Jabłoń w ogrodzie – uprawa, pielęgnacja i stanowisko

Jabłoń ma owoce ziarnkowe – podobnie jak spokrewniona z nią grusza, pigwa albo nieszpułka. Dzisiejsze odmiany hodowlane jabłoni pochodzą głównie od dzikich form rosnących na Kaukazie jabłoni niskiej oraz jabłoni dzikiej i są wynikiem wielu wieków selekcji. Duże znaczenie miała jabłoń już w starożytności. Uprawa jabłek dotarła do zachodniej Europy wraz z Rzymianami i szybko się tam zadomowiła. Do rozprzestrzeniania się tych owoców przyczynił się Karol Wielki oraz liczne klasztory.

O znaczeniu jabłek dla człowieka od najdawniejszych czasów świadczy występowanie ich w biblijnej opowieści oraz liczne legendy w różnych kulturach o rajskim drzewie i jego owocach. Planowa uprawa nowych odmian jabłek trwa od ponad wieku. Istnieje ponad 100 tysięcy odmian, z których około półtora tysiąca jest uprawianych w naszej części Europy. Wiele z nich nie ma jednak handlowego znaczenia i pełni raczej rolę kolekcjonerską.

Wygląd i wzrost jabłoni

Jabłoń domowa jest drzewem dorastającym do 10 m wysokości, z głębokim korzeniem palowym i łuskowatą, nieregularnie łuszczącą się korą. Na przemian stojące liście są owalne, drobno piłkowane, pod spodem gładkie albo filcowato owłosione. Okres kwitnienia jabłoni przypada na tygodnie od końca kwietnia do połowy maja. Pięciopłatkowe kwiaty rozwijają się razem z liśćmi. Mają średnicę do 35 mm. Ich forma i kolor zależą od odmiany, przeważnie są najpierw różowoczerwone, a z czasem stają się czysto białe. W ciepłych regionach jabłonie kwitną wcześniej, niż w chłodnych północnych położeniach. W zależności od odmiany jabłka są kuliste do spłaszczonych, zielone, żółte albo czerwonawe.

Stanowisko i podłoże dla jabłoni

Optymalne dla jabłoni jest stanowisko słoneczne z próchniczną ziemią, ale może też rosnąć w półcieniu. Zasada jest prosta: im więcej słońca, tym więcej kwiatów i liści rozwija drzewo jabłoni. Ważne jest, aby podłoże było wilgotne i dobrze przepuszczalne, ponieważ zastój wody nie jest tolerowany. Stosunkowo mało wymagająca jabłoń nawet mało żyznej i suchej ziemi potrafi wytworzyć znaczną ilość jabłek. Dla dobrych zbiorów istotnymi czynnikami są jakość stanowiska i odpowiednie nasłonecznienie. Wartość pH gleby powinna wahać się od 6 do 7. Rozwinięte kwiaty jabłoni znoszą spadki temperatury tylko nieznacznie poniżej zera, dlatego mogą cierpieć od spóźnionych wiosennych przymrozków.

Jak sadzić jabłoń? Porady

Decydujące znaczenie dla wysokości jabłoni ma rodzaj podkładki. W szkółce drzew trzeba się poradzić, jaka odmiana jabłoni i jaka forma drzewa będzie odpowiednia dla wybranego stanowiska w ogrodzie. Jednocześnie zostanie zaproponowana koniecznej odmiany do zapylenia; jabłoń najczęściej wymaga zapylenia krzyżowego, czyli pyłkiem innego drzewa tego samego gatunku. Przed dokonaniem zakupu sadzonki jabłoni dobrze jest dowiedzieć się o jej odporności na choroby, smaku jabłek i ich trwałości. Najbezpieczniej jest wybrać nowoczesną, odporną odmianę.

Młode drzewka jabłoni w formie sadzonek kontenerowych można w zasadzie sadzić w ogrodzie przez cały rok. O ile tylko ziemia nie będzie zmarznięta. Najlepszą porą do sadzenia jabłoni jest wrzesień/październik i marzec/kwiecień. Sadzenie przeprowadza się następująco:

• Ziemię w miejscu sadzenia trzeba głęboko spulchnić i oczyścić z chwastów.
• Sadzonki przed sadzeniem umieścić w wiadrze z wodą, aby nawodnić korzenie.
• Wykopać dołek do sadzenia, który będzie co najmniej półtora razy głębszy i szerszy niż bryła korzeniowa.
• Dno dołka trzeba spulchnić i dodać trochę nawozu organicznego.
• Sadzonkę ustawia się w dołku i obsypuje ziemią ogrodową zmieszaną z ziemią wykopaną z dołka.
• Ziemię wokół sadzonki uciska się mocno, aby nie zostawały puste przestrzenie wokół korzeni.
• Na koniec podlewa się sadzonkę 15-20 l wody.
• W zależności od podkładki i formy wzrostu, umieszcza się palik do umocowania drzewka.
• Sadząc kilka drzewek, trzeba zachować między nimi odpowiednią odległość.
• Dla ochrony przed wysychaniem oraz dla poprawy jakości gleby można świeżo posadzone drzewko obsypać warstwą dojrzałego kompostu.
• Na zakończenie przeprowadzania się przycięcie sadzonki.
• Podczas sadzenia trzeba zwracać uwagę na miejsce szczepienia (zgrubienie na pniu), które nie może po posadzeniu znaleźć się w ziemi.

Podlewanie jabłoni

Świeżo posadzone drzewka jabłoni potrzebują w zależności od pory roku, ilości opadów i warunków glebowych odpowiedniego podlewania. Nawadnianie jest istotne dla młodych drzew zwłaszcza w pierwszych trzech latach po posadzeniu. Starsze jabłonie lepiej znoszą okresy suszy. Jeśli jabłoń została posadzona w stanie bezlistnym jesienią albo wiosną, zapotrzebowanie na wodę jest oczywiście znacznie mniejsze niż w przypadku sadzenia w maju. W okresach bez opadów atmosferycznych zaleca się każde drzewo podlewać 10-20 l wody. Od częstego podawania małych dawek, lepsze jest obfite podlewanie w dłuższych odstępach czasu. Tylko wtedy korzenie zostaną nawilżone i pobudzone do wzrostu. Podlewanie zawsze trzeba wykonywać w zależności od opadów i temperatury. Jeśli drzewko dobrze się ukorzeniło i ma już 3-4 lata, dodatkowe podlewanie jest konieczne tylko w kresie dłuższej suszy albo na wybitnie lekkich glebach.

Bezpośrednio po posadzeniu nie jest konieczne żadne cięcie jabłoni.

Nawożenie jabłoni

Bezpośrednio po posadzeniu można drzewko owocowe zasilić nawozem wspomagającym ukorzenianie. Zawarte w nim składniki w zależności od wilgotności i temperatury będą się uwalniać i wspomagać wzrost. Jeśli sadzenie odbywa się późnym latem, nawożenie będzie potrzebne dopiero na wiosnę. Zaleca się zasilanie odpowiednimi nawozami raz wiosną (marzec/kwiecień) i ponownie latem (lipiec/sierpień). Ważne, aby drzewko nie otrzymało zbyt późno wysokiej dawki azotu, ponieważ pędy muszą zdrewnieć przed zimą. W razie potrzeby można zasilić jabłoń specjalnym nawozem jesiennym. Zawiera on przede wszystkim wartościowy potas, który roślinę wzmacnia i minimalizuje szkody od mrozu.

Dobrze jest zrezygnować z czysto mineralnego nawożenia w ogrodzie. Zastosowanie nawozu organiczno-mineralnego wspomaga życie w glebie i dostarcza drzewom owocowym ważnych składników pokarmowych. Wysokie zbiory jabłek zależą głównie od właściwie przeprowadzonych zabiegów przycinania, a nie od wysokich dawek nawozu. Zbyt mocno nawożone drzewa owocowe nie tylko nie owocują lepiej, ale na dodatek są bardziej podatne na choroby.

Jak przycinać jabłoń?

Bezpośrednio po posadzeniu nie jest konieczne żadne cięcie jabłoni. Od drugiego roku życia trzeba ją ostrożnie przycinać. Pędy rosnące do środka, starsze drewno po owocowaniu i pionowe gałęzie należy przycinać. Usuwać trzeba też obumarłe gałęzie. Poprzez ciecie poprawia się wielkość jabłek, zabarwienie i obfitość zbiorów. Zabieg najlepiej jest przeprowadzać wczesną wiosną, nie za późno, ponieważ już w kwietniu ruszają w drzewach soki. Poprzez usunięcie zbędnych gałęzi, korona staje się luźniejsza, a drzewo otrzymuje bardziej harmonijną formę. Dobrze przewiewna korona drzewa jest mniej podatna na choroby. Zdrowotność drzewa należy wzmacniać w naturalny sposób stosując właściwe zabiegi cięcia.

Jaka forma cięcia zostanie zastosowana, zależy w istotnej mierze od wieku i założonego sposobu prowadzenia drzewa owocowego. Podczas cięcia trzeba zawsze pozostawiać pędy jednoroczne. Jabłoń tworzy pąki kwiatowe na drewnie dwuletnim. Dlatego mogłoby się zdarzyć, że zbyt mocne cięcie spowoduje w następnym roku bardzo słabe owocowanie. Tak się dzieje po mocnym cięciu odmładzającym starych drzew, kiedy na ponowne regularne zbiory jabłek trzeba dłuższy czas poczekać.

Zasada jest prosta: im więcej słońca, tym więcej kwiatów i liści rozwija drzewo jabłoni.

Zapylanie jabłoni

Kwiaty jabłoni przeważnie wymagają zapylania pyłkiem pochodzącym z innego drzewa. W tym celu potrzebne są tak zwane zapylacze, czyli inne odmiany jabłoni w pobliżu, które rozwijają kwiaty w tym samym czasie. Do tego konieczne są też pszczoły, aby drzewa zawiązały wiele owoców. Podczas chłodnej wiosennej pogody, a także z braku dostatecznej liczby tych owadów, zapylaniem kwiatów muszą się zajmować trzmiele i dzikie pszczoły. Dobrze jest więc zawczasu pomyśleć o posiadaniu w ogrodzie roślin wabiących owady.

Niezapylone kwiaty opadają po tygodniu do czterech po kwitnieniu, natomiast z zapylonych opadają tylko płatki. Działki kielicha schną i tworzą małą koronę. Wzrost owoców przebiega powoli: pod koniec maja młode jabłuszka mają wielkość zaledwie orzecha włoskiego. W czerwcu drzewo zrzuca owoce, które nie mogą być wykarmione, albo które źle się rozwinęły. Jabłka, które pozostały, rosną wtedy tym szybciej. Pierwsze chłodniejsze noce przyśpieszają dojrzewanie jabłek i pojawienie się typowej dla danej odmiany barwy skórki.