Dereń jadalny – wymagania, sadzenie, uprawa i właściwości [WIDEO]

Dereń jadalny - skąd pochodzi?

Za wyginięcie dereniowych drzewostanów, podobnie jak cisowych, winni są starożytni i średniowieczni militaryści. Drewno derenia, obok cisowego, zalicza się do najtwardszych i jest tak ciężkie, że tonie w wodzie (świeże waży ponad 1000 kg/m3). Tej właściwości zawdzięcza też nazwę gatunkową „mas”, co po łacinie znaczy tyle co „męski”.

O nadzwyczajnej popularności derenia w dawnych wiekach świadczy fakt, że wspominają o nim tacy rzymscy poeci, jak Horacy, Owidiusz, Pliniusz Starszy i Wergiliusz. Używają przy tym nazwy „cornus”. Nie jest do końca pewne, ale prawdopodobnie ma to związek ze słowem „cornu” – róg oraz przeświadczeniem, że twarde drewno derenia jest tak mocne i wytrzymałe jak właśnie kość rogu.

O nadzwyczajnej popularności derenia w dawnych wiekach świadczy fakt, że wspominają o nim tacy rzymscy poeci, jak Horacy, Owidiusz, Pliniusz Starszy i Wergiliusz.

Zastosowanie mocnego i elastycznego drewna derenia spotkać można nawet w starożytnych mitach. Według Pauzaniasza, greckiego pisarza, słynny trojański koń biorący udział w zdobywaniu Troi był zbudowany z drewna dereniowego. Również legendarny łuk Odyseusza, który tylko on był w stanie naciągnąć, wykonano z tego samego drewna.

Piechota macedońska (falanga) dlatego miała przewagę nad grecką, ponieważ na jej wyposażenie wprowadzono długie włócznie. Długie do sześciu metrów sarysy mogły być wykonane tylko z tego specjalnego drewna derenia. Można powiedzieć, że dereń przyczynił się do podbojów Aleksandra Wielkiego.

Stanowisko i gleba do uprawy derenia w ogrodzie

Stanowisko dla derenia jadalnego powinno być słoneczne do półzacienionego. W naturze dereń jest specjalistą od wyboru miejsca. Znajduje dla siebie ekologiczną niszę na raczej suchych, wapiennych zboczach, gdzie większe drzewa nie rosną. W ogrodzie dereń toleruje lekko kwaśne, trochę wilgotne gleby, ale nie znosi stojącej wody. Podłoże powinno być dobrze przepuszczalne. Znosi suszę i upał, nie przeszkadza mu miejsce narażone na wiatr.

Dereń jadalny: jak i kiedy sadzić?

Z sadzeniem derenia też nie ma specjalnych problemów. Kupuje się krzew w pojemniku albo z odkrytym systemem korzeniowym. Powinien mieć ok. 1,5 m wysokości. Kompaktowe, gęsto rozgałęzione korzenie, jak również nadziemne pędy należy przed sadzeniem skrócić o jedną trzecią. A potem trzeba uzbroić się w cierpliwość, ponieważ krzew derenia rośnie przez pierwsze dwa-trzy lata bardzo wolno.

• Jeśli planowane jest wykorzystanie owoców derenia, dobrze jest posadzić co najmniej dwa egzemplarze, aby poprawić zapylanie kwiatów. Rośliny powinny stać w miejscu możliwie słonecznym i ciepłym, aby owoce lepiej dojrzewały.
• W przypadku tworzenia żywopłotu, odległość między sadzonkami wynosi ok. 0,5 do 1 m. Sadzić należy dereń na taką głębokość, jaką miały sadzonki na szkółce.
• Na sąsiadów dla derenia są odpowiednie takie gatunki, jak grab pospolity, leszczyna, wiciokrzew, bluszcz, wierzba iwa oraz róże. Rośliny konkurencyjne w postaci na przykład brzozy albo klonu zwyczajnego lepiej sadzić daleko od derenia.
• Korzystnie jest ściółkować glebę wokół krzewów, przez co pozostaje ona dłużej wilgotna.

Dereń może dorastać do 6-8 m wysokości. Tworzy zwykle kilka pni, rzadziej rośnie w formie drzewa. Z czasem może osiągnąć znaczną szerokość korony. W ciągu roku dereń przyrasta zwykle ok. 30 cm na wysokość i 25 cm na szerokość. Wpisuje się w ten sposób na listę najwolniej rosnących krzewów.

Podlewanie, nawożenie i przycinanie drzewka

Dereń dobrze znosi okresy suszy, ale ma to negatywny wpływ na jego owocowanie. Kto chce zbierać i przerabiać owoce derenia, musi go regularnie nawadniać. Nie potrzebuje zbyt dużo składników odżywczych. W zasadzie w zupełności wystarcza mu dawka kompostu zaaplikowana wiosną.

Jeśli ktoś chce mieć dereniowy żywopłot, musi go oczywiście regularnie przycinać. Nie chodzi w tym wypadku o kształt korony, tylko o gęstość ugałęzienia.

Dereń jadalny znosi wprawdzie przycinanie, ale kwitnie i owocuje bujnie bez tych zabiegów, i starzeje się bardzo późno. Z tego względu wskazane jest wykonanie koniecznej korekty pokroju młodej rośliny podczas sadzenia albo na wiosnę po przekwitnięciu. Starszym egzemplarzom można o każdej porze przyciąć gałęzie, które wchodzą na sąsiednią rabatę albo ścieżkę.

Jeśli ktoś chce mieć dereniowy żywopłot, musi go oczywiście regularnie przycinać. Nie chodzi w tym wypadku o kształt korony, tylko o gęstość ugałęzienia.

Jak zabezpieczyć dereń przed mrozem?

Dereń jadalny jest odporny na mróz. W zasadzie obchodzi się bez zimowej ochrony. Mimo wszystko, dobrze jest pozostawić jesienią opadłe liście, które utworzą izolację bryły korzeniowej. Uwaga! W okresie zimy nie wolno stosować soli w pobliżu rosnącego derenia. Może to przynieść roślinie szkody nawet po latach.

Rozmnażanie derenia jadalnego: siew, sadzonki pędowe, odkłady

Istnieją różne możliwości pozyskania nowych sadzonek derenia we własnym zakresie. Siew nasion może się udać, ale jest dosyć trudny. Prościej jest ukorzenić sadzonki albo odkłady.

Siew derenia

• Wykonuje się jesienią.
• Do kiełkowania nasion konieczna jest ich stratyfikacja (działanie niskiej temperatury).
• W przypadku odmian hodowlanych derenia siew nie wchodzi w rachubę (siewki nie odziedziczą cech rośliny macierzystej).

Sadzonki pędowe

• Sadzonki przygotowuje się latem.
• Stosuje raczej niezbyt zdrewniałe pędy.
• Długość odcinków wynosi ok. 10-15 cm.
• Pozostawia się tylko górne liście.
• Sadzonkę umieszcza się w podłożu, które powinno być stale lekko wilgotne.

Odkłady

• Nisko rosnące gałęzie przygina się do ziemi i w miejscu zetknięcia z gruntem lekko nacina.
• Pędy mocuje się do ziemi kamieniami albo hakami.
• Z czasem w miejscu nacięcia tworzą się korzenie.
• Kiedy pojawią się małe, nowe pędy, można gałąź oddzielić od rośliny macierzystej.
• Proces ukorzeniania odkładów może trwać dwa lata.

Choroby i szkodniki derenia jadalnego

Dereń jadalny jest bardzo zdrowym i odpornym krzewem. Rzadko choruje i nie ma żadnych specyficznych szkodników, które mogłyby mu zagrozić. Czasem zdarza się jakaś choroba grzybowa, zwłaszcza jeśli dereń jest młody albo osłabiony. Wtedy:

• Liście są zwinięte, żółte albo podeschnięte – susza.
• Plamy na liściach, żółte przebarwienia – plamistość liści.
• Szarawy albo biały nalot na liściach – mączniak.

Zastosowanie w ogrodzie i właściwości derenia

Dereń jadalny nie jest typowym krzewem użytkowym, ponieważ poza cennymi owocami ma również poważne walory dekoracyjne. Zdobi ogród nie tylko wiosną, wcześnie rozwijającymi się kwiatami, ale też pięknie przebarwionymi na czerwono liśćmi w okresie jesieni. Z tego względu nie musi być dereń chowany gdzieś z boku jako osłona dla innych roślin przed wiatrem albo fragment żywopłotu. Może być z powodzeniem użyty w ogrodzie w roli solitera.

Podobnie jak inne dzikie owoce, również dereń odzyskuje na nowo swoją dawną świetność. A przecież przed wiekami był dereń nie tylko dostawcą materiału do wyrobu broni, ale też źródłem pożywienia i cenną rośliną leczniczą. Czerwone owoce derenia uważała sławna Hildegarada z Bingen za środek oczyszczający organizm oraz leczący choroby układu pokarmowego i żołądka. Korę stosowała na podagrę. Owoce pomagały – według niej - na zapalenie jelita i hamowały biegunkę.

• Główne składniki czynne: antocyjany (naturalne barwniki roślinne); żelazo; garbniki; glukoza; potas; wapń; witamina B, witamina C; kwas cytrynowy.
• Właściwości lecznicze rośliny: przeciwzapalne; ściągające; hemostatyczne; przeciwgorączkowe; wzmacniające; chłodzące.
• Zastosowanie: dolegliwości jelitowo-żołądkowe; biegunka, dyzenteria kamienie nerkowe; żylaki; rany.

Polecane odmiany derenia jadalnego

Dostępne są liczne odmiany derenia, które różnią się formą liści albo wielkością owoców. Można wybierać odmiany nisko i wysoko rosnące. Kto chce zbierać i przerabiać owoce, powinien wybrać odmianę wielkoowocową.

• 'Aurea'. Stara odmiana rośliny o dekoracyjnych liściach. Piękne złotożółte liście, drobne, czerwone owoce. Rośnie bardzo wolno. Dorasta do 2-3 m.
• 'Jolico'. Odmiana o wyjątkowo dużych, ciemnoczerwonych owocach. Dorasta do 3 m. Może być w formie małego drzewa albo krzewu. Liście ciemnozielone latem, przebarwiają się jesienią na kolor szkarłatnoczerwony.
• ‘Pionier’. Bardzo duże, ciemnoczerwone owoce w formie gruszki. Dorasta do 3 m. Liście przebarwiają się jesienią na kolor żółty i czerwony.
• 'Violacea'. Rzadka odmiana o fioletowoczerwonych owocach. Bardzo ozdobna.
• ‘Golden Glory’. Duże i smaczne owoce. Dorasta do 3-4 m wysokości. Pokrój wyprostowany.

Ciekawostki na temat derenia jadalnego - warto zobaczyć! [WIDEO]

Źródło: Kanał YouTube Ogród bez Tajemnic