Grab pospolity (zwyczajny) – ciekawostki, pielęgnacja, uprawa

W czasach rzymskich, ale także jeszcze w okresie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) zapory obronne w Europie Środkowej w dużej części były obsadzane grabem. Odgraniczano takimi zaporami całe obszary kraju. Na przykład w XI wieku cały region Rheingau (prawy brzeg Renu, Hesja) ogrodzono takim żywopłotem szerokim na 50 do 100 kroków, zaopatrzonym w nieliczne tylko przejazdy. Jeśli się weźmie pod uwagę, że taki „żywopłot” był poprzerastany jeżynami, rozłożystym krzewem dzikiej róży i innymi kolczastymi krzewami, to szybkie pokonanie go, zwłaszcza konno albo zaprzęgiem, było raczej niemożliwe.

Nie do pomylenia z innym gatunkiem jest srebrzystoszary pień grabu z pofalowaną charakterystycznie powierzchnią. Podłużne zagłębienia i wypukłości wyglądają tak, jakby korzenie ciągnęły się aż do korony drzewa. Inną ciekawostką są lekko pomarszczone liście grabu, jakby wciąż nie do końca rozwinięte.

Występowanie grabu pospolitego

Ze względu na swój stosunkowo niewielki wzrost (tylko do ok. 20 m) grab występuje w naszych lasach przeważnie w roli drugiego piętra albo podszytu. Wyjątkiem są tzw. lasy grądowe, występujące zwykle w dolinach rzecznych i na zasobnych glebach morenowych. Gatunkiem panującym w tych lasach jest właśnie grab pospolity oraz dęby szypułkowy i bezszypułkowy. Wraz z nimi rośnie też lipa, klony i wiązy. Nawiasem mówiąc, dobrze zachowane zespoły grądowe można spotkać w Puszczy Białowieskiej.

Grab pospolity – szerokie zastosowanie 

Drewno grabowe przewyższa twardością inne nasze rodzime gatunki. Kiedyś wyrabiano z niego warsztaty tkackie, koła zębate, podeszwy butów narzędzia rolnicze i wiele innych elementów. Grabina posiada wysoką wartość opałową sięgająca 2200 kWh/mp. Dla porównania: dąb, buk i jesion zajmują ex aequo drugie miejsce z wartością 2100 kWh/mp. Jednostka „mp” (metr przestrzenny) jest stosowaną w leśnictwie pomocniczą jednostką objętości (obok metra sześciennego).

Regularnie ścinane gałęzie grabowe służyły za paszę dla bydła. W tradycyjnej medycynie stosowano zaś grab jako środek leczniczy na przemęczenie i wyczerpanie. Słynna Hildegarda z Bingen stosowała podgrzane wióry grabowe na białe plamy na skórze (vitiligo).

Orzeszki grabowe są zaopatrzone w trójklapową okrywę. Dzięki tym klapom-skrzydełkom są w stanie, niczym śmigłowiec, przelecieć przy dobrym wietrze nawet kilometr. Orzeszki są przysmakiem licznych gatunków ptaków i gryzoni.

Stanowisko i gleba dla graba pospolitego

Grab zwyczajny lubi miejsca słoneczne, chociaż przyzwyczaił się w naturze do znoszenia także cienia. W każdym razie sadząc go w cieniu, nie należy oczekiwać bujnego i gęstego wzrostu. Wymagania w stosunku do podłoża ma również niewielkie: może być umiarkowanie suche do wilgotnego, piaszczyste do gliniastego i zasadowe do kwaśnego. Jedyne, czego grab na dłuższą metę nie znosi, jest zastój wody. Natomiast przejściowe zalania i wysoki poziom wody gruntowej nie stanowią dla niego problemu.

Jak sadzić grab pospolity?

Większe graby można sadzić zawsze z bryłą korzeniową. Sadzonki z odkrytym system korzeniowym wykorzystuje się zwykle do tworzenia żywopłotów. Grab zwyczajny tworzy w glebie mikoryzę, co zwykle trwa kilka lat. Z tego względu sadzonki bez bryły korzeniowej nie wykazują w pierwszym i drugim roku po posadzeniu prawie żadnego przyrostu. Można sadzić na wiosnę i jesienią, jednak zalecany jest raczej termin jesienny.

Sadząc graba, nie należy zapominać o odpowiednich odległościach: na metr bieżący trzeba zaplanować 3-5 sadzonek.

Zobacz: Jak pielęgnować dąb bezszypułkowy?

Grab pospolity – pielęgnacja i cięcie

Jeżeli już młode graby zaczęły pomyślnie rosnąć, nie potrzebują więcej żadnej pielęgnacji. Wyrośnięte graby poradzą sobie same nawet podczas letnich upałów i suszy. Aby nieco przyspieszyć rozwój drzew, można je na wiosnę zasilić odrobiną dojrzałego kompostu.

Grabowy żywopłot i strzyżone formy krzewów rosną bardzo szybko. Z tego powodu należy dwa razy w roku chwytać za nożyce – raz pod koniec czerwca i drugi raz w połowie sierpnia albo w połowie lutego. Zdziczałe żywopłoty grabowe, przez wiele lat niestrzyżone, można przyciąć aż do starego drewna. Bez problemu odbiją na nowo i po kilku latach będą znowu gęste.

Zastosowanie graba w ogrodzie

• Żywopłoty albo krzewy formowane.
• Wolno rosnące drzewa – solitery.

Grab pospolity bywa najczęściej sadzony w ogrodach w formie żywopłotu. Jednak również swobodnie rosnące drzewo wygląda bardzo dekoracyjnie, o ile ma się w ogrodzie dosyć miejsca. Wprawdzie grab przerasta korzeniami bardzo intensywnie wierzchnią warstwę gleby, to jednak posiada dosyć tolerancyjny system korzeniowy i pozwala rosnąć na dole cienioznośnym bylinom. W dużych ogrodach grab wygląda bardzo efektownie sadzony w szeregu i strzyżony w fantazyjne formy.

Przeczytaj: Jesion mannowy – jak o niego dbać?