Czystek – właściwości zdrowotne i zastosowanie

Do sporządzania naparów leczniczych używa się liści czystka. Są one lekko lepkie, co wskazuje na dużą zawartość żywicy. Tę żywicę zwaną „ladanum” (albo „labdanum”) wykorzystywano już w starożytności do leczenia ran oraz chorób skóry.

Trzeba wyraźnie stwierdzić, że bardzo słusznie popularyzowane w ostatnich latach niezwykłe właściwości czystka nie odnoszą się do jednego tylko gatunku. Rodzaj botaniczny „czystek” obejmuje ponad 20 gatunków. Od tysiącleci w tradycyjnej medycynie wykorzystywano wiele z nich. Tak się złożyło, że w Polsce został rozreklamowany głównie czystek siwy – Cistus incanus L. Mało tego, przypisuje się temu gatunkowi właściwości wielu innych czystków, na przykład czystka kreteńskiego (Cistus creticus), czystka wawrzynolistnego (Cistus laurifolius), czystka ladanowego (Cistus ladanifer) i innych.

Trzeba wyraźnie stwierdzić, że bardzo słusznie popularyzowane w ostatnich latach niezwykłe właściwości czystka nie odnoszą się do jednego tylko gatunku. Rodzaj botaniczny „czystek” obejmuje ponad 20 gatunków.

Nie jest to jedyne nieporozumienie, ponieważ dla zwiększenia sprzedaży „herbatki z czystka” przypisuje się Cistus incanus właściwości nie tylko cudze, ale i czasem nadinterpretowane. A to może niepotrzebnie dawać wielu chorym złudną nadzieję. Leczenie roślinami nie jest przez naukę negowane. Współczesne badania potwierdzają wartość historycznej wiedzy zielarskiej i sens stosowania roślin w medycynie. Tyle tylko, że w biochemii nic nie jest tak proste, jak się często wydaje. Cudownych leków, jak nie było, tak nie ma. Zastosowanie czystka zależy więc od jego gatunku. Poniżej kilka przykładów.

Czystek kreteński (szary) – Cistus creticus L. (albo Cistus villosus)

W stanie naturalnym występuje w rejonie Morza Śródziemnego oraz Morza Czarnego. Zawiera duże ilości olejku eterycznego, żywic, kwasów fenolowych oraz flawonoidów.

Olejek eteryczny czystka kreteńskiego wykazuje właściwości bakteriobójcze. Hamuje nawet rozwój bakterii Borrelia burgdorferi, powodującej chorobę zakaźną – boreliozę.

Jest skuteczny w leczeniu przeziębień i infekcji bakteryjnych: angina, zapalenie gardła i oskrzeli, zapalenie płuc, bóle stawów. Żywica, labdanum, wykazuje aktywność cytotoksyczną wobec raka białaczki i piersi.

Czystek ladanowy – Cistus ladanifer L

Był kiedyś głównym źródłem pozyskania labdanum, żywicy o silnym balsamicznym zapachu. Nadal ma ona duże znaczenie w produkcji kosmetyków. Już w starożytności stosowano labdanum do opatrunków. Czystek ladanowy ma działanie przeciwzapalne, wykrztuśnie, przeciwbólowe, odkażające, przeciwnerwicowe. Związki zawarte w czystku ladanowym wykazują działanie cytostatyczne i cytotoksyczne wobec komórek nowotworowych (np. piersi, okrężnicy, białaczki).

Czystek laurolistny – Cistus laurifolius L. (albo Cistus cyprius)

W medycynie ludowej rejonu Morza Śródziemnego stosowano go w leczeniu zaburzeń trawiennych, choroby wrzodowej, chorób układu oddechowego, chorób reumatycznych, stanów zapalnych skóry i cukrzycy. Czystek laurolistny działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Czystek siwy – Cistus incanus L

Liście i gałązki czystka siwego zawierają żywice, olejek eteryczny, kwasy fenolowe, flawonoidy, garbniki i fitosterole. W tradycyjnej medycynie ludowej czystek siwy był stosowany w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, w stanach zapalnych stawów, w schorzeniach wątroby, zakażeniach i stanach zapalnych układu moczowego, oddechowego oraz skóry.

Badania wykazały, że wyciągi z czystka siwego działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo oraz przeciwwirusowo. Wpływają poza tym cytotoksycznie i cytostatycznie wobec komórek nowotworowych.

To brzmi bardzo optymistycznie, ale trzeba pamiętać, że badania prowadzone są na zwierzętach, modelach komórkowych albo na bakteriach i grzybach in vitro. Przenoszenie tych wyników wprost na chorego człowieka jest nadużyciem. Nie można nikomu obiecywać, że czystek (albo inna roślina) w każdym wypadku zwalczy wirusy, poważne zakażenie bakteryjne albo chorobę nowotworową.

Liście i gałązki czystka siwego zawierają żywice, olejek eteryczny, kwasy fenolowe, flawonoidy, garbniki i fitosterole. W tradycyjnej medycynie ludowej czystek siwy był stosowany w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, w stanach zapalnych stawów, w schorzeniach wątroby, zakażeniach i stanach zapalnych układu moczowego, oddechowego oraz skóry.

Bardziej rozsądnie jest kierować się wielowiekową wiedzą ludową i tradycyjnym zastosowaniem gatunków czystka. Reklamy zachęcające do kupna „herbatek z czystka” nawet jeśli nie kłamią, to na pewno nie mówią całej prawdy.

Sprawdź: Jak uprawiać czystek w domu?