Rokitnik – ozdobny krzew o jadalnych owocach. Jak uprawiać? [WIDEO]
Rokitnik prawdopodobnie przywędrował do nas z centralnej Azji w okresie zlodowacenia. Pewnie jako jeden z pierwszych krzewów zasiedlił wielkie, puste, piaszczyste obszary po ustąpieniu lodowca. Jak uprawiać ten krzew? Przeczytajcie.
Rokitnik – charakterystyka
Rokitnik jest ważnym przedstawicielem rodziny oliwnikowatych. Zrzucająca liście roślina rośnie wolno i tworzy najczęściej nieregularne krzewy o wysokości do 6 metrów. Osiąga przy tym szerokość 3-4 metrów. Z powodu takiego rozłożystego pokroju musi mieć w ogrodzie do dyspozycji wystarczająco dużo przestrzeni, która nie jest zacieniona. Krzewy rokitnika o srebrzystych liściach i kolorowych owocach są zarówno ozdobą ogrodu, jak i źródłem cennych owoców. Pomarańczowe pestkowce oblepiają dosłownie pędy rokitnika; stąd bardzo trafna rosyjska nazwa – „oblepicha”.
Jadalne odmiany rokitnika
Pewnie jeszcze dzisiaj wiele osób uważa, że rokitnik to dziko rosnący krzew oblepiony małymi i kwaśnymi owocami. A tymczasem współcześni uczeni wyhodowali mnóstwo odmian rokitnika [1] odznaczających się lepszymi walorami smakowymi, większym rozmiarem, które dają się uprawiać zarówno w naszym regionie, jak i na Syberii. Właśnie w Instytucie Sadownictwa Syberii rozpoczęto w 1933 roku prace nad uprawą nowych odmian rokitnika. Nie tylko w Rosji, ale też w Niemczech, Finlandii, Kanadzie, Chinach, Ukrainie i Białorusi powstało ponad 300 odmian rokitnika.
Istnieje niemało pięknych odmian rokitnika o dużych i smacznych owocach [2]. Można się tylko dziwić, dlaczego w ogrodach zwykle sadzony jest dziki rokitnik z małymi owocami i bardzo kłującymi gałązkami. Ogólnie biorąc, odmiany rokitnika można podzielić na:
- syberyjskie;
- europejskie;
- kolczaste;
- bezkolczaste;
- deserowe;
- przemysłowe.
Odmiany rokitnika największych owocach
Dziko rosnący rokitnik daje owoce o masie 0,2-0,3 g, podczas gdy owoce odmian uprawianych ważą 0,5 g, a niektórych nawet 1,5 g.
- ‘Ażurnaja’ – krzew o pięknej, rozłożystej koronie. Jagody jasnopomarańczowe, cylindryczne, o masie ok. 1 g. wcześnie dojrzewa, jest odporny na mróz i suszę.
- ‘Augustina’ – owoce o masie ok. 1,1 g. Mają charakterystyczny pomarańczowy kolor i jajowaty kształt. Owoce są zebrane w luźne grona, co ułatwia ich zbiór.
Odmiany bezkolczaste rokitnika
- ‘Wielikan’ – rośnie jako krzew albo małe drzewo do 3,5 m wysokości. Owoce jasnopomarańczowe, duże, o smaku słodko-kwaśnym.
- ‘Podruga’ – krzew średniego wzrostu. Owoce duże, do 1 g, owalne. Słodko-kwaśne owoce można wykorzystać na świeżo albo do przetworów.
Odmiany rokitnika najbardziej urodzajne
Całkiem niedawno wyhodowane odmiany rokitnika dają z jednego krzewu do 18 kg owoców, zamiast dotychczasowych 5-6 kg.
- ‘Botaniczeskaja’ – odmiana wykorzystywana do celów handlowych. Przy prawidłowej pielęgnacji można z pięcioletniego krzewu zebrać do 20 kg owoców. Mają one kolor czerwonopomarańczowy i przyjemny, soczysty smak.
- ‘Moskowskaja krasawica’ – krzew średnich rozmiarów o zwartej koronie. Pomarańczowe jagody mają deserowy smak i znaczne rozmiary (0,6 g). Z jednego krzewu można zebrać do 15 kg owoców. Odmiana jest odporna na mróz i choroby.
Uprawa rokitnika – instrukcja krok po kroku
Rokitnik jest rośliną dwupienną – owoce tworzą się tylko na egzemplarzach żeńskich rośliny. Aby mieć obfite zbiory owoców, trzeba na pięć żeńskich roślin posadzić jeden krzew męski. Zapylanie kwiatów odbywa się przez wiatr, dobrze jest więc męskie egzemplarze posadzić zgodnie z przeważającym kierunkiem wiatru, czyli u nas na zachód od żeńskich.
Rokitnik wymaga dużo światła, a gleba do uprawy powinna być głęboka i niezbyt kwaśna. Szczególnie ciężkie gleby gliniaste muszą być mocno spulchnione piaskiem, ponieważ krzew lubi podłoże przepuszczalne. Ze względu na swoją odporność na wiatr i sól rokitnik jest bezkonkurencyjny szczególnie wzdłuż wybrzeża. Tworzy on w symbiozę z promieniowcami, które zaopatrują rośliny w azot i umożliwiają życie w jałowym piasku.
Nie tylko w Rosji, ale też w Niemczech, Finlandii, Kanadzie, Chinach, na Ukrainie i Białorusi powstało ponad 300 odmian rokitnika.
Krzewy rokitnika są odporne na suszę, a zapotrzebowanie na azot pokrywają z symbiozy. Z tego powodu nie wymagają podlewania ani nawożenia. Zalecana jest dawka nawozu zaraz po posadzeniu krzewu, ponieważ młoda roślina nie zdążyła jeszcze nawiązać współpracy symbiotycznej.
Kiedy rokitnik rośnie swobodnie, jego korona staje się z czasem coraz szersza. Owoce tworzą się tylko w zewnętrznej jej części, podczas gdy wnętrze korony jest luźne i zdrewniałe. Aby tego uniknąć, przycina się pędy po zbiorze owoców co dwa lata późną zimą i w miarę potrzeby prześwietla nieco krzew. Męskie krzewy rokitnika należy przycinać co trzy-cztery lata, ale tylko połowę pędów kwiatowych.
Jakie są właściwości rokitnika?
Owoce i liście rokitnika zawierają ogromną ilość substancji bioaktywnych. Szczególnie cenna jest ekstremalnie wysoka zawartość witaminy C w owocach rokitnika. Z przeciętną ilością 500 mg tej witaminy w 100 g jadalnej masy owocowej, jagody rokitnika dziesięciokrotnie przewyższają pod tym względem cytryny i inne owoce cytrusowe. Także papryka, kiwi oraz czarna porzeczka pozostają daleko w tyle.
Rokitnik jest rośliną dwupienną, to znaczy owoce tworzą się tylko na egzemplarzach żeńskich rośliny. Aby mieć obfite zbiory owoców, trzeba na pięć żeńskich roślin posadzić jeden krzew męski.
Ale witamina C to nie wszystko, co może zaoferować ten kolczasty (chociaż nie zawsze) krzew. Rokitnik jest również źródłem grupy witamin z grupy B (B1, B2, B6, B12) [3]. Szczególnie witamina B12 jest godna uwagi, ponieważ występuje w śladowych ilościach tylko w nielicznych produktach roślinnych. Poza tym zawiera też: mikroelementy (żelazo, cynk, magnez, miedź, wapń i potas), nienasycone kwasy tłuszczowe, olejki eteryczne, aminokwasy.
Zastosowanie rokitnika w diecie i kosmetyce
Jagody rokitnika są właściwie starym i sprawdzonym owocem, który już naszym przodkom pomagał w zdrowiu przez niejedną zimę. Nic dziwnego, że w dzisiejszych czasach jest na nowo odkrywany jako „superfood”. Owoce rokitnika mogą na różne sposoby uzupełniać dzienne menu. W każdym razie działają na naszą korzyść.
Rokitnik w kuchni
Surowe jagody rokitnika nie smakują najlepiej (przynajmniej w większości odmian). Dlatego najczęściej wytwarza się z nich sok, który czysty i bez żadnych dodatków ma intensywny i kwaśny smak. Przeważnie bywa słodzony miodem. Sok nadaje smaku deserom, jogurtom, twarożkom i ciastkom. Sosom nadaje bardzo pikantną nutę. Rozcieńczony gorącą wodą z dodatkiem miodu działa jak rozgrzewająca herbatka w mroźne dni. Często z owoców rokitnika wytwarzane są marmolady i galaretki, likiery i inne słodkości.
Rokitnik jako suplement diety
Zostało dowiedzione, że witamina C nie chroni wprawdzie przed przeziębieniem, ale może łagodzić i skracać jego przebieg, kiedy zostanie podana zaraz przy pierwszych objawach. Dlatego rokitnik jest bardzo dobrym uzupełnieniem zimowej diety.
Rokitnik w kosmetyce
Regenerujące i ochronne działanie oleju rokitnikowego na skórę zostało docenione również kosmetyce [4]. Chroni on skórę przed słońcem i opóźnia jej starzenie się. Dostępne są różne kremy, żele, odżywki albo olejki. Preparaty z rokitnika są też polecane przy leczeniu chorób skóry albo ran.
Jak sadzić i rozmnażać rokitniki?
Rokitnik jest niezwykle łatwy w uprawie i mało wymagający, co do stanowiska. Warto spróbować samemu powiększyć jego liczbę w ogrodzie.
- Najprostsza metoda – rozmnażanie rokitnika z odrośli korzeniowych. Zwykle rozmnaża się krzewy przez oddzielanie ich odrośli korzeniowych. Korzenie rokitnika wytwarzają dużą ilość odrośli. Rozprzestrzenia się w ten sposób, nie zawsze ku radości właściciela ogrodu.
- Równie łatwe – rozmnażanie z odkładów. Młode pędy rokitnika przygina się do ziemi, przykrywa i utrzymuje w wilgoci. W następnym roku ukorzenione pędy odcina się i sadzi w ustalonym miejscu.
- Wydajna metoda – ukorzenianie sadzonek pędowych. Półzdrewniałe sadzonki latem albo dojrzałe jesienią/zimą – rokitnik można rozmnożyć z jego pędów. Ta procedura nie jest wydajna w 100%, dlatego do ukorzenienia trzeba wziąć większą liczbę pędów. Na sadzonki bierze się około dwudziestocentymetrowe odcinki gałęzi rokitnika. Przed umieszczeniem ich w naczyniu z wodą albo w podłożu, powinny zostać usunięte dolne liście. Ukorzeniać najlepiej jest w zacienionym, chłodnym i osłoniętym miejscu.
- Metoda dla cierpliwych – siew nasion. Dla cierpliwych i lubiących eksperymenty ogrodników odpowiednia będzie metoda rozmnażania rokitnika z nasion. Wada tej metody – nigdy nie można z góry przewidzieć, czy z poszczególnych ziaren rozwiną się rośliny męskie, czy żeńskie.
Złoto Syberii – krótki film o rokitniku [WIDEO]
Źródło filmu: portal Interia
Bibliografia:
- [1] Lipowski J., Marszalek K., Skapska S., Jasinska U., Charakterystyka owoców wybranych odmian rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides L.) uprawianych w Polsce, źródło: http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-69caf1d3-3d30-479a-b931-8f8031f21f4a
- [2] Hasło Rokitnik, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Rokitnik_(ro%C5%9Blina)
- [3] Szulc A., Rokitnik zwyczajny - skład, lecznicze właściwości, wykorzystanie w kosmetyce, źródło: https://kobieta.onet.pl/zdrowie/profilaktyka/rokitnik-zwyczajny-pospolity-wlasciwosci-lecznicze-zastosowanie/pkyjd
- [4] Rokicki P., Rokitnik zwyczajny - olej z rokitnika, właściwości i zastosowanie, źródło: https://www.doz.pl/czytelnia/a1190-Rokitnik_zwyczajny_-_olej_z_rokitnika_wlasciwosci_i_zastosowanie
Komentarze