Właściwości zdrowotne oleju nasion chia. Wskazówki uprawy szałwii hiszpańskiej

Przed podbojem Ameryki nasiona tej rośliny stanowiły podstawę wyżywienia cywilizacji Meksyku. Pod względem znaczenia gospodarczego szałwia hiszpańska ustępowała tylko kukurydzy i fasoli.

Charakterystyka szałwii hiszpańskiej (chia)

Szałwia hiszpańska (Salvia hispanica), nazywana też chia, jest jednoroczną rośliną z rodziny jasnotowatych. Nazwa „hispanica” została przez Linneusza nadana przez pomyłkę, ponieważ sprowadzona z Meksyku była w Hiszpanii tylko uprawiana. Z kolei „chia” pochodzi z języka azteckiego (nahuatl) od słowa „chian” albo „chien”, co oznacza „oleisty”. Dorasta do metra wysokości. Kwiaty fioletowe albo białe są zebrane na szczytach pędów w okółki. Nasiona o długości ok. 2 mm są nakrapiane w kolorze brązowym, szarym, białym i czarnym.

Szałwia hiszpańska (Salvia hispanica), nazywana też chia, jest jednoroczną rośliną z rodziny jasnotowatych.

Chichimekowie i Aztekowie doceniali tajemnicze źródło energii chia. Według starych przekazów, jedna łyżeczka nasion chia wystarczyła człowiekowi za pokarm na całą dobę.  Indiańscy posłańcy, wojownicy i podróżni z czasów prekolumbijskich zabierali ze sobą w długą drogę mały pakunek nasion chia. Energetyczne pożywienie o nieograniczonym praktycznie okresie trwałości, które zapewniało długie poczucie sytości, dając przy tym moc i energię.     

Drogę do Europy w dzisiejszych czasach znalazła ta superżywność dzięki jednemu człowiekowi: Meksykaninowi Cirildo Chacarito pochodzącemu z indiańskiej grupy etnicznej Tarahumara. Ten człowiek wygrał w 1996 roku supermaraton liczący 160 km z młodszymi od siebie konkurentami dzięki sile chia. 43 letni wówczas zawodnik wygrał bieg z przewagą pół godziny osiągając metę po 19 godzinach i 37 minutach. Zwycięstwo zapewnił mu tajemniczy pokarm jego przodków – nasiona chia.

Właściwości nasion chia

Nasiona szałwii hiszpańskiej są bezglutenowe, a ich skład jest niezwykle imponujący. W porównaniu z innymi produktami zawierają:

• dwa razy więcej białka niż powszechnie używane zboża;
• dziesięć razy więcej kwasów tłuszczowych omega-3 niż łosoś;
• dziewięć razy więcej antyoksydantów niż pomarańcze albo trzy razy więcej niż borówki;
• cztery razy więcej żelaza niż szpinak;
• pięć razy więcej wapnia niż mleko;
• dwa razy więcej potasu niż banany;
• piętnaście razy więcej magnezu niż brokuły;
• cztery razy więcej błonnika niż nasiona lnu.

Poza tym spożywanie chia dostarcza organizmowi witaminy A i B, kwasy foliowe, aminokwasy, bor i cynk.  

Olej z nasion chia - właściwości

Nasiona szałwii hiszpańskiej zawierają ok. 40% oleju. Pozyskany bez wysokiej temperatury i chemikaliów olej zawiera wszystkie cenne składniki nasion. Jest prawie neutralny w smaku, klarowny i bezbarwny. Osoby o bardzo wrażliwym powonieniu mogą doszukać się w nim lekkiej nuty orzechowej. W skład oleju chia wchodzi:

• 60% kwasu α-linolenowego;
• do 26% kwasu linolowego;
• niektóre nasycone kwasy tłuszczowe, jak kwas palmitynowy;
• ok. 20% protein;
• witaminy, minerały i elementy śladowe;
• polisacharydy;
• kwasy tłuszczowe omega-3.

Jego właściwości pomagają walczyć z chorobami serca i depresją, wspomagają pamięć i metabolizm.

Uprawa szałwii hiszpańskiej w ogrodzie

Roślina chia, spokrewniona ze znaną nam szałwią, pochodzi z Meksyku. Jest jednak rośliną naprawdę mało wymagającą i uprawia się ją także w Boliwii, Gwatemali i Australii. Najlepiej czuje się w tropikach i subtropikach, ale przy odrobinie wysiłku można ją mieć również w naszym ogrodzie. Od 2009 r. nasiona chia zostały oficjalnie uznane przez Unię Europejską jako produkt spożywczy. Znalazły też zastosowanie w przemyśle karmy dla zwierząt. Szczególnie wartościowe okazały się te nasiona w hodowli niosek. Domieszka nasion chia do codziennej karmy kur sprawia, że ich jaja są bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6.

Znalezienie stanowiska i wysiew nasion chia

Aby spełnić oczekiwania szałwii hiszpańskiej co do stanowiska, trzeba znaleźć słoneczne i ciepłe miejsce, które będzie osłonięte przed chłodem i przed nadmiernymi opadami deszczu. Jeśli chodzi o glebę, chia nie ma żadnych specjalnych wymagań i może rosnąć nawet na ubogiej ziemi. Toleruje dłuższe okresy suszy, ale nie powinny one stać się regułą. Konieczne jest regularne podlewanie, aby roślina wytworzyła dużą ilość kwiatów. Należy unikać powstawania zastoju wody, ponieważ cała roślina może zostać zniszczona przez zgniliznę korzeni i pleśń.

Nasiona szałwii hiszpańskiej zawierają ok. 40% oleju. Pozyskany bez wysokiej temperatury i chemikaliów olej zawiera wszystkie cenne składniki nasion.

Można siać nasiona chia bezpośrednio do gruntu, kiedy minie okres przymrozków. Bardziej efektywne jest jednak wcześniejsze przygotowanie rozsady. Siewki dają się wyhodować w dziecinnie prosty sposób. W tym celu należy nasiona chia zalać wodą. Po kilku godzinach, kiedy całkiem nasiąkną, nadmiar wody należy odlać. Namoczone nasiona wykłada się na talerz. Zaczynają zaraz zachodzić w nich procesy związane z kiełkowaniem. Aby je wesprzeć, należy zapewnić nasionom światło i ciepło. Wystarczy do tego parapet okienny.

Kiedy siewki osiągną ok. 5 cm, można je wysadzić do gruntu. Nie wymagają nawożenia. Wystarczy im regularne nawadnianie. W lipcu rozwinie chia mnóstwo małych fioletowych kwiatów, a po zakończeniu kwitnienia zacznie w sierpniu wytwarzać kapsułki z cennymi nasionami.