Chabry – czy to rośliny jadalne? Wysiew, pielęgnacja, odmiany, zastosowanie

Najczęściej spotykany w naszym kraju jest chaber bławatek (Centaurea cyanus) – roślina jednoroczna z rodziny astrowatych, która dorasta średnio 50-80 centymetrów wysokości. Charakteryzuje się szarozielonymi, lancetowatymi liśćmi i wzniesionym pokrojem oraz mocno rozgałęzionymi pędami, pokrytymi niewielkimi włoskami. Kwiaty chabra bławatka mają rurkowaty kształt i składają się z 5 pręcików i słupka dolnego oraz występują zwykle w pięknym, intensywnie niebieskim kolorze. Owocem tej miododajnej rośliny jest puszysty niełupek o niebieskoszarej barwie i jaśniejszym czubku.

Chabry – wysiew i kwitnienie

Chabry wysiewamy z nasion w okresie od marca do kwietnia, zachowując odpowiedni odstęp – ok. 20 centymetrów. Rośliny możemy uprawiać także z rozsady – w tym przypadku nasiona należy wysiać do inspektu lub pojemnika na przełomie marca i kwietnia, pamiętając, by zapewnić młodym roślinkom ciepłe, nasłonecznione miejsce. Już miesiąc później możemy przenieść sadzonki chabra do miejsca docelowego, np. na rabaty.

Chabry zaczynają kwitnąć po 2-3 miesiącach od posadzenia i cieszą oko swoimi wyjątkowymi kwiatami aż do końca lata.

Chabry – wymagania i pielęgnacja

Aby chabry zdrowo rosły i obwicie kwitły, musimy zapewnić im odpowiednie stanowisko i warunki glebowe.

Chabry preferują stanowiska słoneczne, odsłonięte od wiatru. Nie mają dużych wymagań – najlepsza będzie dla nich gleba, która charakteryzuje się:

żyznością,
przepuszczalnością,
bogactwem składników pokarmowych,
obojętnym lub lekko kwaśnym odczynem.

Podłoże, przed umieszczeniem w nim chabrów, powinno zostać odchwaszczone, przekopane i rozpulchnione. Następnie należy wyrównać teren, np. za pomocą grabi. Kwiaty te akceptują także glebę słabszą jakościowo, jednak warto uprzednio wymieszać ją z kompostem lub obornikiem.

Chabry rosnące w żyznej ziemi nie wymagają nawożenia ani specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Jedyne, o czym musimy pamiętać to:

regularne odchwaszczanie,
systematyczne nawadnianie,
usuwanie przekwitłych kwiatostanów.

Gatunki i odmiany chabrów

Chabry podzielić możemy na dwie grupy: rośliny jednoroczne, do których należy wspomniany wcześniej chaber bławatek, oraz byliny wieloletnie. Różnią się one od siebie nie tylko typem, ale także kolorem kwiatów.

Chabry jednoroczne

Najbardziej popularnym chabrem jednorocznym jest chaber bławatek (Centaurea cyanus), który jest gatunkiem pospolitym, występującym przy drogach, na polach oraz łąkach i często traktowany jako chwast. Uprawiany jest w ogrodach nie tylko ze względu na dekoracyjność, ale także z powodu szeregu właściwości leczniczych. Odmiany jednoroczne występują również w innych kolorach:

‘Pink’ – charakteryzuje się pięknymi, różowymi kwiatami
‘Red boy’ – o kwiatach w kolorze ciemnoczerwonym, szkarłatnym,
‘Snow man’ – cechuje się śnieżnobiałymi kwiatami.

Innym chabrem jednorocznym jest chaber piżmowy (Centaurea moschata), który osiąga średnio 50-70 centymetrów i charakteryzuje się wzniesionym pokrojem i lekko szorstkimi, pierzastymi liśćmi. Kwiaty chabra piżmowego wydzielają specyficzny, słodkawy zapach i zebrane są w koszyczki, które, w zależności od odmiany, mogą występować w kolorze białym, czerwonym, różowym, żółtym czy fioletowym. Popularną odmianą jest ‘Lucida’ – jej kwiaty są szczególnie dekoracyjne z powodu pięknego, głębokiego karminowego odcienia.

Chabry byliny

Wśród chabrów wieloletnich wymienić możemy:

chaber białawy (Centaurea dealbata) – dorasta do 80 centymetrów; charakteryzuje się białawym meszkiem, znajdującym się przy wewnętrznej stronie liści. Kwiaty chabra białawego występują najczęściej w kolorze różowym i kwitną od czerwca do sierpnia,
chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala) – jego wysokość może osiągnąć nawet ponad 100 centymetrów. Łodygi byliny są sztywne, a cechą wyróżniającą rośliny są koszyczki kwiatowe o dużej objętości. Chaber wielkogłówkowy tworzy krzaczaste kępy i zakwita w okresie letnim, wydając piękne kwiaty o intensywnej żółtej barwie,
chaber cesarski (Centaurea imperalis) – jego maksymalny wzrost to 60 centymetrów. Dekoracyjne kwiaty chabra cesarskiego występują w kolorze białym, różowym lub fioletowym,
chaber górski (Centaurea montana) – dorasta do 50 centymetrów, tworząc rozłożyste kępy. Chaber górski kwitnie od maja do lipca, a kolor jego kwiatów jest zwykle niebieski lub fioletowy,
chaber krwisty (Centaurea atropurpureum) – cechuje się dużym wzrostem – nawet 120 centymetrów. Swoją nazwę zawdzięcza purpurowym, ozdobnym kwiatom, które kwitną od czerwca do sierpnia. Chaber krwisty jest byliną miododajną, która wabi pszczoły i motyle,
chaber piękny (Centaurea pulcherrima) – osiąga średnio 35-40 centymetrów i charakteryzuje się dużymi, różowymi kwiatami, pojawiającymi się pod koniec maja,
chaber barwny (Centaurea triumfettii) – jego średni wzrost to 40 centymetrów, odznacza się szarawymi liśćmi, pokrytymi włoskami i kwiatami w kolorze liliowym i niebieskim. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

Chabry to kwiaty, które poradzą sobie na różnych stanowiskach. Idealnie dopełnią kompozycję rabat ogrodowych, ale sprawdzą się też jako „kwiatowa alejka” wzdłuż muru lub płotu.

Rozmnażanie

Większość odmian chabra rozmnaża się w podobny sposób – poprzez wytwarzanie dużej ilości nasion, które siejemy bezpośrednio do gruntu lub poprzez rozsadę. Chabry posiadają silny korzeń palowy, przez co nie przepadają za przesadzaniem. Gatunki wieloletnie można także rozmnażać poprzez podział dojrzałego egzemplarza bądź za pomocą otrzymanych z niego sadzonek korzeniowych.

Zastosowanie

Chabry uprawiane są jako kwiaty dekoracyjne, uzupełnienie rabaty czy na kwiaty cięte, do bukietów i kompozycji florystycznych. Odmiany niskie często sadzone są w ogródkach skalnych, w towarzystwie innych roślin z rodziny astrowatych.
Gatunek najbardziej pospolity, czyli chaber bławatek, jest szczególnie popularny ze względu na cenne właściwości jego kwiatów:

moczopędne,
antybakteryjne,
przeciwzapalne.

Produktem, który pozyskuje się z tego gatunku, jest miód bławatkowy, który ma właściwości pozwalające zwiększyć odporność, a przy tym jest bardzo smaczny.

Ziołolecznictwo

Kwiaty chabra bławatka bogate są w związki biologicznie czynne:

flawonoidy,
cychorynę,
centaurynę
antocyjanidyny.

Wykorzystywane są do przygotowywania wywarów i naparów, które wspomagają walkę ze schorzeniami takimi jak:

kamica nerkowa,
stany zapalne nerek,
łupież, grzybica,
choroby oczu.

Dodatek do potraw

Kwiaty chabra bławatka są jadalne i często wykorzystywane w kuchni jako dodatek do sałatek czy deserów. Mają także właściwości barwiące, mogą być więc używane do naturalnego zmieniania koloru produktów spożywczych, takich jak masy tortowe czy makarony.

Kosmetyka

Bławatek występuje jako składnik:

kremów,
toników,
balsamów.

Świetnie sprawdza się do pielęgnacji cery tłustej i mieszanej – występuje składzie m.in. kosmetyków przeciwtrądzikowych. Kąpiele wzbogacone o napar z chabrów są przydatne w walce z grzybicą i łagodzeniu podrażnień skóry.

Herbata chabrowa

Do przygotowania wspomagającej trawienie herbaty potrzebujemy łyżki wysuszonych płatków chabra bławatka, którą zalewamy wrzątkiem i odstawiamy do zaparzenia. Po ostygnięciu naparu, możemy wzbogacić go o miód z bławatka. Gotowa herbata nie tylko pomoże we wsparciu naszego układu trawiennego, ale także usprawni pracę wątroby i woreczka żółciowego. Regularne picie naparu przeciwdziała powstawaniu kamieni nerkowych.

Kwiaty bławatka w suszonej postaci możemy wykorzystać również do przygotowania aromatycznych nalewek.

Chabry – cenne wskazówki

Decydując się na uprawę chabrów, warto pamiętać, że:

po zebraniu płatki należy jak najszybciej wysuszyć – inaczej stracą swoją barwę – oraz przechowywać w suchym, zaciemnionym miejscu,
ścinanie przekwitających główek pobudza roślinę do produkcji nowych kwiatostanów,
z płatków chabra bławatka możemy sporządzić także konfitury i syropy,
wywar z bławatka łagodzi dolegliwości związane z zapaleniem spojówek.