Bez lilak – jak uprawiać ten kwitnący krzew ozdobny?

Bez lilak – charakterystyka

Współcześnie, dzięki szeregowi atrakcyjnych odmian, bez lilak – piękny krzew z grupy krzewów ozdobnych – został odkryty na nowo. Jego ogólny pokrój nie jest może szczególnie malowniczy, ale kiedy w maju rozwijają się niezliczone grona kwiatów, roztaczając wokół niepowtarzalny zapach, to trudno o piękniejszą roślinę.

Austriacki wysłannik przywiózł bez lilak na wiedeński dwór z Turcji w 1565 roku. Stamtąd kwiatowy krzew rozpoczął wędrówkę do środkowoeuropejskich ogrodów. W szkółce francuskiego ogrodnika, Victora Lemoine (1823-1911), w Nancy powstało ponad 200 odmian lilaka. Te tak zwane szlachetne bzy stały się ostatecznie szanowanymi i uznanymi roślinami ogrodowymi. W Anglii nazywano je „french lilac”.

Bez lilak jest zwykle krzewem o dużej liczbie prosto rosnących pędów dorastających do 5-7 m. W zależności od odmiany liście bywają jajowate albo podłużne z zaostrzonym końcem, a także złożone. Niewielkie, lejkowate kwiaty o czterech płatkach tworzą kwiatostany w postaci dużej wiechy (ok.15 cm, a u szlachetnych odmian jeszcze dłuższe).

Bez lilak – najciekawsze odmiany

W ciągu ponad wieku selekcji wyhodowano około 2300 różnych odmian lilaka. Jako kryterium podziału służy: forma, wielkość i kolor kwiatów, okres kwitnienia, wysokość i pokrój krzewu.

• Ze względu na formę kwiatów rozróżnia się odmiany lilaka o kwiatach prostych i złożonych.
• Według koloru płatków: biały, fioletowy, niebieski, lawendowy, różowy, magenta, purpurowy.
• Według wielkości kwiatów: lilak o dużych kwiatach – powyżej 25 mm, o średniej wielkości kwiatach – 15-20 mm, lilak drobnokwiatowy – 5-10 mm.
• Ze względu na okres kwitnienia: lilak wczesny – koniec kwietnia / początek maja, lilak średnio kwitnący – połowa maja, lilak późny – koniec maja / początek czerwca.

Spośród ogromnej liczby różnorodnych odmian bzu lilaka można wybrać odpowiedni krzew do każdego ogrodu.

• Syringa vulgaris 'Aucubaefolia'. Odmiana rośliny o dekoracyjnych, pstrych liściach z żółtymi i kremowymi plamkami. Jasnofioletowe kwiatostany dochodzą do 30 cm długości. Krzew dorasta do 3 m i tworzy gęste zarośla.
• Syringa vulgaris 'Andenken an Ludwig Späth'. Pojedyncze, ciemnopurpurowe kwiaty o silnym zapachu tworzą wiechy do 30 cm długości. Rozłożysty krzew do 3 m wysokości.
• Syringa vulgaris 'Michel Buchner'. Bardzo ozdobna odmiana odznaczająca się dużymi, purpurowymi kwiatami z jaśniejszym środkiem. Kwiatostany są długie i smukłe.
• Syringa vulgaris 'Madame Lemoine'. Jedna z najciekawszych odmian lilaka. Zwracają uwagę duże, pełne, czysto białe kwiaty. Zakwita późno. Dorasta do 4 m wysokości.
• Lilak Prestona. Coraz większą rolę odgrywają tak zwane odmiany Prestona (Syringa x prestoniae). Chodzi tutaj o odmiany, które powstały ok. 1920 r. w Kanadzie z krzyżowania lilaka zwisającego (Syringa reflexa) i mało znanego lilaka kosmatego (Syringa villosa). Są bardzo odporne na mróz, wytwarzają szczególnie długie, delikatne kwiatostany i kwitną nieco później niż inne odmiany szlachetne. Stanowią dobry wybór dla małych ogrodów, ponieważ rzadko rosną powyżej 3 m.

Jak i kiedy sadzić bez lilak?

Sadzenie bzu lilaka nie jest skomplikowane. Wystarczy zapewnić mu minimum komfortu.

Stanowisko do sadzenia bzu lilaka

• Słoneczne – sześć godzin dziennie słońca stanowi dla rośliny minimalną dawkę.
• Na ocienionych miejscach również rośnie, ale tworzy luźne korony i kwitnie wyraźnie słabiej.
• Ważna jest dobra cyrkulacja powietrza.
• Bzy szlachetnych odmian znoszą wiatr. Mogą być sadzone jako żywopłoty osłonowe.
• Nie przeszkadza lilakowi upał, mróz ani klimat miejski.

Nie należy sadzić lilaka zbyt blisko budynków albo innych krzewów. Jego korzenie wymagają dużo miejsca, aby się rozrastać. Są przy tym na tyle mocne, że mogą uszkodzić ścianę. Odstęp, także między krzewami bzu, powinien wynosić 1,5 do 5 m w zależności od odmiany.

Jakie podłoże wybrać do posadzenia rośliny?

Bez lilak jest pod tym względem mało wymagający i zgadza się na większość gleb, chociaż ma też swoje preferencje. Żaden gatunek i odmiana lilaka nie znoszą tylko nadmiaru wilgoci i zbitej gleby. Korzystne jest podłoże świeże do umiarkowanie suchego. Wartość pH gleby dla tej rośliny powinna wynosić od 5 do 7.

Kiedy powinno się zasadzić lilak pospolity?

Najlepszym okresem do sadzenia bzu lilaka jest jesień. Gleba jest jeszcze ciepła i krzew może się przed zimą ukorzenić. Dotyczy to głównie sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym. Sadzonki z uprawy kontenerowej mogą być sadzone również na wiosnę.

Jak uprawiać bez lilak w ogrodzie?

Duże znaczenie ma jakość sadzonek. Szczególną uwagę należy zwracać na stan systemu korzeniowego. Korzenie bzu powinny być dobrze rozwinięte, mocne, elastyczne i rozgałęzione. Usunąć należy pędy uszkodzone, złamane albo zbyt długie.

Wpływ na ukorzenienie się sadzonek bzu, a tym samym na jego późniejszy wzrost, ma walka z wieloletnimi chwastami, które odbierają roślinie wodę i składniki pokarmowe oraz spulchnianie podłoża.

Podlewanie bzu lilaka

Podlewanie bzu jest ważne, ale nie można przesadzać z nadmiarem wody, ponieważ może to zaszkodzić roślinie. Najwięcej wody potrzebuje bez podczas rozwijania nowych pędów i kwiatów. W tym okresie gleba jest zazwyczaj dostatecznie wilgotna w sposób naturalny. Dlatego też należy kontrolować stan gleby i podlewać według potrzeby. W sierpniu i wrześniu należy ograniczyć dawkę wody i podlewać tylko w okresie suszy.

Jak nawozić lilak pospolity?

Bez lilak rośnie najlepiej na żyznych glebach. Starsze rośliny potrafią same się o siebie zatroszczyć, wystarczy je ewentualnie wesprzeć dawką kompostu podaną wczesną wiosną. Młode rośliny powinny być w pierwszych latach życia zasilane nawozem raz albo dwa razy do roku.

Przycinanie lilaka

Lilak nie wymaga w zasadzie przycinania. Wciąż sam się regeneruje i dzięki zwartemu pokrojowi przez długie lata zachowuje atrakcyjny wygląd. Jeśli krzew zaczyna się od dołu przerzedzać, można po kwitnieniu pomyśleć o cięciu odmładzającym. W tym celu ścina się najstarsze i najsłabiej kwitnące pędy blisko ziemi. Pobudza się w ten sposób krzew do wytwarzania nowych pędów. 

Problemy z bzem lilakiem – brak kwitnienia

W przypadku tego mało wymagającego krzewu brak kwitnienia to zjawisko raczej nietypowe. Zwykle bez względu na okoliczności sam pojawia się w maju z pachnącymi bukietami kwiatów. Brak kwitnienia może mieć różne przyczyny.

• Za mało słońca. Bez należy do roślin światłolubnych. Nadmiar słońca mu nie przeszkadza, znosi nawet okres suszy i upałów. Kiedy jednak nie będzie miał odpowiedniego nasłonecznienia, może przestać rosnąć i rozwijać kwiaty. W takim wypadku nie pozostaje nic innego, jak przesadzić go z cienia na lepsze stanowisko.
• Złe cięcie. Krzew bzu można lekko prześwietlić i ostrożnie usunąć zbędne pędy. Zbyt radykalne cięcie może spowodować brak kwitnienia. Trzeba wtedy poczekać, aż krzew się zregeneruje.
• Brak cierpliwości. Nie należy oczekiwać, że krzew zakwitnie pół roku po posadzeniu. Niektóre odmiany kwitną po raz pierwszy dopiero po trzech latach.

Choroby lilaka pospolitego

Lilak rzadko ulega szkodnikom i chorobom, ale i ten piękny i aromatyczny krzew miewa czasem problemy zdrowotne.

• Bakterioza lilaka. Chorobę wywołuje groźna bakteria Pseudomonas syringa. Na korze młodych pędów pojawiają się w maju / czerwcu ciemne przebarwienia. Na liściach tworzą się nieregularne, ciemnobrązowe plamy. Kwiatostany więdną i brązowieją.
• Werticilioza. Choroba lilaka rozwijająca się w glebie. Poraża system korzeniowy krzewu. Liście zaczynają żółknąć, więdną, brązowieją i opadają. Bez słabiej kwitnie.
• Askochytoza. Choroba grzybowa, która objawia się na początku sezonu brązowymi plamami na pędach i szypułkach kwiatostanowych. Porażone liście bzu brązowieją i skręcają się. Pozostają na pędach, zwisając ku dołowi.

Opanowane części rośliny należy usuwać. Pomóc mogą opryski specjalnymi preparatami.