Drzewa zimozielone – gatunki, podstawowa wiedza

Rośliny zimozielone, zwane też wiecznie zielonymi, podobnie jak inne gatunki, również zrzucają swoje liście albo igły. Ten proces odnowy aparatu asymilacyjnego jest jednak rozłożony w czasie i dla obserwatora niezauważalny. Każdego roku pojawia się nowa generacja liści albo igieł, które na drzewie pozostaną co najmniej dwa lata (a bywa, że nawet jedenaście).

Zielone akcenty w zimowym ogrodzie tworzą prawie wyłącznie drzewa iglaste. Odmienna od igieł wewnętrzna budowa liści sprawia, że nie są one odporne na bardzo niskie temperatury.

Zielone akcenty w zimowym ogrodzie tworzą prawie wyłącznie drzewa iglaste. Odmienna od igieł wewnętrzna budowa liści sprawia, że nie są one odporne na bardzo niskie temperatury.

Drzewa wiecznie zielone i zimozielone

Czasem pojawia się potrzeba, by szybko i skutecznie zazielenić otwarty fragment ogrodu. Najlepiej byłoby w takim wypadku, aby drzewo szybko rosło, zimą pozostawało zielone, a na dodatek stanowiło prawdziwą ozdobę. Jeśli ktoś zdecyduje się na posadzenie drzewa szybko rosnącego, nie powinien zapominać, że już po paru latach może ono osiągnąć znaczne rozmiary, a na dodatek nie przestanie rosnąć także w starszym wieku. Za drzewa szybko rosnące uznaje się zwykle gatunki przyrastające na wysokość około metra w ciągu roku w młodym wieku i około 30 cm w wieku starszym. Wybitnym sprinterem jest niewątpliwie hybryda paulowni nazywana drzewem tlenowym, której roczne przyrosty wynoszą nawet trzy metry. Drzewo tlenowe nie jest niestety ani wieczniezielone, ani nawet zimozielone.

Chociaż potocznie „zimozielonymi” określa się wszystkie gatunki, które nie zrzucają liści jesienią, to jednak istnieją również w tej grupie pewne zróżnicowania. Do wiecznie zielonych roślin zalicza się wszystkie gatunki, które zachowują zielone liście przez cały rok, a więc również zimą. Te rośliny dokonują wymiany swojego aparatu asymilacyjnego, ale robią to stopniowo, bez typowego zrzucania całego listowia na raz. W zależności od gatunku, igły utrzymują się na gałązkach od dwóch do kilkunastu lat.

Również gatunki zimozielone utrzymują swoje liście lub igły w okresie zimowym podobnie jak wiecznie zielone, ale to nie jest to samo. W odróżnieniu od wiecznie zielonych te drugie zrzucają liście wiosną i zaraz potem rozwijają nowe. Roślina zimozielona nosi więc swoją zieloną suknię tylko przez jeden rok. Do tej grupy można zaliczyć na przykład bergenię, żurawkę, ciemiernik albo czyściec wełnisty.

Stopniem pośrednim są rośliny półwieczniezielone. W zasadzie mogą być one wiecznie zielone, o ile pozwolą na to warunki klimatyczne. Podczas mroźnych zim z dużymi spadkami temperatury zrzucają one część liści. Resztę wymieniają, podobnie jak gatunki zimozielone, na wiosnę. Przykładem takiej rośliny jest ligustr, niektóre azalie i ognik.

Drzewa iglaste wiecznie zielone

Drzewa iglaste zachowują atrakcyjny wygląd przez cały rok, ponieważ zarówno latem jak i zimą zdobią je zielone, żółtawe albo niebieskawe igły lub łuski. Występują prawie wszędzie, ale najczęściej spotyka się drzewa iglaste na północnej półkuli i w wyższych położeniach, gdzie zimy bywają długie i mroźne. Wiele drzew iglastych należy do gatunków pionierskich, które pierwsze zasiedlają gleby, na których inne rośliny nie znajdują odpowiednich warunków.

Forma wzrostu i budowa korony drzew iglastych różnią się mocno od drzew liściastych. Bardzo rozłożyste zwykle w dolnych partiach, zwężają się ku górze. Piętrowy układ gałęzi skutkuje stożkowatym kształtem korony u wszystkich młodych drzew, a często pozostaje też w starszym wieku. Parasolowate zaokrąglenie korony na przykład u sosny jest możliwe dopiero u starych drzew.

Jak w każdej regule, tak i wśród drzew iglastych zdarzają się wyjątki: nie wszystkie gatunki są wiecznie zielone. Kilkanaście gatunków modrzewia (Larix) ma liście sezonowe, które rozwijają się wiosną, a jesienią żółkną i opadają. Tylko roczne siewki są zimozielone.

Sosny (Pinus)

Sosny należą obok świerków do najczęściej spotykanych drzew iglastych, także w ogrodach od dawna mają swoje stałe miejsce. Spośród licznych gatunków i odmian każdy może wybrać drzewo odpowiednie pod względem pokroju i wielkości. Do szybko rosnących gatunków sosy należą:

• sosna pospolita (Pinus silvestris),
• sosna czarna (Pinus nigra),
• sosna wejmutka (Pinus strobus). 

Jodła koreańska (Abies koreana)

To wolno rosnące drzewo osiąga zwykle po 30 latach wysokość około 3-6 metrów. Ma szeroki, stożkowaty pokrój. Grube, ciemnozielone z wierzchu igły są pod spodem srebrzystobiałe o każdej porze roku. Jodła koreańska bardzo wcześnie osiąga dojrzałość i już na drzewach kilkuletnich pojawiają się szyszki. Są one bardzo ozdobne – duże, zielone lub niebieskofioletowe. Jak u każdej jodły, szyszki są skierowane ku górze niczym świeczki na choince. Stanowią wspaniały kontrast z zielenią igieł.

Jodła kaukaska (Abies nordmanniana)

Pochodząca z gór Kaukazu jodła rośnie dosyć szybko i w wieku 30 lat dorasta już do 10 metrów. Korona jest początkowo wąska, a z czasem staje się szeroka, stożkowa. Nawet w późnym wieku jest ugałęziona do samego dołu. Igły długie (2-3,5 cm), ciemnozielone z połyskiem, są sztywne ale nie kłujące. Na dolnej stronie są srebrnoszare z dwoma białymi paskami. Znosi mrozy rzędu -24ºC do -28ºC. Najlepiej rośnie na żyznej, wilgotnej glebie.

Jodła szlachetna ‘Glauca’ (Abies procera 'Glauca')

Stara odmiana jodły występującej w górach na zachodzie Ameryki Północnej. Wymaga stanowiska słonecznego albo lekko zacienionego. Przyzwyczajona do gleby kamienistej, nie znosi podłoża ciężkiego, mokrego i bagiennego. Pokrój ma stożkowy ale nieregularny. Po 30 latach dorasta do ok. 8 metrów. Igły długie i grube mają piękny srebrzystoniebieski kolor. Ozdobą drzewa są też ogromne szyszki o długości 25 cm i średnicy 6 cm. Nie groźne są jej mrozy do -32ºC.

Araukaria chilijska (Araucaria araucana)

Piękne o egzotycznym wyglądzie drzewo, rosnące dziko w Andach, zostało sprowadzone do Europy w XVIII wieku. W Polsce ma szanse na przetrwanie zimy w regionach o łagodniejszym klimacie. Starsze rośliny wytrzymują temperatury do -20ºC, młodsze zaś do -15ºC (małe drzewka można w razie potrzeby osłaniać przed mrozem). Araukaria ma niezwykłe, kłujące, szeroko trójkątne liście albo – jak kto woli - „igły”. Są one ustawione spiralnie na gałęziach, które przypominają wyglądem ogon małpy, węża albo macki (stąd niemieckie nazwy araukarii: Affenbaum –„małpie drzewo” albo Schlangentanne – „wężowa jodła”).

Charakterystyczne dla tego gatunku są poziomo rosnące na pniu okółki gałęzi, które tworzą coraz to nowe piętra na drzewie. Rośnie dosyć wolno, w naszych warunkach osiąga ok. 12 m, chociaż w swojej ojczyźnie dorasta do 50 m i żyje ponad 1000 lat. Araukaria chilijska w Polsce ma szanse na przetrwanie zimy w regionach o łagodniejszym klimacie.

Drzewa liściaste wiecznie zielone

Podczas gdy spośród drzew iglastych można wybrać wiele gatunków, które w krótkim czasie ozdobią ogród trwającą przez cały rok zielenią, wybór drzew liściastych jest raczej skąpy. Istnieje wprawdzie kilka roślin, jak laurowiśnia, kamelia albo ognik, które przybierają czasem formę drzewa, ale trudno mówić o typowym drzewie z pojedynczym i grubym pniem. Liście drzew, które zachowują się również zimą, muszą być odporne na mróz, dlatego są najczęściej grubsze i mocniejsze niż drzew liściastych sezonowych.

Wiecznie zielone drzewa liściaste, które można spotkać w naszych ogrodach, należą raczej do kategorii „duże krzewy albo małe drzewa”. Nawet gatunki uznane za wiecznie zielone, w naszym regionie geograficznym zachowują tę cechę często tylko połowicznie, ponieważ podczas mroźnej zimy mogą zrzucić liście. Przedstawiciele innych drzewiastych rodzajów botanicznych, popularnych ze względu na stale zielone liście, rosną u nas z reguły powoli i niezbyt okazale.

Ognik (Pyracantha)

Różne gatunki ognika rosną jako wiecznie zielone krzewy albo drzewa o mocno kolczastych gałęziach. Efektownie wyglądają żółte, czerwone albo pomarańczowe jagody, które utrzymują się na roślinie od jesieni do wiosny. Z reguły ognik dorasta do 4-6 m. Jest bardzo odporny na przycinanie, dlatego można go skracać w każdym okresie. Potrzebuje stanowiska słonecznego do półzacienionego z próchniczną, przepuszczalną ziemią ogrodową. Jest mrozoodporny. Rocznie przyrasta około 30-50 cm.

• ‘Orange Glow’ – białe kwiaty w maju, owoce jaskrawopomarańczowe, wysokość do 4 m.
• 'Red Column’ – białe kwiaty wiosną, karminowoczerwone owoce, wysokość do 6 m.
• 'Orange Charmer’ – białe kwiaty w maju, pomarańczowe owoce.

Laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus)

Gatunek szybko rosnący i wiecznie zielony. Laurowiśnia jest przeważnie sadzona w formie żywopłotu, dlatego mało kto wie, że może mieć pokrój drzewa. Jest bardzo odporna na mróz i mało wymagająca, co do stanowiska i gleby. Do popularnych odmian laurowiśni należą:

• ‘Caucasica’
• ‘Hrbergii’
• ‘Mano’
• ‘Macrophylla’
• ‘Novita’.

Dąb Turnera (Quercus x turneri ‘Pseudoturneri’)

Dla miłośników zimozielonych liściastych drzew ogrodowych niezwykłym rarytasem może być dąb Turnera. Zimozielony dąb jest krzyżówką dębu szypułkowego i pochodzącego z regionu śródziemnomorskiego dębu ostrolistnego (Quercus ilex). Wyhodowany został w Essex w XVIII wieku. Kształtem liści przypomina dąb szypułkowy, natomiast zimozieloność odziedziczył po dębie ostrolistnym.

Rośnie wolno i osiąga wysokość 8-10 metrów (w cieplejszych regionach do 20 m). Pień jest krótki i masywny, korona rozłożysta do 20 m średnicy. W przypadku łagodnej zimy większość liści pozostaje na drzewie. Przy większych spadkach temperatury część liści opada.