mogą też atakować nicienie liściowe. Wówczas na liściach tworzą się żółte, następnie brązowe plamy pomiędzy nerwami. Porażone w ten sposób rośliny obumierają. Niestety nicieni nie da się zwalczyć, dlatego konieczne jest natychmiastowe usunięcie i zniszczenie rośliny.

Z czym komponować jeżówkę?

Jeżówka świetnie sprawdzi się jako samodzielna roślina rosnąca w kępach. Jest jednak również idealnym dopełnieniem rabat kwiatowych. W grupie, jeżówka dobrze komponuje się ze słonecznikami, rudbekią, cyniami i floksami. Chcąc uzyskać bardziej nowoczesny wygląd rabaty, warto dopełnić jeżówkę berberysami, rozplenicą japońską, a także trawami ozdobnymi. Możesz postawić na wysokie gatunki, które stanowić będą tło albo na niskie, osiągające około 15-20 cm wysokości kępki, które efektownie zaprezentują się w pierwszej linii rabaty.

Zastosowanie Echinacei

Echinacea – jeżówka – doceniana jest w przemyśle farmaceutycznym. Do ziołolecznictwa można ją zbierać dwa razy w roku – na początku kwitnienia i w jego trakcie, najpóźniej do końca września. Do wazonu można ją obcinać przez cały okres kwitnienia. Pięknie prezentują się pojedynczo, w jednolitym bukiecie, a także w kompozycji z innymi kwiatami.

W jeżówce zawarte są takie składniki, jak: żelazo, miedź, garbniki, białka, kwasy tłuszczowe, witaminy C, A i E. Dzięki temu to roślina idealna jako składnik syropów, nalewek czy maści. Wspierają one działanie układu odpornościowego, zwalczają infekcje bakteryjne i wirusowe, leczą przeziębienie i grypę. Polecana jest szczególnie jesienią i zima, kiedy dopada nas obniżona odporność i infekcje. Jeżówka ma także działanie obniżające gorączkę. Oprócz tego uśmierza ból i ma pozytywny wpływ na problemy układu pokarmowego. Łagodzi objawy grypy żołądkowej. Dodatkowo potrafi ograniczać namnażanie komórek nowotworowych.

Warto jednak wiedzieć, że ze wszystkich rodzajów jeżówki, właściwości lecznicze posiadają tylko:

jeżówka purpurowa – Echinacea purpurea
jeżówka wąskolistna – Echinacea angustifolia
jeżówka blada – Echinacea pallida.

Do przygotowania środków leczniczych służą ziele i korzenie tej rośliny, zebrane w drugim lub trzecim roku uprawy.

Kosmetyki na bazie jeżówki

Na rynku istnieją także kosmetyki, w których składzie znajduje się jeżówka. Polecane są one osobom z cerą tłustą, łojotokową i ze skórą skłonną do alergii czy podrażnień. Można ją spotkać w żelach, tonikach, kremach i preparatach do pielęgnacji ust. Zawarta jest także w szamponach, które pomagają walczyć z łupieżem i wypadaniem włosów. Oprócz tego Echinacea zawarta jest w preparatach kosmetycznych za sprawą takich składników i właściwości jak:

flawonoidy
kwas cichorowy
niszczenie kolagenu
poprawa nawilżenie głębokich warstw skóry
wsparcie produkcji kwasu hialuronowego
zapobieganie zmarszczkom i wygładzanie już istniejących
regeneracja naskórka i skuteczna walka z trądzikiem.

Trzeba mieć jednak świadomość, że preparaty w formie suplementów diety na bazie jeżówki purpurowej powinny być stosowane nie dłużej niż 4 tygodnie, a po takim cyklu konieczna jest dwutygodniowa przerwa. Niewątpliwie Echinacea polecana jest w stanach obniżonej odporności i przewlekłego stanu zapalnego. Wspiera również powrót do formy po antybiotykoterapii.

Przeciwwskazania dla stosowania jeżówki

Występuje lista schorzeń, które wykluczają możliwość stosowania preparatów na bazie jeżówki. Przede wszystkim nie poleca się jej osobom z chorobami autoimmunologicznymi, a także z innymi schorzeniami, jak np. choroby płuc – gruźlica, sarkoidoza, choroby autoimmunologiczne – kolagenoza, choroby szpiku kostnego – białaczka, leukocytoza, a także stwardnienie rozsiane, uszkodzenia wątroby.

Podsumowując, jeżówka to roślina łatwa w uprawie, a jednocześnie urokliwa i efektowna. Ceniona jest również za właściwości prozdrowotne – przeciwwirusowe czy przeciwzapalne. Chętnie wybierana jest na rabaty dodając im szyku pięknymi barwami kwiatów. Zwykle mają one purpurowy kolor, ale są też jeżówki o białych, żółtych, pomarańczowych, różowych czy czerwonych kwiatach. Najlepiej radzą sobie na stanowiskach słonecznych.