Buk pospolity – na żywopłot i nie tylko. Warto mieć go w swoim ogrodzie

Buk pospolity (zwyczajny) w ogrodzie – charakterystyka i zastosowanie

Buk pospolity (Fagus sylvatica), inaczej zwyczajny, to drzewo liściaste, które może stać się ozdobą Twojego ogrodu i naturalnie wspierać mikroklimat i faunę. W Europie Środkowej i Zachodniej jest drzewem rodzimym i osiąga do 30 metrów wysokości, tworząc szeroką, kopulastą koronę. Pień rozgałęzia się w połowie wysokości, wytwarzając mocne konary, a młode pędy mają charakterystyczny brunatny kolor oraz wąskie, ostro zakończone pąki. Gatunek dobrze znosi nasze mroźne zimy, ale młode sadzonki mogą wymagać dodatkowej ochrony w pierwszych latach po posadzeniu. Jest też stosunkowo odporny na choroby, jednak może być atakowany przez mszyce i przędziorki.

Uwaga: Buk (Fagus) to rodzaj obejmujący około 10 gatunków. Oprócz buka pospolitego (Fagus sylvatica) istnieją m.in.: buk wielkolistny (Fagus grandifolia), buk karbowany (Fagus crenata) czy buk wschodni (Fagus orientalis).

Liście buka są jajowate, błyszczące i lekko falowane na brzegach, osiągają do 10 cm długości. Na wiosnę mają jasnozielony kolor, latem – ciemnozielony, a jesienią – przebarwiają na złoto lub brązowo. Jeśli podniesiesz liść pod światło, zobaczysz drobne, białe włoski na brzegu, co jest cechą charakterystyczną dla buka pospolitego.

Uwaga: Buk nie jest drzewem zimozielonym, ale zaschnięte liście często utrzymują się na gałęziach do wiosny, szczególnie u młodych drzew i w przypadku żywopłotów.

Warto również wiedzieć, że buk kwitnie w kwietniu i maju, a jego kwiaty są rozdzielnopłciowe. Te męskie tworzą wiszące pęczki, a żeńskie osadzone są w wierzchotkach. Owocem buka są bukwie, czyli orzeszki ukryte w zdrewniałej i owłosionej osłonce. Drzewo owocuje jednak nieregularnie, zwykle co kilka lat, a nasiona stanowią pożywienie dla dzikich zwierząt.

W Twoim ogrodzie buk świetnie sprawdzi się jako drzewo soliterowe oraz w grupach, tworząc szpalery lub żywopłoty. Jego tempo wzrostu jest umiarkowane, a w ciągu pierwszych 10 lat osiąga zwykle 5-8 m wysokości.

Ciekawostka! Buk może dożyć nawet do 350 lat!

Wybór odmiany

Wybór odpowiedniej odmiany buka może wpłynąć na wygląd i charakter ogrodu.

Jeżeli chcesz wprowadzić do zielonej przestrzeni odrobinę koloru, zwróć uwagę na odmiany o bordowych liściach. Na przykład Fagus sylvatica 'Atropurpurea' ma szeroką koronę, ciemnoczerwone liście i sprawdzi się jako roślina na żywopłot. Natomiast 'Brathay's Purple' jako soliter wyróżnia się bordowymi liśćmi o nieregularnym kształcie.
Odmiany buka pospolitego mogą mieć też liście dwubarwne, np. 'Luteovariegata' ma zielono-żółte, natomiast 'Roseomarginata' (znana jako 'Purpurea Tricolor') – bordowe z różowo-białym marginesem.
Warto zainteresować się również odmianami płaczącymi o zwisającym pokroju, np. 'Londal'.
W mniejszym ogrodzie możesz rozważyć odmiany kolumnowe lub karłowe, np. 'Dawyck', który dorasta do ok. 15 m wysokości i 3 m szerokości.
Wśród form nieregularnych dobrym wyborem może być 'Cockleshell', który dorasta do około 10 m wysokości, 5 m szerokości i ma bardzo drobne, ozdobne liście. Natomiast 'Remillynesis' wyróżnia się parasolowatą koroną, przy czym jego wysokość zależy od miejsca szczepienia.
Jeżeli szukasz gęstych, krzaczastych form, wybierz odmianę 'Sandrode', która dorasta do 2-3 m i tworzy zwartą koronę.

Żywopłot z buka – jak założyć?

Buk coraz częściej wybierany jest jako roślina na żywopłot – przede wszystkim za sprawą odporności na polskie warunki klimatyczne, gęstemu ulistnieniu i podatności na cięcie. Drzewo najlepiej rośnie na glebach żyznych, próchnicznych i umiarkowanie wilgotnych. Jeżeli więc gleba w Twoim ogrodzie jest zbyt piaszczysta albo sucha, konieczne będzie jej wzbogacenie np. kompostem.

Jak sadzić buk na żywopłot? Chcąc uzyskać zwartą ścianę zieleni, posadź drzewa w rzędzie w odległości 30-40 cm. Możesz też zastosować układ dwurzędowy, jeżeli chcesz uzyskać szerszy żywopłot. Warto wiedzieć, że buk rośnie umiarkowanie szybko, a w ciągu roku możesz spodziewać się przyrostów 20-50 cm.

Pamiętaj o tym, że żywopłot z buka wymaga systematycznego formowania. Pierwsze cięcie wykonaj w drugim roku po posadzeniu, skracając młode pędy. W kolejnych latach przycinaj żywopłot regularnie, najlepiej dwa razy w sezonie – na początku lata i pod koniec sierpnia.

Buk – wymagania i pielęgnacja

Zielona liście buka pospolitego — Sadząc buki w ogrodzie, należy zwrócić uwagę na to, aby podłoże było próchniczne i przepuszczalne

Buk pospolity uchodzi za gatunek mało wymagający. Przede wszystkim będzie od Ciebie wymagać starannie dobranego stanowiska i systematycznej pielęgnacji.

Stanowisko i podłoże

Tak jak już wspomnieliśmy, buk zwyczajny najlepiej rośnie na stanowiskach półcienistych, ale dość dobrze znosi także pełne słońce oraz cień. Najważniejsze jest jednak podłoże – preferuje gleby żyzne, próchniczne, świeże i umiarkowanie wilgotne. Co więcej, gleba powinna mieć odczyn lekko zasadowy lub zasadowy, dlatego w przypadku gleb kwaśnych powinieneś rozważyć wapnowanie. Na glebach zbyt ciężkich i gliniastych konieczne będzie zadbanie o odpowiedni drenaż, ponieważ zastoje wody mogą prowadzić do gnicia korzeni. Z kolei na podłożach piaszczystych i przepuszczalnych warto wzbogacać glebę materią organiczną, aby lepiej zatrzymywała wilgoć.

Podlewanie i nawożenie

Buk wymaga systematycznego podlewania, a szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu i w okresach dłuższej suszy. Młode rośliny są wrażliwe na przesuszenie podłoża, a brak wody może spowodować zasychanie liści lub zahamowanie wzrostu. Starsze drzewa są bardziej odporne.

Nie zapominaj również o nawożeniu. Wiosną możesz stosować nawozy wieloskładnikowe; dobrym rozwiązaniem jest także regularne ściółkowanie gleby kompostem lub rozdrobnioną korą, co nie tylko wzbogaca podłoże, ale też ogranicza parowanie wody i hamuje rozwój chwastów.

Cięcie i formowanie

Buk dobrze znosi cięcie, dlatego jest wykorzystywany na szpalery lub żywopłoty. Jak już pisaliśmy, pierwsze cięcie powinno być wykonane już w drugim roku po posadzeniu, aby pobudzić krzewienie. W kolejnych latach cięcie wykonuje się regularnie, dwa razy w sezonie.

Jeśli buk rośnie jako pojedyncze drzewo, nie wymaga silnego cięcia. Powinieneś jedynie usuwać suche lub uszkodzone pędy.

Zabezpieczenie na zimę

Buk jest w pełni mrozoodporny, dlatego nie będzie wymagać szczególnej pielęgnacji zimową porą. Jedynie młode sadzonki mogą wymagać dodatkowej ochrony w pierwszych zimach, np. osłonięcia podstawy rośliny warstwą kory lub agrowłókniną. W kolejnych etapach rozwoju dorastające drzewa stają się coraz bardziej odporne na niskie temperatury, dzięki czemu nie potrzebują zabezpieczenia.

Przeczytaj również: Lipa – charakterystyka, odmiany wymagania [Poradnik Ogrodnika]