Cięcie formujące, korygujące, prześwietlające, odmładzające – charakterystyka

Przycinanie roślin

Aby rośliny pozostawały w jak najlepszej formie, wnosiły do ogrodu kolory swoich kwiatów i liści, a krzewy owocowe kwitły i dawały bogate zbiory, konieczne jest regularne cięcie. Właśnie te rośliny, które szczególnie ożywiają ogród jak bzy, tawuły, inne krzewy kwiatowe i powojniki powinny być przycinane, ponieważ tylko wtedy będą kwitły latem albo jesienią.

Dopóki krzewy nie mają liści, najłatwiej jest rozpoznać, co trzeba przyciąć. Przy niskich temperaturach nie powinno się jednak prowadzić cięcia, ponieważ drewno łatwo wtedy pęka. Oczywiście, tak jak to się dzieje w naturze, krzewy kwiatowe mogą rosnąć bez cięcia. Tyle tylko, że bez regularnej pielęgnacji początkowo pięknie kwitnące krzewy, jak przykładowo forsycja, już po kilku latach tracą swój urok. Podobnie w przypadku budlei, hortensji bukietowej oraz ketmii chińskiej róży obowiązuje zasada: wtedy najpiękniej kwitną, kiedy wszystkie ubiegłoroczne pędy są przycięte do kilku pączków.

Rozróżnienie krzewów kwitnących wiosną i latem

Krzewy kwitnące latem osiągają swoją szczytową formę przy corocznym przycinaniu wczesną wiosną. Aby pobudzić te rośliny do tworzenia możliwie dużej liczby kwiatów, trzeba odpowiednio ustalić termin zabiegu ich cięcia. Wprawdzie podczas bezmroźnej pogody, ale wcześnie. Powód: im wcześniej zostanie wykonane cięcie, tym prędzej dostosuje się roślina do nowego stanu i wytworzy nowe pąki. Z nich rozwiną się pędy kwiatowe w nadchodzącym sezonie. Z powodu zakłócenia równowagi między wielkością bryły korzeniowej i korony na skutek cięcia, nowe pędy będą szczególnie długie i mocne, a kwiaty odpowiednio bardziej liczne.

Natomiast krzewy rozwijające kwiaty wiosną, jak bez, forsycja, hortensja ogrodowa albo żylistek, przycina się bezpośrednio po kwitnieniu. Zakwitają one na dwuletnich pędach i przy tym wariancie cięcia zawiązują odpowiednio dużo pąków kwiatowych na przyszły sezon.

Cięcia pielęgnacyjne drzew i krzewów

Dla uporządkowania tematu przycinania roślin ogrodowych, można podzielić te działania na kilka rodzajów.

1. Cięcie podczas sadzenia
Rośliny powinny zostać przycięte już podczas nowego sadzenia. To pomaga im rozrastać się i tworzyć dobre rozgałęzienia. Zasadniczo na tym etapie usuwa się chore i słabe pędy, jak również uszkodzone korzenie. Te cięcia można nazwać przygotowawczymi albo wprowadzającymi.

• Nowo posadzonym młodym drzewkom powinno się nieco skrócić gałęzie i prześwietlić powstające rozgałęzienia. Pobudzi się w ten sposób wzrost, a nowe pędy będą miały dosyć miejsca. 
• Młode krzewy przycina się nisko wtedy, gdy ich wzrost wykazuje słabe rozgałęzienia. Poprzez cięcie roślina dostaje możliwość tworzenia nowych i lepszych pędów.

2. Cięcie formujące
Aby roślina mogła się dobrze rozwijać i uzyskać piękny pokrój, powinna być poddana regularnym cięciom formującym. Drzewa najbardziej potrzebują formowania w pierwszych latach, zanim rozwiną odpowiednio pień i koronę. Również u wielu gatunków krzewów po formowaniu w pierwszych latach konieczne bywa później jedynie cięcie korygujące albo sanitarne (pielęgnacyjne), aby usunąć stare gałęzie.

Cięcie formujące ma decydujący wpływ na pokrój korony i jej wytrzymałość. Zapewnia równomierne rozmieszczenie gałęzi oraz zapobiega bocznym rozgałęzieniom pod ostrym kątem. W przypadku egzemplarzy szczepionych, usuwanie pędów wyrastających z podkładki chroni przed zagłuszeniem szlachetnej odmiany przez dzikie odrosty.

3. Cięcie prześwietlające
W odstępach dwu- albo trzyletnich usuwa się po kwitnieniu najstarsze, mocno rozgałęzione pędy. Krzewy na ogół są bardziej atrakcyjne, kiedy mają gęsty i zwarty pokrój, ale korony drzew muszą mieć dostęp światła do wnętrza. Prześwietlenie koron zapewnia większą odporność na choroby i szkodniki, a także poprawia jakość owoców. W każdym razie nie wolno jednorazowo redukować korony więcej niż o 15%. Cięcie prześwietlające stosuje się do jabłoni, grusz, starych wiśni oraz śliw.

4. Cięcie odmładzające
W przeciwieństwie do cięcia prześwietlającego cięcie odmładzające stosuje się tylko wtedy, gdy krzewy przez całe lata były niewłaściwie przycinane albo nawet w ogóle. Cały krzew przycina się na wysokości 30-50 cm nad ziemią i odbudowuje na nowo z najmocniejszych nowych pędów. Dzięki temu zabiegowi odmładzania można mało efektowny krzew przekształcić w prawdziwą atrakcję ogrodu. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie gatunki znoszą tak radykalne cięcie. Wiele krzewów iglastych, ale również żarnowiec i złotokap nie kwalifikuje się do takiego zabiegu. Po cięciu odmładzającym nie należy oczywiście oczekiwać w najbliższym sezonie kwiatów.

5. Cięcie korygujące
Drzewa i krzewy, które zostały niewłaściwie przycięte i ukształtowane można próbować skorygować. Zabieg dotyczy raczej starszych drzew i krzewów.

6. Cięcie sanitarne
Bez względu na tolerancję krzewu albo drzewa na zabieg przycinania, konieczne są czasem cięcia o charakterze sanitarnym. Pędy suche, uszkodzone albo opanowane przez chorobę trzeba niezwłocznie usunąć. Nie tylko psują estetykę rośliny, ale stanowią też potencjalne źródło choroby. Suche gałęzie drzew, łamiące się pod wpływem wiatru albo śniegu, mogą być również niebezpieczne.

Różne rodzaje cięć krzewów ogrodowych

Wysokie i niskie krzewy kwitnące latem potrzebują mocnego cięcia. Wysokie krzewy jak budleja Davida albo perowskia bylicowata (Perovskia abrotanoides) należy ostrymi nożycami ciąć zdecydowanie. Trzeba tylko zwracać uwagę, aby z każdego ubiegłorocznego pędu pozostał odcinek z co najwyżej dwoma pąkami. Także krzewy karłowate tawuły wymagają wczesną wiosną cięcia, aby latem mogły bujnie kwitnąć. Ponieważ tawuła ma długie i cienkie pędy, a odstępy miedzy pąkami są niewielkie, można po prostu zastosować nożyce do żywopłotu i skrócić krzewy. Im mocniej przytnie się stare pędy, tym piękniej zakwitną rośliny w nowym sezonie. Ten rodzaj cięcia można zastosować do takich krzewów, jak:

• róże rabatowe i wielkokwiatowe,
• lawenda,
• hortensja bukietowa,
• barbula klandońska (Caryopteris clandonensis),
• ślazówka,
• ketmia,
• prusznik niebieski (Ceanothus impressus),
• wrzos.

Krzewy kwitnące wiosną przycina się po przekwitnieniu. Co dwa lata tnie się stare gałęzie przy ziemi albo powyżej młodego, zdrowego pędu. Krzewy należące do tej grupy tworzą pąki kwiatowe już poprzedniego roku i kwitną na dwuletnich lub starszych pędach. Celem tego zabiegu jest zastąpienie najstarszych, słabo kwitnących pędów młodymi. Należą do nich:

• lilak,
• wiciokrzew,
• porzeczka krwista,
• jaśminowiec,
• śnieguliczka,
• bez czarny.

Rośliny, których się nie przycina

Nie wszystkie drzewa i krzewy można regularnie przycinać. Gatunki, które nie znoszą cięcia, to m.in.:

• świdośliwa,
• fotergila, 
• magnolia,
• głogownik,
• perukowiec,
• leszczynowiec,
• złotokap,
• dereń,
• enkiant,
• sumak,
• wawrzynek,
• trzmielina,
• oczar.

Te gatunki bardzo źle i długo zabliźniają rany, dlatego nie zaleca się ich cięcia. Wczesną wiosną wykonuje się jedynie cięcie sanitarne – usuwa się pędy i gałęzie chore, suche i uszkodzone.