Drzewo tlenowe (Oxytree, Paulownia) – wszystko, co musisz wiedzieć

Drzewo tlenowe – egzotyczne drzewo klimatyczne

Rodzaj botaniczny Paulownia należy do rodziny paulowniowatych, wyodrębnionej z rodziny trędownikowatych. Paulownia omszona (Paulownia tomentosa) jest sadzona w cieplejszych regionach Europy jako drzewo ozdobne. Co ciekawe, była ulubionym drzewem cesarza Józefa Franciszka. Inne gatunki oxytree (około 6) wymagają zimowania w ogrzewanym pomieszczeniu.

Warto wiedzieć, że drzewo tlenowe, budzące ostatnio spore zainteresowanie, nie jest jakimś nowo odkrytym gatunkiem rośliny, ale hybrydą powstałą ze skrzyżowania dwóch odmian. Hybrydy i kultywary są często spotykane w ogrodach i uprawach użytkowych, ponieważ dzięki zabiegom ich twórców mają one najlepsze cechy gatunków macierzystych i z powodzeniem mogą być uprawiane we własnym ogrodzie.

Odmiana oxytree (jej pełna nazwa to Paulownia Clon in vitro 112) została uzyskana w warunkach laboratoryjnych przez hiszpańską firmę biotechnologiczną i zachowała niezwykłą prędkość wzrostu z jednoczesnym przystosowaniem się do różnych warunków klimatycznych. Hybryda jest połączeniem dwóch odmian: paulowni elongata i paulowni fortunei. Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin (https://cpvo.europa.eu/en) w 2011 roku uznał oficjalnie drzewo tlenowe za odmianę paulowni.

Jak wygląda drzewo tlenowe?

Oxytree szybko rośnie, tworząc prosty, smukły pień o gładkiej, szarej korze. Korona drzewa tlenowego jest parasolowata i szeroka, natomiast system korzeniowy sięga do 9 m w głąb ziemi. Liście o sercowatym kształcie są bardzo duże (o długości powyżej 30 cm), ciemnozielone i nieco skórzaste. Kwiaty rozwijają się na przełomie kwietnia i maja, są dzwonkowate, jasnofioletowe, zebrane w duże i wiechowate kwiatostany o długości do 40 cm. Jak to często bywa w przypadku kultywarów, nasiona tej paulowni są płonne, a więc rozmnażanie jest wyłącznie wegetatywne.

Drzewo tlenowe kwitnie w kwietniu i maju i ma piękne kwiatostany (długość nawet 40 cm). Jego kwiaty są w kolorze fioletowo-białym. 

Odmiana jest mrozoodporna i wytrzymuje nasze warunki klimatyczne, ale gubi liście na zimę. Ważne jest, aby zapewnić jej stanowisko osłonięte od wiatru.

Sadzenie i pielęgnacja drzewa tlenowego krok po kroku

W naszym ogrodzie możliwa jest uprawa oxytree. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące między innymi sadzenia i pielęgnacji.

Uwaga: Z jednej sadzonki można uzyskać nawet do 5 pni.

Drzewko tlenowe najlepiej umieszczać w gruncie plantacyjnym w okresie od połowy maja do końca czerwca. We własnym ogrodzie sadzonki można wkopać nawet do końca lipca.

Stanowisko

Wybierając odpowiednie stanowisko dla oxytree, trzeba przede wszystkim wziąć pod uwagę możliwość zacieniania i zagłuszania przez nie roślin posadzonych w sąsiedztwie. Tak jak już wspomnieliśmy, zaleca się, oby stanowisko było osłonięte od wiatru oraz nasłonecznione. 

Gleba

Oxytree preferuje ziemię żyzną, dobrze przepuszczalną, o wartości pH w szerokim zakresie od 5 do 8,9. Głęboko rosnące korzenie nie powinny napotykać na swojej drodze ani skał, ani wód gruntowych na głębokości mniejszej niż dwa metry. Glebę kwaśną należy przed sadzeniem drzewa tlenowego wapnować. Tereny podmokłe też nie nadają się do uprawy drzew tlenowych. 

Jak podlewać i nawozić drzewo tlenowe?

Po zasadzeniu poleca się, aby podlewać drzewo tlenowe nawet 2-3 w tygodniu. Natomiast później częstotliwość podlewania można ograniczyć do 1-2 razy w tygodniu.

Duże zapotrzebowanie na pokarm można uzupełniać poprzez zasilanie drzewa dwa-trzy razy w roku nawozami. Wiosną stosuje się nawozy azotowe, a latem – z dodatkiem fosforu, potasu i mikroelementów.

Przycinanie

Pierwsze cięcie należy przeprowadzić po 3-6 latach od posadzenia. Proste drzewo uzyskuje się na skutek bieżącego usuwania wyrastających z pnia miękkich pędów bocznych. Warto wiedzieć, że po ścięciu oxytree nie będzie obumierać, natomiast stworzy odrosty.

Oxytree – zastosowanie w ogrodzie i przemyśle

Chociaż główne zastosowanie drzew tlenowych dotyczy upraw plantacyjnych, które w krótkim czasie dostarczają dużych ilości drewna dobrej jakości (daje bezsęczne drewno dobrej jakości oraz cenną biomasę nadającą się do palenia), to oxytree mogą być uprawiane również w celach dekoracyjnych. Drzewo tlenowe w ogrodzie może być interesującym soliterem albo elementem większych szpalerów.

W ogrodzie drzewo tlenowe stanowi efektowną ozdobę – oryginalną dekoracją są duże liście oraz piękne kwiaty. Przy okazji oczyszcza i nawilża powietrze, zapewnia cień oraz wytwarza 10 razy więcej tlenu niż inne gatunki drzew liściastych.

Przyjmuje się, że pień drzewa stanowi nawet 70% uzyskiwanego drewna, które po wysuszeniu jest odporne na wodę i bardzo lekkie. Nadaje się do produkcji mebli, płyt i sklejek (zwłaszcza pień). Ponadto drewno z oxytree wykorzystuje się do palenia (zastosowanie jako źródło wysokiej jakości drewno opałowe), a dokładniej – zrębki z gałęzi drzewa tlenowego oraz odpady obróbki przemysłowej. Z jednego drzewa można uzyskać drewno opałowe w ilości około 0,5 m³, natomiast samo ścięcie możliwe jest już po sześciu latach. Co więcej, po ścięciu drzewo odrasta od pozostawionego pnia nawet pięć razy.

Oxytree daje również możliwość wyprodukowania nawet 700 kg miodu zaledwie z 1 ha kwitnących drzew.

Właściwości drzewa tlenowego  

Obok swojej oryginalnej urody drzewo tlenowe może się pochwalić przynależnością do najszybciej rosnących drzew świata oraz wiązaniem w ciągu 20 lat prawie pięćdziesięciokrotnie większej ilości dwutlenku węgla z atmosfery niż nasze rodzime gatunki, np. dęby. Z tego względu wyróżnia się na tle większości drzew liściastych, zwłaszcza drzew rosnących w Polsce.

Biorąc pod uwagę tolerowanie okresów suszy oraz odporność na szkodniki, paulownia ma predyspozycje do roli drzewa klimatycznego. Jednak samą redukcją CO2 nie da się powstrzymać zmian klimatycznych. Potrzebne jest dodatkowo sadzenie dużej liczby drzew i roślin, ponieważ tylko one są w stanie pochłaniać dwutlenek węgla i odpowiadać za produkcję tlenu.

Zalety liści oxytree – drzewka tlenowego

Oxytree wyróżnia się przede wszystkim dużymi liśćmi o sercowatym kształcie. Prócz walorów estetycznych, mają one również kilka zalet.

• Ogromne liście drzewa tlenowego umożliwiające prowadzenie fotosyntezy na wielką skalę, są siłą napędową rośliny i zapewniają szybki wzrost (podczas jednego sezonu może osiągnąć wysokość do 3 metrów, a po kilku latach wzrostu – do 15 m). Liście mogłyby służyć jako pasza dla zwierząt, jednak ich zbiór nie jest ekonomiczny, dlatego też pozostają na powierzchni, gdzie po kilku miesiącach rozkładają się i użyźniają podłoże.
• Duże liście w połączeniu z rozłożystą koroną tworzą w ogrodzie doskonale zacienione miejsce. A kiedy drzewo zakwitnie, można dodatkowo cieszyć się pięknymi kwiatami. Szczególnie w miastach fasady domów i chodniki szybko się nagrzewają, a drzewko tlenowe jest w stanie szybko zapewnić zacienienie.
• Jesienią dobrze jest pozostawić opadłe liście na powierzchni. Wysoka zawartość azotu powoduje, że liście paulowni szybko się rozkładają i stanowią pożywienie i środowisko życiowe dla wielu pożytecznych organizmów glebowych. Szybszy będzie też wiosenny wzrost rośliny, ponieważ składniki pokarmowe z liści znowu mogą być pobierane przez korzenie.  

Inne zalety uprawy drzewa tlenowego

Do kolejnych zalet uprawy drzewa tlenowego należą m.in.: łatwa pielęgnacja, zwiększone wytwarzanie tlenu oraz pochłanianie CO2.

Łatwa pielęgnacja drzewa tlenowego

Kiedy nowo posadzone drzewo zakończy okres ukorzeniania i osiągnie odpowiednią wielkość i ugałęzienie, to staje się bardzo łatwą w pielęgnacji rośliną, którą należy jedynie podlewać, sezonowo nawozić oraz podcinać. Co więcej, bardzo głęboki system korzeniowy jest w stanie zdobywać dla niej wodę i składniki pokarmowe.    

Drzewo tlenowe wytwarza 10 razy więcej tlenu od innych gatunków i pochłania CO2

Sadzenie drzew zawsze wpływa pozytywnie na bilans dwutlenku węgla, ale potencjały różnych rodzajów botanicznych są w tym wypadku bardzo zróżnicowane. Poprzez fotosyntezę CO2 jest przetwarzane w liściach na związki węgla, z których jest budowane drzewo, i z których żyje. Z jednej strony powstaje drewno, z drugiej zaś liście, owoce i korzenie. Trudno byłoby wyliczyć ogólny bilans całego drzewa, dlatego przyjmuje się model uproszczony, w którym uwzględnia się tylko drewno jako magazyn CO2. Takie uproszczenie jest uzasadnione, ponieważ przeważająca część dwutlenku węgla zgromadzana w liściach, owocach i nasionach bardzo szybko jest uwalniana w procesach oddychania i rozkładu.

Ilość zmagazynowanego CO2 jest więc wprost zależna od masy wytworzonego drewna. Dla ujednolicenia przyjmuje się wielkość masy drewna po 20 latach. Obliczenie objętości pnia drzewa wymaga również przyjęcia kolejnych uproszczeń i współczynników, jako że żaden, nawet najbardziej regularny pień drzewa nie jest walcem, ale skomplikowaną bryłą obrotową. Dla celów analitycznych przyjmujemy:

• drzewo tlenowe – wysokość - 15 m, średnica (na wysokości 1,3 m nad ziemią) - 58 cm, objętość - 1,98 m3, masa drewna po 20 latach - 654 kg;
• dąb – do 7 metrów wysokości, średnica – 6,5 cm, objętość – 0,01 m3, masa drewna – 7 kg.

Aby wyliczyć ilość związanego dwutlenku węgla, trzeba określić udział węgla w drewnie. Wyniki wskazują na rewelacyjne i bezkonkurencyjne zdolności drzewa tlenowego w tym zakresie. Po 20 latach paulownia pochłania ogromne ilości dwutlenku węgla – na poziomie 1197 kg, podczas gdy nasze rodzime drzewa robią to 40-50 razy wolniej. Dodatkowo oxytree wytwarza średnio 10 razy więcej tlenu niż inne drzewa.

Czy drzewo tlenowe ma wady?

Bardzo obiecujące wyniki badań w jednej dziedzinie nie muszą oznaczać, że wyhodowana sztucznie odmiana hybrydy oxytree jest idealnym drzewem. Mamy przykład choćby barszczu Sosnowskiego, którego bardzo szybki wzrost i produkcja ogromnej masy zielonej na karmę dla zwierząt zostały przekreślone przez inne właściwości, szkodliwe i niebezpieczne dla ludzi.

Drzewo tlenowe nie jest wprawdzie toksyczne, niemniej jednak naprawdę szybki przyrost biomasy musi wiązać się z pobieraniem dużych ilości wody i soli mineralnych, a tym samym z szybkim wyjałowieniem gleby. Ponadto korzenie drzewa tlenowego sięgają nawet do 9 metrów w głąb ziemi, przez co bardzo intensywnie pochłaniają zawarte w glebie składniki pokarmowe oraz wodę.

Zdolność do wielokrotnego odrastania i brak naturalnych wrogów mogą natomiast, przy masowej uprawie, spowodować wydostanie się rośliny spod kontroli i stanowić zagrożenie dla rodzimych gatunków. Konieczne są więc dokładne i rzetelne badania prowadzone przez obiektywne instytucje – a firmy sprzedające sadzonki drzewa tlenowego są raczej zainteresowane podkreślaniem zalet swojego towaru, a nie wyszukiwaniem jego wad.