Najpiękniejsze ogrody botaniczne: pomysły na aranżację, gatunki roślin, projekt ogrodu

Ogrody botaniczne są rozpowszechnione na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Ich liczba wynosi około 1800, z czego w Europie ponad 400, a w Polsce 34. Prowadzone przez wyższe uczelnie ogrody są dzisiaj częścią niemal każdego większego miasta. Służą ludziom jako miejsce relaksu, dają możliwość poznania miejscowych i egzotycznych roślin, stanowią bazę dla badań naukowych. Głównym celem ogrodów botanicznych pozostaje jednak gromadzenie gatunków roślin i troska o zachowanie ich różnorodności.

Rozwój ogrodów botanicznych

Pierwszy potwierdzony ogród botaniczny pochodzi z 1492 r. Został założony w miejscowości Trsteno w Chorwacji. Dopiero pół wieku później (1544 r.) nastąpił prawdziwy wysyp tego typu obiektów, które powstawały przy nowych uniwersytetach w Padwie, Pizie, Florencji i Bolonii. Na pierwszy polski ogród botaniczny trzeba było poczekać ponad dwa wieki. Założono go przy Królewskiej Szkole Lekarskiej w Grodnie w 1775 r. Nasi zachodni sąsiedzi byli szybsi i mieli taki ogród w Kolonii już w 1669 r.

Ogrody botaniczne służyły wówczas głównie do kształcenia lekarzy i aptekarzy. Gromadziły w tamtych czasach znane rośliny trujące, lecznicze i użytkowe. Poprzez bieżące odkrycia coraz to nowych gatunków roślin, ogrody botaniczne szybko się rozrastały i stawały z czasem także ważnymi ośrodkami wymiany roślin.

Elementy składowe ogrodu botanicznego

• Arboretum – miejsce, gdzie kolekcjonuje się drzewa i krzewy i prowadzi nad nimi badania. Może być częścią wszechstronnej kolekcji botanicznej albo stanowić samodzielną placówkę.
• Ogród aptekarski – wywodzi się od średniowiecznych ogrodów klasztornych, w których uprawiano rośliny do celów leczniczych. Obok gatunków leczniczych i trujących można znaleźć też rośliny przyprawowe.
• Alpinarium – dział ekologiczny ogrodu botanicznego, w którym stworzono warunki naturalnego środowiska górskiego wraz z roślinnością.
• Palmiarnia – wielka szklarnia, w której są uprawiane i eksponowane palmy i inne duże rośliny tropikalne.
• Rozarium – ogród różany, gdzie uprawiane są i eksponowane róże.
• Biotopy – odtworzone warunki środowisk, z których pochodzą uprawiane rośliny. Mają być możliwe zbliżone do naturalnych.

Ogrody botaniczne – co jest w nich szczególnego?

Niezwykła atrakcyjność ogrodu botanicznego polega na tym, że daje on nam jasne spojrzenie na świat roślin. Widzimy wyraźnie, jakie rośliny tworzą łąki, lasy i stepy. Widzimy zadziwiającą różnorodność roślin w poszczególnych regionach kuli ziemskiej. A poza tym, mamy okazję pobyć chwilę w tropikach.

Ogród botaniczny pełni dwie ważne role: wypoczynkową i naukową. Dla wielu osób łączenie tych dwóch spraw nie jest istotne. Chcą zwiedzić ogród botaniczny, aby się odprężyć i zastawić za sobą na pewien czas miejski gwar i codzienne życie. W tej zielonej oazie spokoju można delektować się szczególnym, niemal świątecznym nastrojem. Ogród botaniczny jest też źródłem wiedzy, miejscem badań nad wykorzystaniem roślin.

Botaniczne skarby w ogrodach Europy

W 36 krajach europejskich, od Albanii po Zjednoczone Królestwo, można znaleźć ponad 400 niewiarygodnie wspaniałych ogrodów. Dla miłośników roślin stanowią one prawdziwy raj. Bogate i różnorodne zbiory eksponowane są zwykle na znacznej powierzchni, dlatego na wizytę w ogrodzie botanicznym trzeba sobie zarezerwować dużo czasu. Będąc na urlopie za granicą, warto odszukać i zwiedzić przynajmniej jeden ogród botaniczny. Latem można spędzić tam czas w pięknym otoczeniu w słońcu, a zimą odpocząć w szklarni.

Najpiękniejsze ogrody botaniczne

Różne mogą być kryteria oceny ogrodu: rok założenia, powierzchnia obiektu, liczba eksponowanych gatunków itd. Trudno natomiast oceniać piękno i urodę – każdy może wybrać najpiękniejszy ogród botaniczny według własnego gustu.

1. Ogród Botaniczny w Berlinie (Botanischer Garten Berlin)

Na zwiedzanie trzeba zarezerwować sobie cały dzień. Przy tym niezwykłym ogrodzie własny przydomowy wygląda niczym znaczek pocztowy. Zbiory botaniczne zajmują powierzchnię 43 ha i należą do największych na świecie. Berliński ogród botaniczny został założony w 1679 roku. Pracowali w nim tacy wybitni uczeni, jak Carl Willdenow albo Adolf Engler. Ten drugi wpadł na genialny pomysł odtworzenia w ogrodzie regionów całego świata. W tej chwili na odwiedzenie czeka niecierpliwie ponad 20 000 różnych gatunków roślin.

Ogród został podzielony na następujące działy:

• Muzeum botaniczne
• Rośliny wodne i bagienne
• Ogród mchów
• Ogród zapachów i dotyku (dla osób niewidomych)
• Ogród lekarski
• Palmiarnia
• Ogród włoski
• Geografia rośli
• Systematyka roślin zielnych
• Arboretum

2. Ogród Botaniczny w Monachium (Botanischer Garten München-Nymphenburg)

Położony na powierzchni 21,20 ha i odwiedzany przez ponad 350 tysięcy zwiedzających monachijski ogród botaniczny należy do najważniejszych na świecie. Rośnie w nim 19 600 różnych gatunków i podgatunków roślin.

Wbrew pozorom, ogród botaniczny to nie tylko zbiór roślin. Zbliżone do naturalnych warunki sprzyjają pobytowi na tym obszarze owadów i ptaków. Pod koniec ubiegłego wieku żyło w monachijskim ogrodzie co najmniej 79 gatunków dzikich pszczół. Obecnie jest ich już 106 gatunków.

Ogród botaniczny jest też przestrzenią życiową dla 45 gatunków ptaków, z których 27 gatunków gniazduje. Tak dużą liczbę ptaków tłumaczy się dużym zróżnicowaniem terenu oraz bogactwem owadów.

3. Ogród Botaniczny w Kopenhadze (Botanisk Have)

Został założony w 1600 roku przez króla Christiana IV jako Hortus medicus. Prawdopodobnie celem tego przedsięwzięcia była chęć zachowania kolekcji duńskich roślin leczniczych po zamknięciu licznych klasztorów i ich ogrodów w rezultacie reformacji. Na dzisiejsze miejsce został przeniesiony w 1870 r.

Obecnie zbiory kopenhaskiego ogrodu botanicznego liczą ponad 13 000 gatunków roślin. Obiekt jest podzielony na kilka stref:

• Rośliny Danii (600 gatunków)
• Rośliny iglaste (Najstarszą rośliną jest cypryśnik przeniesiony na obecne stanowisko w 1806 roku w wieku 60 lat)
• Byliny (1100 gatunków)
• Rośliny jednoroczne (1100 gatunków)
• Rośliny górskich regionów Europy Centralnej i Południowej
• Różaneczniki

A może ogród botaniczny koło domu?

Być może wizyty w europejskich ogrodach botanicznych zainspirują kogoś do stworzenia własnej kolekcji roślin? Wystarczy wówczas odkryć w sobie duszę botanika-amatora i zagłębić się w niezwykłym i bogatym świecie roślin. Oczywiście, własny ogród botaniczny będzie nieco mniejszy od berlińskiego albo londyńskiego, ale dla jego twórcy nie mniej cenny.

1. Założenie ogrodu botanicznego – ogrodnicze wyzwanie

Założenie własnego ogrodu botanicznego stanowi o wiele większe wyzwanie, niż tylko proste zapełnienie skrzynek na kwiaty. Trzeba zacząć od małego zadania. Zdecydować się najpierw na łatwe rośliny, albo takie, które pochodzą z sąsiednich krajów i mają podobne wymagania klimatyczne. Wiedza i doświadczenie ogrodnika będą rosły wraz z roślinami, a ogród będzie się powoli powiększał.

Które rośliny pasują do prywatnego botanicznego raju, zależy głównie od gleby i położenia. Czy jest w nim dużo słońca, czy raczej pozostaje w cieniu? Trzeba znaleźć gatunki, którym warunki ogrodu będą idealnie odpowiadać. Rośliny naprawdę wymagające nie dostosują się do obcych warunków. Nie dadzą się też niczym przekupić.

2. Pamięć bywa zawodna

Kiedy zbierze się już pokaźna kolekcja roślin, trudno każdą z nich co jakiś czas oznaczać na nowo. Dla ambitnego botanika jest proste rozwiązanie: etykiety! Takie stosuje się przecież w największych ogrodach. Przy każdej roślinie znajduje się tabliczka z numerem, nazwą, miejscem pochodzenia i nazwiskiem odkrywcy albo kolekcjonera. Jest logiczne, że na takiej tabliczce możecie umieścić własne nazwisko – w końcu jest to prywatny ogród botaniczny.

3. Czas poświęcony roślinom nie jest czasem straconym

Trzeba zainwestować wiele pracy i poświęcić mnóstwo czasu, stworzy się małą zieloną oazę. Ale jest to dzieło absolutnie warte wysiłku. Tym bardziej, że jest tworzone właśnie po pracy, dla przyjemności i odprężenia. Konsekwencja i zaangażowanie sprawią, że koło domu powstanie małe botaniczne dzieło sztuki. Kto wie, może stanie się kiedyś obiektem do zwiedzania?