Prusznik – jak uprawiać, pielęgnować ten kwitnący krzew?

Pochodzenie i wygląd prusznik

Prusznik (Ceanothus L.) jest rodzajem botanicznym roślin z rodziny szakłakowatych. Potocznie bywa czasem nazywany „kalifornijskim bzem”. Z bzem nie jest spokrewniony, ale prawdziwa jest przynajmniej wskazówka dotycząca jego pochodzenia. Krzew pochodzi mianowicie głównie z amerykańskiego zachodniego wybrzeża, a większość z około 60 gatunków rośnie właśnie w słonecznej Kalifornii. Niektóre występują też we wschodnich i południowych rejonach USA i przez granicę z Meksykiem do północnej części Ameryki Południowej.

W swoich ojczystych stronach zasiedla prusznik suche, kamieniste i wapienne siedliska, głównie skaliste lasy i wybrzeża morskie. Nie ma tam do czynienia z dużymi spadkami temperatury i dlatego w naszych warunkach nie jest zimoodporny. Istnieją jednak krzyżówki i odmiany prusznika nadające się do uprawy w naszych ogrodach.

Różne gatunki prusznika wykazują różne formy wzrostu – przeważnie są to krzewy albo małe drzewa. Osiągają wysokość do trzech metrów i tylko kalifornijskie gatunki Ceanothus arboreus i Ceanothus thyrsiflorus dorastają do siedmiu metrów. Wiele z nich ma pokrój wyraźnie szerszy niż wyższy i mogą być sadzone jako rośliny okrywowe.

Liście prusznika mogą być zimozielone lub opadające jesienią. Większość gatunków ma liście proste, owalne, o długości blaszki os 1 cm do 5 cm. Kwiaty zebrane w grona lub baldachy przypominają rzeczywiście bez albo budleję. Kwiatostany o długości 6-10 cm rozwijają się na wierzchołkach jednorocznych i bocznych pędów. Pojedyncze kwiaty są małe, mają zaledwie 5 mm średnicy i są pięciopłatkowe. Roztaczają przyjemny zapach, jednak nie tak intensywny i charakterystyczny jak lilak. Są chętnie odwiedzane przez pszczoły, trzmiele i motyle.

Stanowisko dla prusznika

Fascynujące krzewy prusznika lubią miejsca słoneczne do półzacienionych oraz osłonięte od wiatru. Idealne są stanowiska przed murem, niewystawione całkowicie na deszcz i wiatr. W miejscach zbyt ciemnych i całkiem zacienionych kwitnienie będzie mocno ograniczone. Gleba powinna być dobrze przepuszczalna, normalnie wilgotna albo sucha do świeżej, raczej uboga w składniki odżywcze. Może być piaszczysta, lekko kwaśna, neutralna, a nawet lekko zasadowa.

Prusznik - jak sadzić?

Zimozielony albo zrzucający liście prusznik oferuje różne możliwości zastosowania – jako soliter, roślina towarzysząca innym krzewom ozdobnym, bylinom, różom i trawom albo roślina doniczkowa na tarasie i balkonie. Roślina jest bardzo mało wymagająca i łatwa w uprawie, a jej pielęgnacja ogranicza się jedynie do okazyjnego przycinania.

Pora sadzenia prusznika to wiosna i jesień, przy czym zaleca się sadzenie od marca do maja. Sadząc prusznika grupowo, należy zachować odstępy między krzewami co najmniej 50 cm. W ziemi umieszcza się sadzonkę na takiej samej głębokości, jak w doniczce. Ze względu na długie i głębokie korzenie, prusznik nie powinien być przesadzany. Jeśli jednak przeniesienie młodego krzewu jest konieczne, należy wykopać go z dużą bryłą korzeniową, starając się nie uszkodzić korzeni. Prusznik uprawiany w pojemniku powinien mieć zapewniony drenaż, odprowadzający nadmiar wody.

Podlewanie i nawożenie prusznika

Zapotrzebowanie prusznika na wodę jest raczej umiarkowane, dlatego należy podlewać go oszczędnie, najlepiej wtedy, gdy wierzchnia warstwa ziemi dobrze podeschnie. Krzew dobrze znosi dłuższe okresy suszy. Naturalne opady deszczu są zwykle dla niego wystarczające. Nadmiaru wilgoci, a zwłaszcza zastoju wody, prusznik w ogóle nie lubi. Rośliny w pojemnikach muszą być oczywiście częściej podlewane. Wskazane jest podlewanie rzadziej, ale za to obficie, co pobudza korzenie do przenikania w głębsze warstwy gleby, a to z kolei pomaga przetrwać okresy suszy.

Nawożenie w pielęgnacji prusznika nie odgrywa istotnej roli; posiada on szczególną cechę gromadzenia azotu. Korzenie rośliny tworzą symbiozę z bakteriami wiążącymi azot. Z tego względu w większości przypadków można całkowicie zrezygnować z nawożenia. Nadmiar nawozu może mieć negatywne skutki i ograniczyć kwitnienie prusznika.

Przycinanie prusznika - kiedy?

Tę ozdobną roślinę można przycinać zarówno jesienią jak i wiosną. Zabieg wiosenny ma jednak tę małą wadę, że powoduje mniej bujne kwitnienie w tym sezonie. Kwiatostany rozwijają się przede wszystkim na jednorocznych pędach i wiosenne cięcie może je zredukować. Krzewy prusznika lepiej jest więc przycinać przed zimą.

Pędy przycina się po kwitnieniu na wysokość ok. 40 cm. Aby uzyskać bardziej zwarty pokrój, końce pędów skraca się po okresie kwitnienia, jednocześnie trzeba usuwać zwiędłe kwiatostany. Starsze egzemplarze znoszą skrócenie pędów do połowy. Większość pruszników można prowadzić w formie piennej.

Jeśli krzew nie był regularnie przycinany, albo zabieg był całkiem zaniechany, starsze egzemplarze mogą z wiekiem mocno zdrewnieć i stracić na obfitości kwitnienia. Istnie wówczas możliwość wykonania cięcia odmładzającego, pobudzającego krzew do rozwijania młodych pędów. Wykonanie zabiegu rozkłada się na trzy lata.

W pierwszym roku wybiera się równomiernie w całym krzewie około jednej trzeciej pędów i przycina je na wysokości ok. 40 cm. Cięcie wykonuje się nad oczkiem skierowanym na zewnątrz. W następnym roku tnie się połowę pozostawionych gałęzi, a w trzecim resztę. W ten sposób odnowienie krzewu zostaje zrealizowane.

Zimowanie prusznika

Większość gatunków prusznika jest zimoodpornych tylko do pewnego stopnia. Tolerują spadki temperatury do ok. -10°C. W związku z tym zwłaszcza młode i nowo posadzone rośliny powinny otrzymać zimową ochronę. W czasie większych mrozów, osłona przyda się też starszym krzewom.

Najczęściej wystarczy okrycie strefy korzeni warstwą suchych liści, słomy albo jodłowych gałęzi. Inaczej wygląda sprawa z zimowym słońcem; trzeba przed nich chronić zwłaszcza młode rośliny. Lekkie ocienienie na przykład gałęziami pozwala uniknąć szkód.

Rośliny w doniczkach i pojemnikach są z reguły bardziej podatne na działanie mrozu niż pruszniki rabatowe. Aby dobrze zniosły zimę, zalecane jest zimowanie w pomieszczeniu bez mrozu i jasnym.

Nadziemne części roślin mogą zimą częściowo przemarzać. Jest jednak normalne i nie zagraża ich życiu. Wiosną te części pędów należy oczywiście usunąć.

Jak rozmnażać prusznik?

W porównaniu do wielu innych roślin ozdobnych żywotność prusznika jest ograniczona do około 7-10 lat. Dlatego też rozmnażanie rośliny co parę lat jest jak najbardziej uzasadnione. Młode rośliny można uzyskać z nasion albo przez ukorzenianie sadzonek pędowych. W amatorskiej uprawie ogrodowej stosuj się prawie wyłącznie metodę wegetatywną.