Jak pielęgnować dąb bezszypułkowy?

Ze swoją potężną koroną, strzelistym pniem i imponującą posturą to drzewo było i jest uosobieniem siły i niezłomności. Już w czasach starożytnych dęby miały wielkie znaczenie symboliczne, poświęcano je najważniejszym bogom. U dawnych Greków dąb był drzewem Zeusa, a u Rzymian Jupitera – ojca bogów i boga piorunów. Celtowie poświęcali go władcy niebios Taranisowi. Czciły dęby narody germańskie i słowiańskie – święte gaje i święte dęby zniszczono tam wraz z postępem chrystianizacji.  

Oprócz zachwycającego wyglądu, dąb bezszypułkowy posiada też cenne drewno. Twarde, trwałe drewno jest przerabiane na luksusowe meble, reprezentacyjne schody, stabilne i odporne na warunki atmosferyczne elementy budowlane. Mało tego, dąb bezszypułkowy rozwija z biegiem lat własny ekosystem. Drzewo stanowi ostoję dla ponad 500 gatunków owadów, gniazdujących w dziuplach ptaków i nietoperzy. Żołędzie służą licznym ptakom, a także dzikim i domowym zwierzętom za cenną karmę. Kiedyś lasy dębowe były miejscem wypasu świń. Drewno tysiącletnich dębów służyło do budowy okrętów wojennych. Szczególną odporność wykazuje drewno dębowe na wrażliwym dla innych gatunków styku wilgoci i suchego powietrza. Z tego względu na pniach dębowych wbitych w ziemię zbudowano na przykład kompleks magazynowy w Hamburgu albo budynek hamburskiej filharmonii.

Wygląd dębu bezszypułkowego

Dąb bezszypułkowy jest dużym drzewem o stożkowej, zamkniętej, wysoko sklepionej koronie i prostym, sięgającym wierzchołka pniu. W zależności od stanowiska może osiągnąć wysokość 25-40 m i średnicę pnia do 2 m. Korę ma w młodości gładką, a z wiekiem podłużnie bruzdowatą i szorstką. System korzeniowy do wieku ok. 30 lat jest zdominowany przez korzeń palowy, później tworzą się mocne korzenie boczne. Taki układ korzeni sprawia, że dąb jest szczególnie odporny na wywrócenie przez wiatr.

Liście są ustawione skrętolegle, mają do ośmiu zatokowo zaokrąglonych klap. Blaszka liściowa jest ustawiona na długim ogonku. Górna strona skórzastego liścia jest ciemnozielona i połyskująca, dolna zaś jasnozielona i u młodych drzew jedwabiście owłosiona.

Dąb bezszypułkowy jest drzewem jednopiennym i rozdzielnie płciowym, co oznacza, że męskie i żeńskie części kwiatów rozwijają się na tym samym drzewie, ale nie na jednym kwiecie. Niepozorne, żółtozielone kwiaty pojawiają się dopiero w wieku 20-40 lat. Okres kwitnienia przypada na maj do czerwca, około dwóch tygodni później niż dąb szypułkowy. Męskie kwiaty-kotki mają długość 5-8 cm, a żeńskie siedzą pojedynczo lub zebrane po dwie do sześciu sztuk na krótkiej szypułce. Owoce, nazywane powszechnie żołędziami, są pod względem botanicznym orzechami. Mają długość 1,5-2,5 cm i średnicę 8-15 mm.

Sadzenie dębu bezszypułkowego w ogrodzie – stanowisko i gleba

Zanim rozpocznie się właściwe czynności sadzenia dębu bezszypułkowego w ogrodzie, trzeba najpierw rozpatrzyć rozmaite warunki ramowe. Na właściwy wybór stanowiska składają się nie tylko warunki glebowe, temperaturowe i słoneczne. Ponieważ z młodego drzewka w ciągu dziesięcioleci wyrośnie prawdziwy olbrzym, trzeba fachowo odmierzyć dopuszczalne odległości od budynków, sąsiedniej działki albo drogi.

Aby dąb bezszypułkowy rozwinął się w piękne drzewo, miejsce, gdzie zostanie posadzony powinno być możliwie słoneczne i ciepłe. Wolno stojąc na leśnej polanie albo w roli solitera na trawniku światłolubny dąb czuje się doskonale. Należy unikać miejsc, gdzie młode drzewko dębowe mogłoby się znaleźć w cieniu szybko rosnących drzew lub krzewów liściastych. W wyścigu do światła słonecznego raczej wolno rosnące dęby bezszypułkowe z reguły szybko marnieją. Natomiast dzięki mocnemu systemowi korzeni nie mają problemu z wystawieniem na średniej mocy wiatr.    

Dąb bezszypułkowy rośnie w naturze zwykle na suchych, piaszczystych do świeżych kamienistych i gliniastych glebach. Epitet gatunkowy petrea oznacza „skałę” i wskazuje na stanowiskowe preferencje rośliny. W ogrodzie rośnie bardzo dobrze na normalnym podłożu. Jest tylko wrażliwy na zastoje wody i zmieniającą się wilgotność gleby. Jest to zarazem jedna z ważniejszych różnic w porównaniu ze spokrewnionym dębem szypułkowym, który radzi sobie w miejscach stale wilgotnych. Jest w zasadzie drzewem ciepłolubnym i bardzo odpornym na suszę.

Aby zapewnić optymalne warunki wzrostu długowiecznego drzewa, trzeba wziąć pod uwagę następujące właściwości gleby:

• świeża do umiarkowanie suchej,
• próchniczna i dobrze przepuszczalna,
• gliniasto-piaszczysta do żwirowo-gliniastej,
• najlepiej o neutralnej wartości pH.

W naturalnym środowisku dąb bezszypułkowy zdaje się czasem porzucać swoje preferencje stanowiskowe i dzielnie rośnie zmieszany z dębem szypułkowym na stale wilgotnym podłożu. Nie należy jednak z tego wyciągać pochopnych wniosków. Z reguły dąb bezszypułkowy znajduje w tego rodzaju terenie powierzchnie, które spełniają pakiet jego wymogów i umożliwiają przeżycie. W sztucznej uprawie trzeba jednak zapewnić mu wymagane warunki, nie licząc na szczęśliwy traf. W razie wątpliwości, można zlecić wykonanie analizy glebowej.

Pora sadzenia i przygotowanie gleby dla dębu

Dla ciepłolubnego dębu bezszypułkowego najlepszą porą do sadzenia jest jesień. W tym czasie słońce nagrzało ziemię do 17-22°C, co młodym korzeniom wychodzi na zdrowie. We wrześniu albo październiku trzeba wybrać do sadzenia bezdeszczowy pochmurny dzień, a jeśli długo utrzymuje się łagodna pogoda, można sadzić dęby również w listopadzie.

Dobre przygotowanie gleby przed sadzeniem zapewnia optymalne warunki wzrostu młodego dębu. Należy więc:

• na wybranym miejscu oczyścić ziemię z chwastów, kamieni i korzeni,
• przekopać glebę na dwie głębokości szpadla albo spulchnić frezem,
• motyką przerobić ziemię, aby miała strukturę drobnoziarnistą.  

Tam, gdzie struktura gleby nie jest właściwa, należy poprawić ją odpowiednimi dodatkami. Glebie zbitej pomoże domieszka piasku, drobnego żwiru albo rozdrobnionej kory. Jeśli natomiast ziemia jest tak piaszczysta, że przesypuje się między palcami, trzeba dodać kompostu, próchnicy albo liściastej ziemi.

Sadzenie dębu bezszypułkowego

W szkółkach sadzonki dębu są sprzedawane z zakrytym systemem korzeniowym w doniczkach albo w balotach. Młode drzewka tak przygotowane można teoretycznie sadzić przez cały rok – dopóki ziemia nie jest zmarznięta. Zaleca się jednak sadzenie dębu wiosną lub jesienią. Łagodne temperatury i dostatek wilgoci sprzyjają dobremu startowi roślin. Jamka do posadzenia dębu powinna mieć wielkość najlepiej dwa razy większą od wielkości bryły korzeniowej. Sadzonki w pojemnikach umieszcza się równo z powierzchnią ziemi, a baloty nieco powyżej. Jamkę wypełnia się ziemią, uciska i obficie podlewa. Ważne jest, w zależności od wielkości drzewka, zastosowanie jednej lub kilku podpór.

Jak pielęgnować i przycinać dąb bezszypułkowy?

Pielęgnowanie dębu bezszypułkowego po posadzeniu jest nadzwyczaj łatwe. Ponieważ rośnie z natury raczej wolno, można w pierwszych latach po posadzeniu poprawić nieco jego wzrost dawką kompostu na wiosnę. Ściółkowanie obszaru nad bryłą korzeniową pomaga utrzymać wilgoć w ziemi, co też wpływa pozytywnie na rozwój młodego drzewa. Podlewanie w okresach letniej suszy jest potrzebne tylko w pierwszych dwóch-trzech latach po posadzeniu. Starsze dęby wytwarzają tak głęboko sięgające korzenie, że same są w stanie zdobyć potrzebną wilgoć.

Nożyc i piłki ogrodniczej używa się w przypadku dębu bezszypułkowego tylko do usuwania obumarłych gałęzi i takich, które przeszkadzają sobie wzajemnie albo innym roślinom. Takie cięcie korekcyjne wykonuje się najlepiej wiosną przed rozwojem młodych pędów. Młode dęby bezszypułkowe z reguły dobrze znoszą przycinanie. Nawet starsze drzewa odbijają na nowo, kiedy zostaną przycięte. Z formowania tych dębów można zwykle zrezygnować, ponieważ korony dębów bezszypułkowych z natury tworzą się piękne i harmonijne.

Okazjonalne zabiegi przycinania są potrzebne przede wszystkim w przypadku starych dębów, kiedy w ich koronach pojawiają się suche gałęzie. Zmurszałe konary mogą się łamać pod wpływem wiatru i trzeba je usunąć ze względu na bezpieczeństwo osób, które mogą się pod nimi znajdować. Jeśli chodzi o stare dęby, zabiegi pielęgnacyjne w szerszym zakresie najlepiej jest zlecić wyspecjalizowanej firmie, choćby dlatego, że praca na dużych wysokościach wymaga odpowiedniego sprzętu i umiejętności.

Zastosowanie dębu bezszypułkowego

Ze względu na rozłożystą koronę dąb bezszypułkowy nadaje się tylko jako soliter do dużego ogrodu. Podobnie jak dąb szypułkowy daje bardzo dobre zacienienie dla różaneczników. Jego liście zawierające garbniki obniżają poziom pH w glebie oraz dostarczają wartościowego humusu dla korzeni zimozielonych krzewów.