Drzewo tlenowe (Oxytree) – co to jest? Sadzenie, pielęgnacja, właściwości

Paulownia – egzotyczne drzewo klimatyczne

Rodzaj botaniczny Paulownia należy do rodziny paulowniowatych, wyodrębnionej z rodziny trędownikowatych. Paulownia omszona (Paulownia tomentosa) jest sadzona w cieplejszych regionach Europy jako drzewo ozdobne. Była ulubionym drzewem cesarza Józefa Franciszka. Inne gatunki paulowni (około 6) wymagają zimowania w ogrzewanym pomieszczeniu.

Budząca ostatnio zainteresowanie paulownia nazywana drzewem tlenowym nie jest jakimś nowo odkrytym gatunkiem rośliny, ale odmianą uprawną pochodzenia mieszańcowego. Hybrydy i kultywary są często spotykane w ogrodach i uprawach użytkowych, ponieważ dzięki zabiegom ich twórców posiadają najlepsze cechy gatunków macierzystych. Odmiana uzyskana przez hiszpańską firmę biotechnologiczną, nazywana drzewem tlenowym, zachowała niezwykłą prędkość wzrostu z jednoczesnym przystosowaniem się do różnych warunków klimatycznych. Pod względem użytkowym nie dorównuje jej żadna inna paulownia.

Drzewo tlenowe rośnie tworząc prosty, smukły pień o gładkiej, szarej korze i parasolowatej, szerokiej koronie. System korzeniowy sięga do 9 m w głąb ziemi. Liście są bardzo duże, o długości powyżej 30 cm, sercowate, ciemnozielone i nieco skórzaste. Kwiaty rozwijają się w maju, są dzwonkowate, jasnofioletowe, zebrane w duże wiechowate kwiatostany o długości do 40 cm. Jak to często bywa w przypadku kultywarów, nasiona tej paulowni są płonne, a więc rozmnażanie jest wyłącznie wegetatywne.

Sadzenie i pielęgnacja drzewa tlenowego

Chociaż główne zastosowanie drzew tlenowych dotyczy upraw plantacyjnych, które w krótkim czasie dostarczają dużych ilości drewna dobrej jakości, mogą być uprawiane również w celach dekoracyjnych. Drzewo tlenowe w ogrodzie może być interesującym soliterem albo elementem większych szpalerów. Wybierając odpowiednie stanowisko, trzeba tylko wziąć pod uwagę możliwość zacieniania i zagłuszania roślin posadzonych w sąsiedztwie. Odmiana jest mrozoodporna i wytrzymuje nasze warunki klimatyczne.

Oxytree preferuje gleby żyzne, dobrze przepuszczalne, o wartości pH w szerokim zakresie od 5 do 8,9. Stanowisko powinno być nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Głęboko rosnące korzenie nie powinny napotykać na swojej drodze ani skał, ani wód gruntowych na głębokości mniejszej niż dwa metry. Glebę kwaśną należy przed sadzeniem paulowni wapnować. Tereny podmokłe też nie nadają się do uprawy drzew tlenowych.

W ogrodzie drzewo tlenowe stanowi efektowną ozdobę: oryginalną dekorację stanowią duże liście oraz piękne kwiaty. Przy okazji oczyszcza i nawilża powietrze oraz zapewnia cień. Uprawiane na plantacji daje bezsęczne drewno dobrej jakości oraz cenną biomasę. Drewno po wysuszeniu jest odporne na wodę i bardzo lekkie. Nadaje się do produkcji mebli, płyt i sklejek.        

Właściwości drzewa tlenowego  

Porównanie paulowni z krajowymi rodzajami drzew w wieku 20 lat

Obok swojej oryginalnej urody paulownia może się pochwalić przynależnością do najszybciej rosnących drzew świata oraz wiązaniem w ciągu 20 lat prawie pięćdziesięciokrotnie większej ilości dwutlenku węgla z atmosfery niż nasze rodzime dęby. Ze względu na tolerowanie okresów suszy oraz odporność na szkodniki, paulownia ma predyspozycje do roli drzewa klimatycznego.

Samą redukcją CO2 nie da się powstrzymać zmian klimatycznych, potrzebne jest dodatkowo sadzenie dużej liczby drzew i roślin, ponieważ tylko one są w stanie pochłaniać dwutlenek węgla i uwalniać tlen. Pod tym względem paulownia jest niewątpliwie bezkonkurencyjna.

Zalety liści paulowni – drzewa tlenowego

Ogromne liście paulowni umożliwiające prowadzenie fotosyntezy na wielką skalę, są siłą napędową rośliny i zapewniają szybki wzrost. Liście mogłyby służyć jako pasza dla zwierząt, jednak ich zbiór nie jest ekonomiczny i pozostają na powierzchni, gdzie po kilku miesiącach rozkładają się i użyźniają glebę.

Duże liście w połączeniu z rozłożystą koroną tworzą w ogrodzie doskonale zacienione miejsce. A kiedy drzewo zakwitnie, można dodatkowo cieszyć się brzęczeniem pszczół. Szczególnie w miastach fasady domów i chodniki szybko się nagrzewają, podgrzewając miejski klimat. Drzewo tlenowe jest w stanie szybko zapewnić zacienienie.

Jesienią dobrze jest pozostawić opadłe liście na powierzchni. Wysoka zawartość azotu powoduje, że liście paulowni szybko się rozkładają i stanowią pożywienie i środowisko życiowe dla wielu pożytecznych organizmów glebowych. Szybszy będzie też wiosenny wzrost rośliny, ponieważ składniki pokarmowe z liści znowu mogą być pobierane przez korzenie.  

Łatwa pielęgnacja drzewa tlenowego

Kiedy nowo posadzone drzewo zakończy okres ukorzeniania, osiągnie odpowiednią wielkość i ugałęzienie, staje się bardzo łatwą w pielęgnacji rośliną. Bardzo głęboki system korzeniowy jest w stanie zdobywać dla niej wodę i składniki pokarmowe. Duże zapotrzebowanie na pokarm można uzupełniać poprzez zasilanie drzewa dwa-trzy razy w roku nawozami – wiosną azotowymi, a latem z dodatkiem fosforu, potasu i mikroelementów. A jeśli komuś przeszkadzają opadłe jesienią liście, ze względu na ich wielkość może je bez trudu wyzbierać.    

Niezwykła wydajność wiązania dwutlenku węgla przez drzewa tlenowe            

Sadzenie drzew zawsze wpływa pozytywnie na bilans dwutlenku węgla, ale potencjały różnych rodzajów botanicznych są w tym wypadku bardzo zróżnicowane. Poprzez fotosyntezę CO2 jest przetwarzane w liściach na związki węgla, z których jest budowane drzewo, i z których żyje. Z jednej strony powstaje drewno, z drugiej zaś liście, owoce i korzenie. Trudno byłoby wyliczyć ogólny bilans całego drzewa, dlatego przyjmuje się model uproszczony, w którym uwzględnia się tylko drewno jako magazyn CO2. Takie uproszczenie jest uzasadnione, ponieważ przeważająca część dwutlenku węgla zgromadzana w liściach, owocach i nasionach bardzo szybko jest uwalniana w procesach oddychania i rozkładu.

Ilość zmagazynowanego CO2 jest więc wprost zależna od masy wytworzonego drewna. Dla ujednolicenia przyjmuje się wielkość masy drewna po 20 latach. Obliczenie objętości pnia drzewa wymaga również przyjęcia kolejnych uproszczeń i współczynników, jako że żaden, najbardziej regularny pień drzewa nie jest walcem, ale skomplikowaną bryłą obrotową. Dla celów analitycznych przyjmujemy:

• paulownia – wysokość - 15 m, średnica (na wysokości 1,3 m nad ziemią) - 58 cm, objętość - 1,98 m3, masa drewna po 20 latach - 654 kg;
• dąb – wysokość – 7 m, średnica – 6,5 cm, objętość – 0,01 m3, masa drewna – 7 kg.

Aby wyliczyć ilość związanego dwutlenku węgla, trzeba określić udział węgla w drewnie. Wyniki wskazują na rewelacyjne i bezkonkurencyjne zdolności drzewa tlenowego w tym względzie. Po 20 latach paulownia pochłania 1197 kg CO2, podczas gdy nasze rodzime drzewa robią to 40-50 razy wolniej.

Czy drzewo tlenowe ma wady?

Bardzo obiecujące wyniki badań w jednej dziedzinie nie muszą oznaczać, że wyhodowana sztucznie odmiana hybrydy paulowni jest rośliną idealną. Mamy przykład choćby barszczu Sosnowskiego, którego bardzo szybki wzrost i produkcja ogromnej masy zielonej na karmę dla zwierząt zostały przekreślone przez inne właściwości, szkodliwe i niebezpieczne dla ludzi.

Paulownia nie jest wprawdzie toksyczna, niemniej jednak tak szybki przyrost biomasy musi wiązać się z pobieraniem dużych ilości wody i soli mineralnych, a tym samym szybkim wyjałowieniem gleby. Zdolność do wielokrotnego odrastania i brak naturalnych wrogów mogą, przy masowej uprawie, spowodować wydostanie się rośliny spod kontroli. A to już tylko krok do katastrofy. Jak się wydaje, konieczne są dokładne i rzetelne badania prowadzone przez obiektywne instytucje – firmy sprzedające sadzonki „drzewa tlenowego” są raczej zainteresowane podkreślaniem zalet swojego towaru, a nie wyszukiwaniem wad.