Ogród dla zapylaczy – wspieramy bioróżnorodność

Czym jest ogród dla zapylaczy?

Ogród dla zapylaczy to przestrzeń zaprojektowana w taki sposób, aby zapewniała pożywienie, schronienie i odpowiednie warunki lęgowe dla owadów zapylających, czyli m.in. dla pszczół, trzmieli, motyli. Kluczową rolę odgrywa tu przede wszystkim dobór odpowiednich gatunków roślin. Królują zwłaszcza te rodzime, które są najbardziej wartościowe dla dzikich zapylaczy. Chcąc stworzyć ogród przyjazny owadom, musisz wziąć pod uwagę ciągłość kwitnienia – od marca do października powinieneś zapewnić dostęp do kwiatów produkujących nektar i pyłek. Wczesną wiosną pożywienie dla zapylaczy dostarczają m.in. krokusy, przebiśniegi, pierwiosnki, wierzby i leszczyna. W miesiącach letnich możesz wprowadzić jeżówki, szałwie, kocimiętki czy krwawniki. Natomiast jesienią w ogrodzie kwitną astry i wrzosy. Równocześnie unikaj odmian ozdobnych o pełnych kwiatach, które często są bezwartościowe dla zapylaczy, ponieważ nie produkują pyłku/nektaru. Więcej informacji o doborze roślin znajdziesz w dalszej części tego artykułu.

Kolejną ważną kwestią są warunki siedliskowe. Na przykład dzikie pszczoły chętnie gnieżdżą się m.in. w: ziemi, szczelinach, spróchniałym drewnie. Warto więc pozostawić naturalne drewno, niekoszoną trawę lub wykonać domek dla owadów (z naturalnych materiałów, z różną średnicą otworów), który ustawisz wysoko i w dobrze nasłonecznionym miejscu.

Dlaczego warto wspierać bioróżnorodność we własnych ogrodzie?

Badania naukowe dowodzą, że owady zapylające odpowiadają za zapylanie około 75% roślin kwiatowych, w tym wielu roślin uprawnych. Tym samym bez ich pracy wiele gatunków nie mogłoby się rozmnażać, co prowadziłoby do zubożenia naszej rodzimej flory i fauny, a w konsekwencji – do zaburzeń w łańcuchu pokarmowym. Dlatego też tworząc ogród przyjazny zapylaczom, pomagasz utrzymać równowagę w lokalnym ekosystemie.

Co więcej, bioróżnorodność przekłada się bezpośrednio na jakość i stabilność upraw – plony (owoce i warzywa) są lepiej wykształcone oraz bardziej odporne na choroby fizjologiczne. Wpływa również na strukturę gleby i jej zdolność do magazynowania wody oraz składników odżywczych. Rośliny o zróżnicowanym systemie korzeniowym poprawiają przepuszczalność podłoża, ograniczają erozję i umożliwiają tworzenie warstwy próchnicznej. Natomiast obecność pożytecznych, drapieżnych owadów, takich jak biedronki, ogranicza populacje mszyc i innych szkodników, a to z kolei może pozwolić Ci zrezygnować z chemicznych środków ochrony roślin.

Wspierając bioróżnorodność, możesz także przyczynić się do ochrony zagrożonych gatunków owadów, których liczebność w ostatnich dekadach spada. Odpowiadają za to m.in. zmiany klimatu, urbanizacja i stosowanie pestycydów.

Jak stworzyć ogród przyjazny pszczołom i innym zapylaczom?

Łąka kwietna przyjazna zapylaczom — Łąka kwietna

Twój ogród może stać się oazą dla pszczół, motyli i innych zapylaczy, jeżeli odpowiednio go urozmaicisz, zapewniając schronienie i pożywienie przez cały sezon.

Zadbaj o różnorodność roślin i kwitnienie przez cały sezon

Różnorodność gatunków roślin jest dla zapylaczy szczególnie ważna. Dlaczego? Każdy gatunek oferuje unikalne cechy, które przyciągają różne grupy owadów zapylających. Im większa liczba gatunków w Twoim ogrodzie, tym więcej pszczół, motyli, trzmieli i innych owadów znajdzie stałe źródło pożywienia. To z kolei zwiększa efektywność zapylania i sprzyja lepszemu rozmnażaniu roślin. Warto sadzić rośliny rodzime, które są dobrze przystosowane do panujących warunków, a także kwiaty o różnych kolorach.

Co więcej, planuj nasadzenia tak, aby w ogrodzie stale coś kwitło – to zapewni pszczołom i innym zapylaczom stały dostęp do pożywienia już od wczesnej wiosny, aż do jesieni. Dzięki temu owady nie będą musiały opuszczać Twojego ogrodu w poszukiwaniu pokarmu.

Zwróć uwagę na odpowiednie rozmieszczenie roślin w ogrodzie. Przede wszystkim grupowanie ich w większe skupiska ułatwia owadom znalezienie pożywienia i poruszanie się między kwiatami. Zadbaj też o to, aby znalazły się tam różne typy siedlisk, czyli strefy nasłonecznione i zacienione, strefy suche i wilgotne, fragmenty zadbane oraz celowo pozostawione w stanie półdzikim.

Załóż łąkę kwietną

Łąka kwietna stanowi alternatywę dla trawników, które z punktu widzenia bioróżnorodności są jałowe. To wielogatunkowa kompozycja roślin jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich, która zawiera rośliny zielne i rodzime gatunki traw. Przy czym warto odróżnić łąki jednoroczne (często zdominowane przez gatunki obce, np. kosmosy, maki, nagietki) od łąk wieloletnich – te drugie sprawiają, że Twój ogród stanie się bardziej wartościowy dla zapylaczy.

Chcąc założyć łąkę kwietną, najlepiej wybierz stanowisko nasłonecznione, z glebą przepuszczalną, ubogą w azot. Unikaj żyznych, gliniastych gleb, które sprzyjają ekspansji roślin konkurencyjnych (np. pokrzywy, perzu). Zrezygnuj ze stosowania nawozów, a koszenie ogranicz do dwóch razy w roku, aby odpowiednie rośliny mogły zakwitnąć i wydać nasiona.

Zaplanuj kompozycję warstwową

Kolejnym elementem wspierającym bioróżnorodność w Twoim ogrodzie będzie kompozycja warstwowa roślin, czyli zróżnicowanie ich wysokości – od rabat z bylinami, do drzew. Stworzy ona odpowiedni mikroklimat (sprzyja utrzymaniu wilgotności i temperatury na odpowiednim poziomie) i schronienia dla różnych gatunków owadów, ptaków i zwierząt. Warto przede wszystkim sadzić rośliny miododajne, np. wierzby, forsycje, budleje.

Uwaga: Krzewy i drzewa będą stanowić naturalną osłonę przed wiatrem, a gęsta roślinność niska zapewni owadom miejsce do składania jaj.

Stwórz schronienie dla różnych gatunków owadów

Pozostaw w ogrodzie stare pnie, sterty gałęzi, liści, kamienie, kępy wysokich traw – są to naturalne kryjówki dla owadów. Możesz także zbudować specjalne domki dla pszczół samotniczych i innych zapylaczy.

Uwaga: Dla owadów szczególnie atrakcyjne jest drewno o chropowatej, spękanej strukturze. Samice łatwiej składają w nim jaja (w szczelinach i zagłębieniach), a larwy rozwijają się wewnątrz.

Zapewnij dostęp do wody

Ustaw w ogrodzie płytkie poidełka (np. podstawki pod doniczki) z kamykami, keramzytem, patyczkami, kawałkami drewna lub z wilgotnym mchem, aby owady mogły bezpiecznie napić się wody (powinna być czysta, bez chemicznych środków). Pamiętaj również o jej regularnej wymianie, aby zapobiegać rozwojowi larw komarów. Ważne jest, aby poidełka umieścić w zacienionych, spokojnych miejscach.

W ogrodzie możesz zaplanować również zbiorniki wodne, np. oczka wodne.

Ciekawostka! Woda jest niezbędna pszczołom nie tylko do picia, ale także do rozcieńczania miodu, przygotowywania pokarmu dla larw oraz regulacji temperatury w ulu.

Stosuj naturalne metody ochrony roślin i unikaj pestycydów

Unikanie pestycydów (a także herbicydów i fungicydów) ma znaczenie zwłaszcza dla zdrowia pszczół – chemiczne środki ochrony roślin są dla nich wyjątkowo toksyczne. Stosowanie pestycydów nie tylko prowadzi do spadku liczebności pszczół (substancje osiadają na kwiatach i trafiają do organizmów pszczół podczas zbierania nektaru lub pyłku, co powoduje ich zatrucie), ale również zaburza orientację i zdolność do poruszania się, co utrudnia pszczołom powrót do ula i zbieranie pokarmu.

Zrezygnuj ze stosowanie pestycydów zwłaszcza w okresie kwitnienia roślin, ponieważ wtedy zapylacze są najbardziej aktywne. Jeżeli musisz wykonać oprysk, to najlepiej wieczorem lub wczesnym rankiem. Zamiast chemii stosuj np. naturalne środki odstraszające (wyciąg z czosnku, olej neem) oraz wspieraj obecność naturalnych wrogów szkodników (np. biedronki).

Chroń siedliska

Kolejnym krokiem do stworzenia ogrodu atrakcyjnego dla zapylaczy jest ochrona siedlisk. Unikaj przesadnego porządkowania ogrodu, np. nie przekopuj ziemi jesienią, nie usuwaj wszystkich obumarłych pędów, nie karczuj zarośli. Dla wielu lokalnych zapylaczy to właśnie te miejsca stanowią środowisko lęgowe.

Przeczytaj również: Turkuć podjadek – szkodnik czy pożyteczny owad w ogrodzie?

Jakie rośliny wabią owady zapylające?

Tworząc np. rabaty dla zapylaczy, nie kieruj się wyłącznie estetyką, a tym, aby przyciągnąć owady i zapewnić im źródło pożywienia. Przy czym każdy z zapylaczy ma swoje preferencje dotyczące kształtu kwiatów, dostępności nektaru czy różnych pór kwitnienia.

Poniżej przygotowaliśmy listy z naszymi propozycjami, aby ułatwić Ci wybór odpowiednich roślin.

Rośliny przyciągające pszczoły

Pszczoły preferują rośliny o intensywnym zapachu i łatwym dostępie do nektaru. Do ich ulubieńców należą m.in. szałwia omszona, budleja Dawida, lawenda wąskolistna, koniczyna biała.

Inne rośliny, które powinny znaleźć się w ogrodzie dla pszczół, to:

facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia),
gorczyca biała (Sinapis alba),
ogórecznik lekarski (Borago officinalis),
mniszek lekarski (Taraxacum officinale),
słonecznik (Helianthus annuus),
gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum),
nostrzyk biały (Melilotus albus),
chaber bławatek (Centaurea cyanus),
żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare),
szałwia lekarska (Salvia officinalis),
kocimiętka (Nepeta × faassenii),
jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea).

Z kolei dzikie pszczoły w ogrodzie korzystają z roślin takich jak:

miodunka plamista (Pulmonaria officinalis),
czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum),
przetacznik ożankowy (Veronica chamaedrys),
marchew zwyczajna (Daucus carota),
komonica zwyczajna (Lotus corniculatus),
macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum),
chaber łąkowy (Centaurea jacea),
dzwonek pokrzywolistny (Campanula trachelium).

Rośliny atrakcyjne dla trzmieli

Trzmiele wybierają rośliny o różnych kształtach, które dostarczają zarówno nektaru, jak i pyłku. Są bardziej odporne na chłodne i wilgotne warunki, w porównaniu do pszczół, dlatego też zwłaszcza niektóre rośliny kwitnące jesienią są dla nich szczególnie cenne.

Rośliny przyciągające trzmiele to m.in.:

lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia),
ogórecznik lekarski (Borago officinalis),
facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia),
mięta długolistna (Mentha longifolia),
szałwia omszona (Salvia nemorosa),
budleja Dawida (Buddleja davidii),
kłosowiec (Agastache).

Rośliny wabiące motyle

Motyle lubią rośliny kwitnące w pełnym słońcu, które dostarczają nektaru oraz zapewniają miejsce do składania jaj. Do najchętniej odwiedzanych przez motyle należą

budleja Dawida (Buddleja davidii),
werbena patagońska (Verbena bonariensis),
nachyłek (Coreopsis),
malina (Rubus idaeus),
jeżyna (Rubus fruticosus agg.),
aster nowobelgijski (Symphyotrichum novi-belgii),
rozchodnikowiec okazały (Hylotelephium spectabile).

Rośliny dla muchówek i chrząszczy zapylających

Również muchówki i chrząszcze należą do grupy zapylaczy. Często wybierają kwiaty o mniej intensywnym zapachu i prostszej budowie, takie jak:

dzika marchew (Daucus carota),
trybula leśna (Anthriscus sylvestris),
arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica),
kalina koralowa (Viburnum opulus),
dereń świdwa (Cornus sanguinea),
bez czarny (Sambucus nigra),
kruszyna pospolita (Frangula alnus).