Mieczyki w ogrodzie – jak uprawiać Gladiole i wybrać odmianę?

Mieczyk (Gladiolus L.) jest botanicznym rodzajem roślin z rodziny kosaćcowatych – tej samej, z której wywodzi się frezja, szafran, czy kosaciec.  Ich ojczyzną są tropikalne i subtropikalne rejony Afryki, Morza Śródziemnego, Bliskiego Wschodu i Zachodniej Syberii. Spośród około 250 gatunków mieczyków aż 163 pochodzi z Południowej Afryki. W naszej rodzimej florze występują dwa gatunki (mieczyk błotny i mieczyk dachówkowaty), mieczyk drobnokwiatowy uważany jest już za wymarły w stanie dzikim.

Nazwa i trochę historii mieczyków

Nazwę rodzajową – mieczyk – przypisuje się Pliniuszowi i odnosi się ona z jednej strony do kształtu liści, podobnych do rzymskiego miecza (gladius). Z drugiej zaś strony do faktu, że w czasach rzymskich wręczano tej kwiat gladiatorom, którzy zwyciężyli w walce.

• Około 300 roku p.n.e. bulwy mieczyka były używane do celów spożywczych.
• W I. wieku n.e. Pliniusz wspomina o mieczykach w związku z przypisywaną im magiczną siłą. Miały one chronić wojownika przed śmiercią i zapewniać zwycięstwo. W tym celu należało nosić na szyi bulwę mieczyka, jako amulet.
• Dioskurydes, grecki lekarz i botanik, pracujący w Rzymie w czasach cesarza Nerona, opisał w swoim dziele De Materia Medica dziko rosnące gatunki mieczyków.
• W średniowieczu mąkę z mieczyków dodawano przy wypieku chleba.
• W XVII-XVIII w. stosowano bulwy mieczyka do celów leczniczych, m.in. przy bólu zębów.
• Południowoafrykańskie gatunki mieczyków pojawiły się Europie dopiero w XVII wieku, stając się przodkami większości współczesnych odmian.
• W 1807 r. pierwszą międzygatunkową hybrydę mieczyków otrzymał Anglik William Herbert rozpoczynając w ten sposób nową epokę w historii roślin ozdobnych.
• Selekcję mieczyków podchwycili belgijscy ogrodnicy, którzy krzyżowali gatunki południowoafrykańskie i europejskie. A kiedy do tego procesu podłączyli się Amerykanie, hybrydowe mieczyki zaczęły się stawać coraz większe, coraz barwniejsze i efektowne.

Jak wyglądają mieczyki? Jak wysoko rosną?

Podczas gdy dzikie gatunki mieczyków rzadko osiągają wysokość 60 cm, hybrydy potrafią dorosnąć na dobrej ziemi nawet do 150 cm. Wszystkie mieczyki mają wydłużone liście z równoległym unerwieniem. Tworzą bulwy jako organy zimujące, do których schodzi roślina po przekwitnieniu. Duże kwiaty wrażliwych na mróz mieczyków rozwijają się od końca czerwca do września. Tworzą kłosowe kwiatostany złożone z dwubocznie symetrycznych kwiatów. Pośród ogromnej liczby odmian można znaleźć prawie wszystkie kolory od białego przez zielony i żółty, pomarańczowy, czerwony, fioletowy do szarego i brązowego.

Stanowisko i podłoże dla mieczyków

Mieczyki preferują gleby głębokie i przepuszczalne. Podłoże powinno być lekko wilgotne i bardzo żyzne. Wartość pH gleby wynosi dla tej rośliny od 6,5 do 7. Na ciężkich, nieprzepuszczalnych glebach konieczna jest warstwa drenażowa z grubego piasku. Mieczyki kochają słońce i koniecznie powinny otrzymać w ogrodzie miejsce słoneczne i osłonięte.

Mieczyki preferują gleby głębokie i przepuszczalne. Podłoże powinno być lekko wilgotne i bardzo żyzne.

Jak i kiedy sadzić mieczyki do ogrodu?

Generalnie obowiązuje zasada: mieczyki lubią ciepło i powinny być sadzone wiosną i latem. Ponieważ w kwietniu bywają jeszcze przymrozki, lepiej na wszelki wypadek wstrzymać się z sadzeniem do maja albo czerwca. Mieczyki są bardzo wrażliwe na mróz i ani bulwy, ani liście nie powinny być wystawione na działanie niskich temperatur.

• Okres kwitnienia mieczyków jest zwykle bardzo krótki (ok. 2 tygodni). Istnieje jednak możliwość, aby przez rozłożone w czasie sadzenie bulw różnych odmian, kwitnących w różnym okresie, przedłużyć w ogrodzie barwny efekt. To etapowe sadzenie może się przedłużyć do lipca.
• Bulwy mieczyków sadzi się na głębokość 8-10 cm w odstępach 10-15 cm grupowo albo w rzędach. Odmiany osiągające znaczną wysokość i szerokość, należy sadzić w odpowiednio luźniejszej więźbie.
• Na podłożu piaszczystym albo bardzo luźnym, bulwy wysokich mieczyków powinno się z zasady posadzić nieco głębiej, aby zapewnić roślinom stabilność. Czasem przydadzą się też podpory do przywiązania wysokich pędów kwiatowych. 

Aby rabata nie stała się zbyt pstrokata, dobrze jest zdecydować się na przykład na dwa pasujące do siebie kolory. 

Jak komponować mieczyki na rabacie kwiatowej?

Mieczyki, podobnie jak dalie, są ulubionymi kwiatami bulwiastymi. Dają się doskonale komponować na każdej ogrodowej rabacie. Ze względu na smukłą budowę są idealne do obsadzenia wąskich pasów gruntu przy domu albo tarasie. Dzikie gatunki mieczyków czują się dobrze, zgodnie z preferowanymi typami stanowisk, na ogródkach skalnych i w strefie błotnistej ogrodowych zbiorników wodnych. Mieczyki wielkokwiatowe można uprawiać w pojemnikach. Doskonale nadają się na kwiaty cięte. 

Rozmnażanie i zimowanie

Rozmnażanie: Najprostszą i najpewniejszą metodą rozmnażania mieczyków jest podział bulw przybyszowych. Przy wyjmowaniu rośliny z ziemi jesienią, rozdziela się je po prostu i wysadza po przezimowaniu na rabaty. Dzikie gatunki można też rozmnażać z nasion, chociaż na kwiaty trzeba będzie poczekać kilka lat.

Zimowanie: Mieczyki nie są zimoodporne i muszą być jesienią, po uschnięciu liści, wyjęte z ziemi. Resztki ziemi, obumarłe części i pozostałości liści trzeba dokładnie usunąć. Do wyschnięcia dobrze jest bulwy zostawić na otwartej przestrzeni – jeśli oczywiście pogoda na to pozwala. Następnie układa się bulwy do drewnianego albo kartonowego pojemnika, w którym przeleżą w ciemnym miejscu do wiosny. Temperatura powinna w tym czasie sięgać maksymalnie 15°C. W okresie zimy, a także przed sadzeniem, trzeba usunąć nadpsute bulwy. Nie powinny być przy tym sadzone na tym samym miejscu, na którym poprzednio rosły.

Duże kwiaty wrażliwych na mróz mieczyków rozwijają się od końca czerwca do września. Tworzą kłosowe kwiatostany złożone z dwubocznie symetrycznych kwiatów.

Szkodniki i choroby mieczyków

Chociaż mieczyki należą do bardzo odpornych roślin bulwiastych, to jednak nie są w pełni wolne od chorób i szkodników roślin. Do najważniejszych zagrożeń należą:

• Wciornastki. Wciornastki (albo przylżeńce) są owadami, które żywią się sokiem roślin. Na opanowanych liściach widoczne są białawe albo srebrzyście połyskujące miejsca wysysania. Przy bliższym przyjrzeniu widać małe, czarne punkty owadzich odchodów. Długotrwały żer wciornastków prowadzi do osłabienia liści i kwiatów, i w rezultacie do obumarcia rośliny. Wciornastki nie lubią wilgoci. Dobrze jest mieczyki regularnie spryskiwać. Jesienią nie należy czekać, aż liście całkiem uschną, ale wykopać bulwy z częściowo zielonymi liśćmi. Owady znajdują się w tamtej części rośliny i można je usunąć wraz z liśćmi. 
• Zgnilizna twardzikowa. Choroba grzybowa objawiająca się żółknieniem i brązowieniem liści. Z czasem u zakażonych roślin pojawia się zgnilizna podstawy łodygi i biała grzybnia.
• Szara pleśń. Na liściach pojawiają się brązowe plamy. Łodygi i cebula zaczynają gnić. Przy suchej ciepłej pogodzie patogen może zginać. Najszybciej rozprzestrzenia się w okresie chodnym i wilgotnym.
• Fuzarioza. Powoduje zaburzenia wzrostu i żółknięcie liści. Opanowane mieczyki obumierają. Chorobie sprzyja wysoka temperatura, duża wilgotność gleby oraz zasilanie roślin nawozem azotowym.

Jakie mieczyki wybrać?

Od wyhodowania pierwszej hybrydy minęło ponad 200 lat. W tym czasie ogrodnicy zdążyli otrzymać około 5000 odmian. Aby jakoś zorientować się w tym ogromnym gąszczu mieczyków, podzielono je na pięć grup:

• Mieczyki wielkokwiatowe. Te hybrydy osiągają wysokość 90-120 cm i więcej. Kwiatostan może mieć długość 40-50 cm do 90 cm. Kwiaty w formie trójkąta, o średnicy 11-18 cm i więcej. Wymagają podpory.
• Mieczyki pierwiosnkowe. Ich wysokość wynosi 45-90 cm. Kwiaty o średnicy ok. 8 cm są luźno ułożone, górny płatek wygięty jest do przodu. Mogą rosnąc bez podpórki.
• Mieczyki motylkowe. Dorastają do 60-90 cm. Kwiaty o średnicy 5-10 cm są gęsto ułożone na łodydze. Jasna plamka w gardzieli kwiatu przypomina motyla.
• Mieczyki miniaturowe. Osiągają wzrost 45-60 cm. Kwiatostan liczy 14-16 kwiatów o średnicy 5-6 cm. Płatki często pofalowane mogą być trójkątne albo jak pierwiosnkowe.
• Mieczyki dzikie. Te mieczyki czyste gatunkowo są stosunkowo zimoodpornymi roślinami, dorastającymi do 60 cm. Drobne, lejkowate kwiaty są luźno rozmieszczone na łodydze. Wcześnie zakwitają – w maju-czerwcu.

Na potrzeby hodowców i znawców mieczyków stworzono specjalny opis każdej odmiany przy pomocy cyfrowego kodu. Pierwsza cyfra określa średnicę kwiatka, druga i trzecia – kolor kwiatów. Tego rodzaju indeksy umożliwiają zapoznanie się z głównymi cechami odmian w katalogach bez konieczności czytania długich opisów.

Mieczyki zimoodporne - odmiany

Do gatunków najbardziej odpornych na mróz, które mogą zimować w ogrodzie należą m.in.:

• Mieczyk bizantyjski (Gladiolus byzantinus). Ma lekki pokrój, dorasta do 60-80 cm. Delikatne różowe kwiaty rozwijają się już maju-czerwcu. Subtelne kłosy kwiatowe tego mieczyka pięknie się komponują z innym wcześnie zakwitającymi roślinami.
• Mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus). Dorasta do 80 cm. Roślina kwitnie w czerwcu. Różowe do fioletowych kwiaty zebrane są w kłosy. Zapomniany z sprawą południowoafrykańskich mieszańców, obecnie wraca do łask, jako efektowna ozdoba naturalistycznych ogrodów.
• Mieczyk włoski (Gladiolus italicus). Wysokość 30-100 cm. Kwiaty purpurowo różowe rozwijają się w maju-lipcu. Pięknie wygląda w połączeniu z innym kwiatami – np. tulipanami, albo kosaćcami.