Bazylia – o właściwościach, skutkach ubocznych i zastosowaniu zioła

Bazylia (Ocimum) jako roślina lecznicza

Pochodząca z tropikalnych i subtropikalnych obszarów Azji bazylia uchodziła za roślinę świętą i królewską. Sama nazwa pochodząca od starogreckiego słowa „basilikhon” oznacza właśnie „królewska”. Obecnie ta roślina jako aromatyczna przyprawa jest szczególnie niezbędna w kuchni włoskiej. Bazylia jest ważnym dodatkiem tradycyjnego pesto oraz składnikiem licznych potraw, między innymi sosu pomidorowego i pizzy.

Chociaż bazylia ma zastosowanie w kuchni na całym świecie, właściwości lecznicze ziela są w Europie mniej znane. Roślina od starożytności była cenionym ziołem leczniczym, a w Indiach i Chinach jest uprawiana od 3000 lat. Istnieją też starsze znaleziska bazylii, choćby w egipskich piramidach.

Kiedyś stosowano ziele między innymi na bóle głowy. Obecnie wiadomo, że olejki eteryczne rośliny mają właściwości przeciwzapalne oraz odrobaczające. Zastosowanie znajduje bazylia przy braku apatytu, uczuciu sytości i wzdęciach. Zawiera wiele cennych składników i jest szczególnie bogata w wapń, witaminę K oraz antyoksydanty. Trzeba zauważyć, że rodzaj botaniczny liczy ponad 60 gatunków bazylii. Te różnią się pod względem składu chemicznego względnie ilości zawartych w nich substancji czynnych, a tym samym działaniem leczniczym.

Do najważniejszych przedstawicieli rodzaju botanicznego bazylia należą:

• Bazylia pospolita (Ocimum basilicum) – znana w starożytności i średniowieczu jako roślina lecznicza.
• Bazylia azjatycka (Ocimum tenuiflorum) – ważny element indyjskiej sztuki leczenia ayurvedy oraz skuteczny repelent na owady.
• Bazylia amerykańska (Ocimum americanum)
• Bazylia eugenolowa (Ocimum gratissimus)
• Bazylia miętolistna (Ocimum menthaefolium)
• Bazylia zielona (Ocimum viride)
• Ocimum kilimandscharicum
• Ocimum minimum

Właściwości i zastosowanie bazylii jako rośliny leczniczej

Możliwe lecznicze działanie bazylii zmienia się w zależności od gatunku rośliny. Wykorzystuje się przede wszystkim ziele (Basilici herba), a więc nadziemne części rośliny i czasem też nasiona. Z obu surowców wytwarza się olej o zróżnicowanym składzie chemicznym.

Większość leczniczych właściwości bazylii wynika z zawartości w niej olejków eterycznych i antyoksydantów. Działają one miedzy innymi przeciwzapalnie, przeciwutleniająco i hamują powstawanie wrzodów żołądka.

Pochodząca z tropikalnych i subtropikalnych obszarów Azji bazylia uchodziła za roślinę świętą i królewską.

Roślina jest też wykorzystywana, chociaż rzadziej, jako środek moczopędny i mlekopędny. Ponadto olejek eteryczny z bazylii wchodzi czasem w skład środków na infekcje gardła. Olejek eteryczny z bazylii posiada następujące działania:

• silne przeciwzapalne,
• silne rozluźniające,
• odprężające,
• łagodzące bóle,
• oczyszczające jelita (przy problemach trawiennych i infekcjach jelitowych).

Znajduje zastosowanie w takich przypadkach, jak:

• niepokój, stany lękowe,
• stres,
• nerwowość,
• zaburzenia snu,
• wrzody żołądka.

Bazylia pospolita (Ocimum basiumlic) – działanie i zastosowanie

Najczęściej spotykana u nas bazylia pospolita wykazuje działanie odrobaczające i przeciwzapalne. Może być stosowana w przypadku:

• braku apetytu,
• wzdęciach,
• jako środek moczopędny,
• jako środek mlekopędny,
• przy zapaleniu gardła.

Bazylia azjatycka (Ocimum tenuiflorum) – działanie i zastosowanie

Bazylia azjatycka (tulsi) wykazuje działanie:

• odrobaczające,
• przeciwbakteryjne,
• antyoksydacyjne,
• chroniące przed promieniowaniem,
• łagodzące stres,
• przeciwbólowe,
• obniżające ciśnienie krwi spowodowane stresem.

Bazylia azjatycka zwana tulsi może pozytywnie wpływać na zdrowie psychiczne i pomagać na przykład w stanach depresyjnych albo lękowych. Zawarte w niej substancje obniżają wywołane wiekiem zaburzenia pamięci i wspomagają jasne myślenie.

Roślina jest też wykorzystywana, chociaż rzadziej, jako środek moczopędny i mlekopędny

Właściwe stosowanie i dawkowanie bazylii

Zarówno w medycynie jak i w kuchni wykorzystywane są przede wszystkim nadziemne części rośliny, tak zwane ziele. Do celów leczniczych konieczne są jednak wysokie dawki substancji czynnych, które można znaleźć w ekstraktach i olejkach. Podczas suszenia większość substancji lotnych zostaje utracona, dlatego bardziej korzystne jest używanie świeżej bazylii względnie olejków eterycznych.

Wielkość i rodzaj dawki ziół zależy wielu czynników, miedzy innymi wieku, masy ciała jak również stanu zdrowia konkretnej osoby.

Nasiona bazylii

Obok nadziemnych części rośliny zastosowanie znajdują również nasiona bazylii. Używane są przeważnie w kuchni, gdzie namoczone w wodzie jak meksykańskie nasiona chia, służą do sporządzania na przykład smoothies.

Poprzez tłoczenie na zimno nasion wielu gatunków bazylii można otrzymać olej o różnej zawartości składników czynnych. Zawiera między innym kwas linolowy, linolenowy i oleinowy.

Wielkość i rodzaj dawki ziół zależy wielu czynników, miedzy innymi wieku, masy ciała jak również stanu zdrowia konkretnej osoby.

Zagrożenia i skutki uboczne

W umiarkowanych ilościach, jak to bywa podczas jedzenia, bazylia jest według aktualnego stanu wiedzy nieszkodliwa. Preparaty medyczne o wysokim stężeniu substancji czynnych mogą jednak przy stosowaniu wewnętrznym wywoływać pewne niepożądane działania. Aplikacja preparatów z bazylii na skórę, względnie zastosowanie zewnętrzne, jest uważane obecnie za bezpieczne. Stosowanie oleju 6% w okresie do 12 tygodni nie spowodowało wystąpienia żadnych skutków ubocznych. Jeśli chodzi o inhalacje ewentualnie aromaterapię z użyciem olejków z bazylii, brak jest na razie odpowiednich badań, które potwierdzałyby szkodliwość zabiegów.

Bazylia pospolita (Ocimum basilmicu) zawiera znaczne ilości estragolu, składnika olejków eterycznych, który podczas badań na zwierzętach wykazywał właściwości rakotwórcze. Inne gatunki bazylii zawierają znacznie mniejsze ilości tego związku. O ile bazylia pospolita zawiera w oleju do 90% estragolu, to bazylia azjatycka (Ocimum tenuiflorum) ma go zaledwie 5-19%.

Według obecnego stanu wiedzy nie jest znane konkretne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ badania były prowadzone tylko na zwierzętach. Również ustalenie wielkości dawek, które mogą szkodzić zdrowiu, wymaga dalszych badań. W każdym razie, ze względu na niewielkie ilości substancji czynnych, które występują w potrawach z udziałem rukoli, zagrożenie dla zdrowia nie występuje. Ostrożność należy jednak zachować w przypadku stosowania ekstraktów i olejków z bazylii.