Kiedy sadzić i jak uprawiać czosnek ozdobny?

Czosnek (Allium) mieni się w ogrodzie różnymi kolorami. Szeroka paleta sięga od prostej bieli przez delikatny róż i mocną czerwień do głębokiego błękitu i fioletu, często z metalicznym połyskiem. Na rynku pojawiają się wciąż nowe odmiany i można spotkać czosnek z żółtymi i różowymi kulami kwiatostanów. Typowy dla czosnku ozdobnego jest charakterystyczny zapach, który pojawia się przy dotknięciu albo zranieniu rośliny i ma związek z różnymi olejkami eterycznymi.

Pochodzenie i wygląd czosnku ozdobnego

Czosnek (Allium) jest rodzajem botanicznym roślin z rodziny amarylkowatych. Liczy ponad 900 gatunków i należy niewątpliwie do najbardziej zróżnicowanego rodzaju roślin cebulowych. Na dodatek istnieją też liczne hybrydy, stworzone przez krzyżowanie rozmaitych gatunków, a także odmiany uzyskane w drodze selekcji. Ojczyzną czosnku jest prawdopodobnie centralna Azja, zadomowiony jest w Turcji oraz Iranie na stepach i zboczach, a także w Chinach i na Syberii.  

Ze względu na zastosowanie, gatunki czosnku można podzielić na użytkowe i ozdobne. Do pierwszej grupy należy cebula zwyczajna (Allium cepa), por (Allium ampeloprasum), czosnek pospolity (Allium sativum) oraz szczypiorek (Allium schoenoprasum). Gatunki jak czosnek niedźwiedzi (Allium ursium) są sadzone w ogrodach zarówno w celach dekoracyjnych, jak i użytkowych. Inne gatunki o efektownych kwiatostanach są uprawiane jako rośliny ozdobne. Trzeba dodać, że gatunki i odmiany ozdobne również nadają się do spożycia.

W zależności od gatunku czosnek osiąga wysokość od 12 do 150 cm. O ile na przykład Allium nevskianum dorasta zaledwie do 12-15 cm, to wiele hybryd i odmian, przede wszystkim czosnku olbrzymiego (Allium giganteum) miewa imponujące rozmiary. Okres kwitnienia najczęściej sadzonych gatunków czosnku przypada na okres od kwietnia do września. Pojedyncze kwiaty są zebrane przeważnie w kuliste kwiatostany o średnicy do 25 cm. Mocna łodyga kwiatowa jest z reguły bezlistna. Po przekwitnieniu formują się torebki owoców z czarnymi, jajowatymi do okrągłych nasionami. Płaskie lub rurkowate liście są długie i równowąskie.

W przypadku czosnku ozdobnego można wyróżnić typowe dla roślin cebulowych okresy wegetacji i spoczynku. Wiosną z podziemnych organów spichrzowych rozwijają się liście i kwiatostany. Po przekwitnieniu i w końcu dojrzeniu nasion, wszystkie nadziemne części rośliny obumierają, podczas gdy cebula gotowa jest do przetrwania do następnej wiosny. W okresie spoczynku nie zachodzi ani wzrost korzeni, ani tworzenie cebulek-córek. Dla wielu gatunków czosnku okres wegetacyjny trwa zaledwie 3-4 miesiące. Jest więc optymalnie dopasowany do letnich okresów suszy w ojczystych rejonach.

Stanowisko i podłoże idealne dla ozdobnego czosnku

Jak większość roślin cebulowych, tak i wiele gatunków czosnku rośnie przeważnie na ekstremalnych stanowiskach, które są zasiedlane przez nieliczne rośliny. Ich przestrzenią życiową są często stepy i kamieniste zbocza gór, które tylko przez kilka miesięcy w roku cieszą się dostateczną ilością wilgoci. Cebula umożliwia gatunkom czosnku wegetację w bardzo krótkim okresie, ponieważ kompletna roślina razem z kwiatami czeka gotowa w ziemi, aż temperatura gleby i wilgoć umożliwią ich rozwój. Od pojawienia się pierwszych zielonych wierzchołków pędów czosnku nad ziemią, do pełnego rozkwitu rośliny, upływa tylko kilka tygodni.

Łatwy w uprawie, bardzo mocny i zdolny do przystosowania się czosnek preferuje żyzne, wapienne, przepuszczalne i luźne gleby. Ta wieloletnia roślina cebulowa rośnie najlepiej w pełnym nasłonecznieniu, ponieważ im więcej promieni słonecznych dostanie, tym lepiej rośnie i kwitnie. Wyjątek stanowi czosnek niedźwiedzi, który preferuje stanowiska w półcieniu. Czosnek ozdobny chętnie znajdzie dla siebie miejsce pośród różnych bylin.

Jak sadzić tę roslinę?

Cebule czosnku sadzi się od września do listopada, a kiedy ziemia nie jest zmarznięta, aż do grudnia. Gleba powinna być przepuszczalna, a miejsce słoneczne. Na glebach gliniastych należy pod cebule podsypywać gruboziarnisty żwir, aby woda opadowa dobrze przenikała w głębsze warstwy. Wczesne sadzenie dla większości gatunków czosnku ozdobnego jest zalecane, ponieważ cebule zdążą jeszcze przed zimą się ukorzenić. Niektóre odmiany hybrydowe, na przykład ‘Purple Sensation’, zbyt wcześnie posadzone wykazują bardzo szybki start pędów na wiosnę, co może doprowadzić do ich uszkodzenia przez mróz. W tym wypadku dobrze jest sadzić je nie przed listopadem.

Głębokość sadzenia zależy od wielkości cebuli. Jako zasadę można przyjąć: jamka do sadzenia powinna mieć głębokość równą trzykrotnej wysokości cebuli. Miejsca, gdzie zostały posadzone cebule dobrze jest zaznaczyć na rabacie najlepiej cienkimi prętami bambusowymi, aby podczas prac wiosennych nie uszkodzić rozwijających się młodych pędów czosnku.

Zapoznaj się: Jak uprawiać ziemniaki na balkonie? Tajniki pielęgnacji

Podlewanie i nawożenie czosnku

Aby czosnek ozdobny każdego roku wspaniale zakwitał, konieczne jest nawożenie rośliny w regularnych odstępach czasu. Im większe są kule kwiatostanów, tym więcej składników pokarmowych potrzebuje czosnek. Nawożenie rozpoczyna się, kiedy pojawiają się pierwsze liście. Dobrze nadaje się do tego celu nawóz organiczny. Podczas suchej pogody czosnek trzeba przynajmniej raz dziennie obficie podlewać. Należy zwracać uwagę, aby nie przedawkować nawozu, ponieważ nadmiar azotu prowadzi do słabego kwitnienia i nadmiernego rozwoju liści. Naturalne środowisko czosnku jest ubogie w opady deszczu, dlatego i u nas może rosnąć przy niewielkiej ilości wilgoci. Podlewanie przedłuża jednak jego bardzo krótki okres wegetacji.

Jak pielęgnować czosnek ozdobny?

U wielu gatunków czosnku ozdobnego liście więdną i żółkną zaraz po kwitnieniu. Aby roślina estetycznie wyglądała, dobrze jest więdnące liście na bieżąco usuwać. Poza tym czeka się, aż nadziemne części zwiędną i wtedy się je przycina. Kwiatostany usuwa się na krótko przed dojrzewaniem nasion. Ponieważ uroda kwiatostanów czosnku szybko przemija, dobrze jest podsadzić w roli roślin okrywowych na przykład przywrotnik, bodziszek, lawendę, kocimiętkę albo szałwię. 

Zastosowanie czosnku ozdobnego

Czosnek ozdobny posiada wspaniałe formy. Rozwija ogromne kule kwiatowe w odcieniach koloru niebieskiego, różowego, fioletowego, czerwonego, purpurowego albo białego. Niskie gatunki nadają się doskonale do ogrodów skalnych albo wąskich obwódek rabat. Wyższe są idealnym sąsiedztwem dla traw ozdobnych. Te kombinacje są szczególnie popularne przy tworzeniu ogrodów preriowych i żwirowych. W ogrodach bylinowych dobrze się prezentuje z piwonią, bodziszkiem albo szałwią omszoną. Czosnek złocisty (Allium moly) ładnie wygląda w pierwszym planie na tle rabaty ziołowej. Jego liście są jadalne, jak czosnku niedźwiedziego. Odmiany wielkokwiatowe nadają się na kwiaty cięte do efektownych bukietów, a ich owocostany do tworzenia suchych bukietów do dekoracji mieszkania.

Kilka przykładów pięknych gatunków i odmian czosnku

• czosnek niebieski (Allium caeruleum) – drobnokwiatowy czosnek ozdobny o jaskrawo niebieskich kwiatach;
• czosnek białawy (Allium christophii) – czosnek o dużych kwiatostanach na mocnych łodygach, efektowne gwiaździste kwiaty;
• czosnek olbrzymi (Allium giganteum) – największy czosnek o wysokości ponad metr i ogromnych kulach kwiatowych;
• czosnek holenderski (Allium hollandicum) – klasyczny, wielkokwiatowy czosnek ozdobny;
• czosnek karatawski (Allium karataviense) – kompaktowy pokrój z niebieskawymi liśćmi i stosunkowo dużymi kwiatami;
• czosnek złocisty  (Allium moly) – czosnek o mniejszej wysokości i żółtych kwiatach, odpowiedni na obwódki rabat i ogrodu ziołowego.

Ciekawe efekty można uzyskać, tworząc kombinacje różnych gatunków czosnku. Kwiaty Allium ‘Globemaster’ pasują harmonijnie do czarnego czosnku (Allium nigrum). Słodkawo pachnący czosnek sycylijski (Allium siculum) jest chętnie odwiedzany przez pszczoły i trzmiele. Białych akcentów dostarczy Allium ‘Mount Everest’. W ogrodzie naturalnym albo w nowoczesnych aranżacjach przebojem jest czosnek główkowaty (Allium sphaerocephalon).

Przeczytaj również: Jakie zioła wysiewać w lutym?

Choroby i szkodniki

Czosnek może zostać czasem opanowany przez mszyce. Poza tym ani szkodniki owadzie, ani choroby roślin nie odgrywają w jego przypadku większej roli. W temacie szkodników czosnek ozdobny jest więc pozbawiony konieczności szczególnej troski.