Choroby grzybowe roślin: mączniak, rdza i inne. Przyczyny i zwalczanie

Przyczyny powstawania chorób grzybowych roślin

Istnieje ogromna liczba patogenów grzybowych, z których każdy opanowuje roślinę na swój sposób. Niemniej jednak można znaleźć kilka punktów wspólnych dla większości chorób.

Warunki atmosferyczne

Wszystkie grzyby lubią wilgoć i ciepło. Jeśli pogoda jest łagodna i często pada, wtedy zarodniki grzybów są w swoim żywiole. Rośliny, które znajdują się w ogrodzie w miejscu ocienionym, są szczególnie narażone na atak grzybów.

Zdrowotność roślin

Mocne i zdrowe rośliny bywają o wiele rzadziej opanowywane przez grzyby niż chore i słabe. Jeśli roślina dozna uszkodzenia, na przykład kory, liści albo pąków, zarodniki mają ułatwione zadanie.

Odmiana rośliny

Nie każda roślina poddaje się atakowi grzybów w równym stopniu. Niektóre gatunki i odmiany roślin są bardziej odporne na choroby grzybowe niż inne. Zwłaszcza w przypadku drzew owocowych wskazane jest wybieranie do uprawy starych odmian, z rozwiniętym naturalnym systemem obronnym.

Jakie są choroby grzybowe roślin?

Grzyby należą do najbardziej uciążliwych patogenów. Aby zwalczanie choroby było skuteczne, grzyb musi być zidentyfikowany, a preparat odpowiednio dobrany. Poniżej opisujemy najczęściej spotykane grzyby atakujące rośliny. 

Najpopularniejsze choroby grzybowe roślin to:

• mączniak prawdziwy,
• mączniak rzekomy,
• plamistość liści,
• rdza (grzyby z rzędu rdzowców),
• szara pleśn.

Mączniak prawdziwy i rzekomy – choroba grzybowa roślin

Ogrodnicy rozróżniają przede wszystkim mączniaka prawdziwego oraz mączniaka rzekomego. Łącznie istnieje ponad 100 gatunków należących do tego rodzaju, które mogą opanowywać więcej niż 7000 gatunków roślin. Mączniak prawdziwy występuje przede wszystkim podczas ciepłej i suchej pogody. Ten grzyb szczególnie upodobał sobie róże, astry, agrest i ogórki. Mączniak rzekomy lubi pogodę wilgotną i przede wszystkim gustuje w cebuli, kapuście i sałacie.

Jeżeli na górnej stronie liści, na pąkach, kwiatach i łodygach (a nie rzadko także na owocach) widoczny jest białawy, mączny nalot, wtedy chodzi o mączniaka prawdziwego. W rezultacie liście zwijają się, pąki się nie rozwijają, a cała roślina więdnie i obumiera. Jeśli grzyb nie jest zwalczany, tworzy się nalot brązowy lub szary.

Mączniak rzekomy opanowuje wyłącznie liście roślin i tylko dolną ich powierzchnię. Kolejne oznaki to brązowe do żółtofioletowych plamy na górnej stronie liści. Liście zamierają, a choroba obejmuje łodygi i pąki.

Występowaniu mączniaka sprzyjają:

• zbyt ciasno rosnące rośliny, stąd słaba wentylacja;
• niedobór światła;
• niewłaściwe nawożenie, zwłaszcza nadmiar azotu;
• duże wahania temperatury powietrza.

Zapobieganie i zwalczanie mączniaka

Opanowaniu roślin przez mączniaka można zapobiegać, regularnie usuwając chwasty, przez co dostarcza się roślinom światło i powietrze. Także sadzenie pewnych roślin, przynosi pozytywne wyniki. Należą do nich: czosnek, bazylia, szczypior.

Jeżeli jednak mączniak już się pojawi, można zwalczać go różnymi metodami domowymi. Należą do nich wywary ze skrzypu polnego, czosnku albo wrotyczu. Również opryski rozcieńczonym mlekiem i serwatką bywają pomocne. W ostateczności można sięgnąć po środki chemiczne.

 Plamistość liści – choroba grzybowa roślin

Kiedy tylko na liściach uprawianych roślin pojawiają się plamy, to należy im się koniecznie przyjrzeć. Nawet jeśli plamy często różnią się między sobą, może kryć się za nimi właśnie choroba grzybowa zwana plamistością liści. Ten grzyb powoduje powstawanie brązowych, czerwonych albo żółtych plam o różnej wielkości. Pośrodku plamy widoczny jest często jaśniejszy punkt. W liściu tworzy się dziura, a w końcu więdnie on i usycha. Szczególnie chętnie zasiedla ten grzyb różaneczniki, chryzantemy, laurowiśnię, hortensje i piwonie.

Plamistości liści sprzyja:

• mała odległość między roślinami;
• niewłaściwe nawożenie;
• niedobór światła;
• niedobór składników pokarmowych.

Zapobieganie i zwalczanie plamistości liści

Aby zapobiec powstawaniu tej choroby, ważne jest podlewanie roślin z dołu, a nie z góry przez liście. Poza tym odpowiednie odstępy między roślinami zapewniają dopływ powietrza i światła. Należy też zwracać uwagę na właściwe nawożenie roślin.

W razie pojawienia się choroby trzeba opanowane części roślin odcinać. Należy je zniszczyć, a nie wyrzucać na kompost, ponieważ grzyb może się tam nadal swobodnie rozwijać.

Domowe sposoby raczej rzadko dają pożądany efekt, dlatego zaleca się stosowanie odpowiednich fungicydów. Kto chciałby jednak wypróbować naturalne metody, może zastosować do oprysków napar z fusów kawy albo ze skorupek jaj.

Rdza na roślinach – występowanie i objawy

Pod tą ogólną nazwą kryje się szereg chorób wywołanych przez grzyby z rzędu rdzowców. Rozróżnia się m.in. rdzę: czosnku, goździka, jeżyny, mięty. Niektóre grzyby rozwijają się na jednej roślinie (rdza jednodomowa), a inne potrzebują dwóch żywicieli (rdza dwudomowa).

Na wielu gatunkach róż, zarówno dzikich, jak i uprawianych w ogrodach, występuje choroba z grupy rdzy zwana rdzą róży. Okrągłe, czarnobrązowe plamy rozszerzają się z czasem w kształt gwiazdy. W rezultacie liście więdną i w końcu opadają. W początkowej fazie choroby opanowane są głównie dolne liście rośliny.

Zapobieganie i zwalczanie rdzy na roślinach

Zwalczanie rdzy na opanowanych roślinach jest trudne, dlatego lepiej jest chorobie zapobiegać. Do takich zabiegów należą:

• wygrabianie i niszczenie opadłych liści, ponieważ w nich zimują zarodniki grzybów;
• podlewanie rośliny tylko z dołu, unikając moczenia liści;
• pozostawienie odpowiednich odstępów między roślinami;
• zapewnienie roślinom dostępu do światła;
• niszczenie odciętych części roślin – w stosie kompostu grzyb może się nadal rozwijać;
• stosowanie fungicydów.

Szara pleśń – choroba grzybowa roślin

Szarą pleśń u wielu roślin wywołuje grzyb o nazwie gronowiec szary. Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków na świecie. Rozwija się na wszystkich częściach roślin – zarówno dzikich, jak i uprawianych. Szarą pleśń można spotkać na roślinach doniczkowych.

Szara pleśń objawia się w postaci brązowych plam na liściach, kwiatach i owocach, które szybko zaczynają gnić. Później wszystkie części rośliny pokrywają się szarym nalotem. Nawet zdrewniałe pędy nie powstrzymują grzyba. Jeżeli szara pleśń nie zostanie w porę odkryta i zwalczona, choroba prowadzi do śmierci rośliny. Kiedy jednak warunki są ponownie sprzyjające, grzyb powraca i opanowuje następne rośliny. Szara pleśń może pozostawać w glebie przez wiele lat, dlatego zwalczanie grzyba musi obejmować także ten obszar.

Grzyb preferuje klimat wilgotno-ciepły. Opanowuje niestety prawie wszystkie rośliny, a jego ulubieńcami są rośliny zielne. W ogrodzie zagrożone są szarą pleśnią m.in.: bodziszki, mieczyki, lilie, tulipany, hiacynty, róże, przebiśniegi, maliny, słoneczniki. Najbardziej podatne na chorobę są rośliny osłabione.

Szara pleśń – zapobieganie i zwalczanie

Najlepiej jest zwalczać szarą pleśń poprzez zabiegi zapobiegawcze. Przede wszystkim nie należy grzybowi ułatwiać zadania, zapewniając roślinom:

• odpowiednie odstępy między nimi;
• dobrą wentylację;
• umiarkowane nawożenie azotem;
• podlewanie od dołu, bez moczenia liści;
• podlewanie zawsze rankiem, aby przez dzień mogły podeschnąć.

Jeżeli szara pleśń raz opanuje roślinę, to trudno jest się jej pozbyć. Szybko przenosi się na rosnące po sąsiedzku rośliny, dlatego też nie można zwlekać z jej zwalczaniem.