Ogród naturalistyczny: zakładanie i wybór roślin [poradnik]

Ogród naturalistyczny, czyli jaki?

Ogród naturalistyczny to przestrzeń zaprojektowana w taki sposób, aby naśladować lokalne krajobrazy i wspierać bioróżnorodność, równocześnie ograniczając wpływ człowieka do minimum.

Najważniejsza różnica między nim a ogrodem ozdobnym polega na tym, że tu współpracujesz z naturą, bacznie obserwując rozwój roślin i dobierając je pod względem m.in. rodzaju gleby, stanowiska, a nie stricte ich wyglądu. W takiej przestrzeni możesz poczuć się jak w lesie czy na łące. Co więcej, posadzone rośliny powinny ze sobą współpracować, naturalnie przyciągać zapylacze, dawać schronienie ptakom i owadom, żabom i jeżom, czy innym, drobnym zwierzętom. Jeśli myślisz o takim ogrodzie, zapomnij o popularnych tujach zasadzonych przy płocie, czy o rabatach zaprojektowanych od linijki. Tu w grę wchodzą przede wszystkim gatunki rodzime, krzewy, dzikie byliny, trawy, rośliny miododajne, zioła.

Zakładanie naturalistycznego ogrodu krok po kroku

W ogrodzie naturalistycznym najważniejsze jest, żeby nie projektować go jak ogrodu formalnego. Nie znajdziesz tutaj np. równych rabat ani krzewów ozdobnych o geometrycznych kształtach. Projektując ogród w stylu naturalistycznym, Twoim pierwszym krokiem powinno być sprawdzenie gleby, a dokładnie jej struktury. Rozpoznaj, czy jest gliniasta, czy piaszczysta, czy zatrzymuje wilgoć. W sklepie ogrodniczym możesz zakupić paskowe testery pH gleby lub mierniki elektroniczne. Natomiast żeby test był miarodajny, wybierz 5 punktów na całej powierzchni działki, którą chcesz zbadać, a następnie pobierz próbki z głębokości ok. 10-15 cm i wymieszaj je razem w pojemniku. Dopiero teraz zacznij testować ziemię. Poszczególne wyniki pH określają rodzaj gleby:

pH < 5,5 – gleba jest kwaśna,
pH 5,6-6,5 – gleba lekko kwaśna;
pH 6,6-7,2 – gleba obojętna;
pH > 7,2 – gleba zasadowa (może ograniczać wzrost niektórych roślin).

Uwaga: W przypadku naturalnego ogrodu nie należy użyźniać gleby na siłę. Najlepiej dostosować wybór roślin do jej charakteru.

Planowanie przestrzeni ogrodowej

Zanim zaplanujesz nasadzenia, stwórz projekt stref funkcjonalnych w ogrodzie, czyli np. miejsca do odpoczynku i spotkań rodzinnych, jadalnię na świeżym powietrzu, strefę rekreacyjną. Nie zapominaj również o wyrysowaniu ścieżek i ewentualnego oczka wodnego, zadbaj o naturalne przejścia między strefami oraz wybierz materiał na nawierzchnię. Przy czym Twój własny projekt ogrodu nie musi przypominać tego profesjonalnego, wykonanego przez architekta krajobrazu – ma Cię jedynie nakierować i zwrócić uwagę na Twoje indywidualne potrzeby.

Jeżeli tylko masz taką możliwość, zaplanuj zbiornik wody. Nie musi to być duże i estetyczne oczko wodne, wystarczy niewielki zbiornik – może to być stara misa z kamienia, beczka z odpływem, płytka niecka. Wówczas w ciągu kilku tygodni w Twoim ogrodzie pojawią się ważki, żaby oraz ptaki.

Wybór mebli ogrodowych i dodatków

W ogrodzie naturalistycznym możesz postawić meble wypoczynkowe i inne elementy użytkowe, jednak zwróć uwagę na to, aby współgrały z charakterem przestrzeni. Zamiast mebli z tworzyw sztucznych, możesz wybrać zestawy z drewna, wikliny lub samemu wykonać meble DIY z palet. Mile widziana jest również drewniana altana. Zrezygnuj z wielokolorowych poduszek dekoracyjnych na rzecz tych w kolorach stonowanych i jednolitych, najlepiej bawełnianych lub lnianych. W naturalnej przestrzeni odnajdą się również delikatne źródła światła takie jak lampiony, świeczniki, wiszące girlandy. Rolę stylowych donic odegrają np. wiklinowe kosze czy stare beczki.

Co więcej, w ogrodzie naturalistycznym świetnie sprawdzają się takie naturalne ozdoby, jak: drewniane pnie (to schronienie np. dla owadów), duże głazy i kamienie (będą stanowić miejsce do wygrzewania się gadów), budki lęgowe, karmniki. Nie ozdabiaj ogrodu figurkami czy dekoracjami z tworzyw sztucznych.

Przygotowanie terenu

Chcąc stworzyć ogród naturalistyczny, nie jest konieczne przekopanie całej działki. W miejscach pod nasadzenia usuń jedynie darń (jeśli to konieczne) oraz zastosuj ściółkowanie – możesz użyć kartonu, warstwy kompostu lub warstwy naturalnej ściółki (kora, słoma). Pozwoli to ograniczyć wzrost chwastów i zatrzymać wilgoć w glebie. Od razu możesz wytyczyć ścieżki, aby rośliny nie zagarnęły całej przestrzeni. Sięgaj po naturalne materiały – takie jak trawa, żwir, trociny.

Sadzenie roślin

Rośliny sadź gęściej niż w ogrodzie ozdobnym. Duże grupy nasadzeń powinny być nieregularne, jednak unikaj sadzenia po jednym egzemplarzu z każdego gatunku, bo nie uzyskasz przez to naturalnego efektu. Możesz powtarzać dane gatunki, ale z lekkimi przerwami, czy w kompozycji z roślinami o innej wysokości. Aby zapewnić cień, osłonę przed wiatrem lub naturalne schronienie dla ptaków, możesz posadzić grupy drzew, większe krzewy, a także żywopłoty z derenia, głogu czy leszczyny. Więcej informacji o doborze roślin znajdziesz w dalszej części artykułu.

Pielęgnacja

W pierwszym roku po posadzeniu ogród będzie wymagał więcej uwagi, czyli regularnego podlewania, walki z chwastami czy szkodnikami, nawożenia, obserwacji rozwoju roślin. Natomiast w kolejnych sezonach wiele gatunków zaczyna już rosnąć „na własny rachunek”.

Uwaga: Nie usuwaj wszystkiego jesienią. Pozostaw suche pędy oraz nasiona dla owadów i ptaków. Cięcia dokonuj wiosną, kiedy ryzyko przymrozków minie. Usuwaj natomiast rośliny ekspansywne, jeśli zaczynają dominować.

Jak wybierać rośliny do ogrodu naturalistycznego?

Rośliny w ogrodzie naturalistycznym — Roślinność w ogrodzie naturalistycznym

Wiesz już, czym się charakteryzuje ogród naturalistyczny oraz jak go zaprojektować. Teraz przejdziemy do najważniejszej części artykułu – przedstawienia propozycji roślin, które najlepiej sprawdzą się w tej przestrzeni.

Stanowiska słoneczne i gleby ubogie w składniki odżywcze

Stanowiska słoneczne, suche i ubogie w składniki odżywcze uznawane są często za najtrudniejsze do rozwoju wielu gatunków roślin. Warto jednak wiedzieć, że ziemia piaszczysta i przepuszczalna to idealne miejsce np. na rodzime gatunki odpornie rosnące w trudnym terenie. Nasze propozycje to:

szałwia łąkowa – roślina odporna, miododajna, tworząca zwarte kępy,
krwawnik pospolity – porastający łąki, nadający się na suche stanowiska; długo kwitnie, a do tego skutecznie odstrasza mszyce,
przetacznik kłosowy – ma ładne, fioletowe kłosy, sprawdza się zwłaszcza na rabatach i obrzeżach ścieżek,
macierzanka piaskowa – roślina niska, przyciągająca pszczoły; jest odporna na suszę oraz deptanie;
kostrzewa sina – odporna trawa ozdobna o niebieskawym odcieniu liści,
berberys pospolity – to krzew ciernisty, odporny; jego owoce stanowią pożywienie dla ptaków,
rokitnik zwyczajny – wymaga stanowiska słonecznego i nadaje się na żywopłot,
mak polny – roślina jednoroczna, która świetnie sprawdza się na łąkach kwietnych; lubi stanowiska słoneczne i przyciąga zapylacze,
brzoza brodawkowata – to drzewo lubi gleby lekkie, ubogie, a także słoneczne stanowiska.

Stanowisko słoneczne i gleby średnio żyzne

Stanowisko słoneczne ze średnio żyznym podłożem to dobre miejsce pod naturalistyczną rabatę bylinową uzupełnioną np. trawami. Możesz wybrać:

jeżówkę purpurową – ma długi okres kwitnienia, jest miododajna i efektowna,
kocimiętkę Faassena – bujnie kwitnie, dobrze się rozrasta oraz naturalnie odstrasza komary,
rudbekię błyskotliwą – jest mało wymagająca i ma ciekawe, kolorowe kwiaty,
trzcinnik ostrokwiatowy – to jedna z najlepszych traw na rabaty; jest sztywna, nie pokłada się,
trzmielinę pospolitą – odporny krzew liściasty, ozdobny przez cały sezon; nadaje się do żywopłotów.

Nie zapominaj również o roślinach okrywowych i zadarniających, takich jak:

dąbrówka rozłogowa – szybko się zadarnia, kwitnie na niebiesko,
gajowiec żółty – kwitnie wiosną i jest odporny na suszę.
poziomka pospolita – dekoracyjna, zadarnia i daje owoce.

Stanowiska półcieniste lub cieniste, gleby wilgotne, próchniczne

Stanowiska cieniste i półcieniste sprawdzają się np. w przypadku niektórych drzew. Poniżej przedstawiamy rośliny, które może sadzić wzdłuż ogrodzenia i przy zbiornikach wodnych:

tojeść rozesłana – to bylina, która szybko się rozrasta i preferuje cień,
rodgersja kasztanowcolistna – jest efektowna, ma duże liście, kwitnie na biało lub różowo,
języczka pomarańczowa – do wzrostu potrzebuje wilgoci, ale w cieniu odwdzięcza się pięknym kwitnieniem,
konwalia majowa – bylina leśna, która znosi cień i wymaga wilgotnej gleby,
zawilec gajowy – niska bylina kwitnąca wczesną wiosną, najlepiej sadzić ją pod drzewami liściastymi,
turzyca Morrowa – zimozielona, niska trawa, która znosi cień i wilgoć,
hakonechloa – trawa ozdobna do cienia, bardzo dekoracyjna,
leszczyna pospolita – szybko rośnie, ma jadalne orzechy,
kalina koralowa – to odporny krzew; wyróżniają go białe kwiaty i czerwone owoce,
bluszcz pospolity – to zimozielone pnącze do cienia, którego nie trzeba przedstawiać ogrodnikom.