Choroby bakteryjne i wirusowe roślin ogrodowych

W okresie ciepłej i wilgotnej pogody niebezpieczeństwo powstania infekcji jest szczególnie duże. Nie znaczy to jednak, że rośliny podczas chłodnej i suchej pogody są bezpieczne od ataków grzybów, bakterii i wirusów. W gruncie rzeczy ogrodnik-hobbysta ani na moment nie powinien tracić czujności, jako że choroba może się pojawić na roślinie każdego dnia. Wcześnie rozpoznane zagrożenie – to zażegnane zagrożenie.

Choroby bakteryjne roślin ogrodowych

Bakterie, które powodują choroby roślin, mogą opanować zarówno warzywa, owoce, jak i rośliny ozdobne. Chodzi tutaj o bakterie najróżniejszych rodzajów. Niektóre są w stanie przetrwać na roślinie albo w glebie nawet dwie zimy. W letniej temperaturze i dużej wilgotności powietrza wiele z nich mnoży się szczególnie szybko. W przypadku kwiatów jednorocznych i wieloletnich choroby bakteryjne odgrywają raczej drugorzędną rolę. O wiele częstsze są tutaj choroby grzybowe, takie jak mączniak czy rdza, albo inwazje szkodników. Niemniej jednak także u nich może wystąpić mokra zgnilizna albo plamistość liści.

Przyczyny chorób bakteryjnych roślin

Choroby bakteryjne powstają przez zakażenie. Maleńkie, przeważnie pałeczkowate bakterie nie są jednak w stanie wniknąć w zdrową roślinę. Zadanie ułatwiają im wszelkiego rodzaju zranienia roślin. Uszkodzenia tkanek może spowodować człowiek podczas przycinania albo zbiorów, zwierzęta żerujące na roślinach, albo też grad i deszcz. Plamiste, przebarwione albo gnijące liście albo uszkodzone owoce świadczą o zakażeniu bakteryjnym i chorobie (bakteriozie).

Zabiegi zapobiegające bakteriozom roślin

Infekcje bakteryjne można powstrzymać poprzez pewne zabiegi profilaktyczne.

Kupowanie zdrowych sadzonek. Należy kupować zdrowe sadzonki ze sprawdzonych źródeł i zaprawione nasiona. W przypadku niektórych gatunków warzyw istnieją odmiany mało podatne na choroby.
Zwalczanie szkodników. Owady ssące i nadgryzające rośliny powodują otwarte miejsca, przez które wnikają bakterie. Bakterie przenoszą na rośliny mszyce, wciornastki i przędziorki.
Mieszana uprawa i płodozmian. Najlepiej jest sadzić gatunki warzyw w formie zmieszanej i nigdy nie uprawiać tych samych gatunków przez wiele lat na tym samym miejscu.
Zachowanie zasad higieny w ogrodzie. Należy regularnie usuwać roślinne odpady i opadłe liście, aby nie mogły w nich zimować bakterie. Odcinając opanowane liście i pędy należy używane narzędzia, nożyce albo piły, przed każdym cięciem dezynfekować alkoholem albo wrzącą wodą. Trzeba chronić rośliny przed gradem, silnym wiatrem i gwałtownym deszczem, aby uniknąć ich uszkodzenia.

Przykłady chorób bakteryjnych roślin

1. Zaraza ogniowa

Jest to bardzo groźna choroba wywoływana przez bakterie Erwinia amylovora. Występuje głównie na jabłoniach, gruszach, głogu, pigwie, ogniku, irdze i innych roślinach ozdobnych i owocowych. Nie ulegają zarazie owce pestkowe, jagodowe, gatunki iglaste oraz niektóre liściaste.

Typowymi objawami zarazy ogniowej są więdnące liście na końcu pędów, które nie opadają, ale zwieszają się. Miejsca zakażenia przebarwiają się szybko i wyglądają jak spalone – stąd nazwa. Pojawiają się charakterystyczne kropliste wycieki bakteryjne zarówno na owocach, jak i na młodych pędach oraz ranach gałęzi i konarów. Młode rośliny porażone zarazą ogniową zamierają po 2-3 tygodniach, a starsze żyją jeszcze kilka lat.

Choroba bakteryjna zaraza ogniowa — Arborjet

Ponieważ ta choroba bardzo łatwo przenosi się (przez narzędzia, części roślin, opakowania, ptaki, owady, wiatr, deszcz itp.) oraz niezwykle szybko rozprzestrzenia, nazywa się ją zarazą. Jak się przed nią bronić?

Do nowych nasadzeń wybierać odmiany odporne na chorobę, względnie mało podatne na zakażenie.
Regularnie kontrolować rośliny, zwłaszcza od okresu kwitnienia.
Pojedyncze, opanowane pędy odcinać głęboko z drewnem.
Mocno opanowane przez chorobę rośliny usuwać w całości.
Chore krzewy głogu ściąć nisko i obserwować dalszy rozwój.
Nożyce i inne narzędzia zawsze starannie dezynfekować.
Usunięte rośliny i ich części najlepiej spalić (jeśli to możliwe), a w żadnym wypadku nie używać na kompost.

2. Rak bakteryjny

Zimujące bakterie uaktywniają się wiosną, rozmnażają i są przenoszone przez wiatr, deszcz i owady. Wnikają we wszystkie nadziemne części drzew głównie poprzez zranienia.

Na zachorowanie narażone są głównie czereśnie, wiśnie, brzoskwinie i morele oraz rzadziej grusze, jabłonie i śliwy.

Typowymi objawami choroby są zrakowacenia, często z wyciekami gumy. Czerwonobrunatne plamy powiększają się z czasem, a tkanka zalewa często zrakowacenie. Kwiaty przebarwiają się kurczą, na liściach pojawiają się plamy. Martwa tkanka plam wysycha i wykrusza się. Owoce poraża bakteria w stadium zawiązka. Pojawiają się na nich czerniejące plamy i z czasem przysychają. Na młodych pędach powstają plamy, które zmieniają kolor z żółtego na brunatny i czernieją. Pędy powyżej infekcji wyginają się i zamierają. Jak bronić rośliny przed rakiem bakteryjnym?

W początkowym stadium choroby, kiedy dopiero zaczynają schnąć kwiaty, należy ścinać zarażone pędy i najlepiej palić. Rany można smarować maścią ogrodniczą.
Kiedy rak opanuje już liście, korę i pędy, nie pozostaje nic innego, jak tylko usunięcie całego drzewa. Nie ma żadnych środków antybakteryjnych, które można by zastosować.
W okresie rozwijania pąków, kwitnienia oraz opadania liści zaleca się wykonanie oprysków zapobiegawczych.

3. Guzowatość korzeni

Bakterie występujące w zarażonej glebie powodują tworzenie się na korzeniach i szyi korzeniowej drzewa guzowatych narośli. Na młodych korzeniach narośla są gładkie i miękkie, natomiast na głównych korzeniach nieregularne, chropowate i twarde. Porażenie systemu korzeniowego drzewa powoduje ich słaby wzrost, a nawet zamieranie. Na chorobę narażone są m.in. róże, forsycje, kaliny, a także maliny, winorośl i niektóre warzywa. Jak bronić rośliny przed guzowatością korzeni?

Opanowane drzewka wykopuje się i niszczy.
Na mokrych glebach należy wykonywać drenaż.
Kupując sadzonki, należy sprawdzać stan zdrowotny korzeni.
W miejscu, gdzie rosło porażone drzewko, nie należy sadzić nowego.

Choroby wirusowe roślin ogrodowych

Rośliny w ogrodzie mogą porazić także wirusy. Te mikroskopijne organizmy są prawdziwymi mistrzami przetrwania. Jednak same istnieć nie mogą. Potrzebują żywiciela, na który zostaną przeniesione przez mszyce, roztocza, pluskwiaki i inne szkodniki wysysające z roślin soki. W komórkach roślinnych zmieniają informacje genetyczne i przemianę materii. Wiele wirusów infekuje rośliny, ale nie wywołuje chorób. Inne zaś prowadzą do całkowitego zniszczenia rośliny-gospodarza. Zakażenia wirusowego nie da się wyleczyć. Można co najwyżej ograniczyć szkody, usuwając chore części roślin i paląc je. Jak zapobiegać i ograniczać szkody?

Wybierać tylko mocne i odporne odmiany roślin.
Nasiona i cebule kupować wyłącznie w dobrym, zdrowym stanie.
Przestrzegać zasad higieny, dezynfekować narzędzia i ręce.
Usuwać opanowane przez mszyce części roślin, ponieważ są one często nosicielami wirusów.

Przykłady chorób wirusowych roślin

1. Szarka śliwy

Wirusowa choroba śliw, moreli, brzoskwiń i nektarynek o dużej szkodliwości, powodująca katastrofalne starty w zbiorach owoców. W maju i w czerwcu tworzą się rozproszone plamy na liściach. Na owocach powstają plamy, a miąższ pod nimi zapada się i zmienia konsystencję. Zmiany chorobowe pojawiają się także na pędach. Bezpośrednie metody zwalczania choroby nie są znane. Stosuje się działania zapobiegawcze:

Nakładanie na korony drzew siatki o drobnych oczkach, aby powstrzymać owady przenoszące wirusy.
Rozmnażanie drzew wyłącznie na wolnych od wirusów podkładkach.
Usuwanie chorych drzew.

2. Mozaika jabłoni

Wbrew nazwie wirus nie ogranicza się jedynie do jabłoni. Swój krąg gatunków roślin rozszerza na ponad 85 gatunków, m.in. maliny, róże i chmiel. Białe lub żółtawe plamki, skarłowaciałe pędy, nadpsute owoce i obumarłe części roślin świadczą o obecności wirusa mozaiki jabłoni. Choroba rozwija się bardzo powoli i w tym czasie ogrodnik-hobbysta powinien:

usuwać chore pędy i gałęzie;
nie wykorzystywać pędów podejrzanych drzew do szczepienia;
sadzić odporne na choroby odmiany.