Szafran (krokus) – najdroższa przyprawa świata w Twoim ogrodzie

Szafran uprawny, albo szafran siewny (Crocus sativus), jest gatunkiem z rodziny kosaćcowatych, który powstał przez przypadek jako mutacja zadomowionego na Wyspach Egejskich Crocus cartwrightianus. Z powodu potrójnego zestawu chromosomów nie zawiązuje nasion i rozmnaża się tylko wegetatywnie. Nazwa pochodzi od arabskiego/perskiego zaʿfarān = „żółć”.

Duże kwiaty w odcieniach fioletu posiadają charakterystyczny dla tego gatunku słupek o długiej szyjce z potrójnym ciemnopomarańczowym znamieniem. Te właśnie aromatyczne znamiona stają się po wysuszeniu najdroższą przyprawą świata.

Uprawa szafranu w ogrodzie

Jak wygląda szafran? Ile ma wzrostu?

Mimo stosunkowo dużych bulw, szafran należy do niskich roślin. Dorasta zwykle do 5-10 cm wysokości. Bulwocebule są właściwie jednoroczne, jednak każdego roku tworzą nowe cebulki, które w następnym roku rozwiną kwiaty. Liście są typowe dla krokusów, równowąskie, ciemnozielone i tworzą przyziemną rozetkę.

Podobnie jak inny piękny krokus Crocus speciosus, również krokus uprawny należy do gatunków kwitnących jesienią. Jego kwiaty otwierają się, w zależności od pogody i okresu sadzenia bulw, czasem już pod koniec września, najczęściej jednak w połowie albo pod koniec października. Aż do listopada nadaje ogrodowi barwny wygląd. Na płatkach kwiatów widać filigranowe wzory: to prześwitują ciemniejsze żyłki płatków. Ze środka wyrasta cenny, trzyczęściowy słupek.

Jakie jest odpowiednie stanowisko dla szafranu?

Szafran, w odróżnieniu od krokusów wiosennych, znosi także stanowiska uboższe w światło i może rosnąć również w półcieniu. Zasada jest jednak prosta: im więcej dostanie słońca, tym więcej wytworzy kwiatów. Dlatego należy posadzić go raczej w miejscu dobrze nasłonecznionym.

Nowe cebulki zawiązuje we wrześniu, a kwitnie w październiku. Miejsce powinien mieć takie, aby w żadnym wypadku nie utworzył się w nim zastój wody. Dobra przepuszczalność podłoża i odpowiedni drenaż są dla szafranu niezbędne. Jeżeli gleba jest zbyt ciężka, trzeba dla spulchnienia przerobić ją z piaskiem albo materiałem organicznym.

Szafran może rosnąć również w doniczce. Do uprawy odpowiednia jest zwykła ziemia kwiatowa z domieszką piasku.

Jak i kiedy sadzić szafran (krokus)?

Małe cebulki szafranu można sadzić do gruntu od czerwca do końca sierpnia. Optymalna głębokość wynosi 10 do 15 cm z odstępami w rzędzie ok. 10 cm. Najlepiej jest przenosić cebulki do gleby zaraz po zakupie, ponieważ szybko wysychają. Najpiękniej wyglądają grupy krokusów w liczbie przykładowo 15 do 20 sztuk.

Szafran jest krokusem jesiennym i w odróżnieniu od swoich wiosennych krewniaków rozwija się dopiero jesienią. Liście pozostają na zimę. Kiedy liście obumrą i rezerwy energetyczne zostaną przeniesione do bulw, można stare bulwy usunąć i oddzielić młode.

Podlewanie i nawożenie szafranu

Bulwocebule szafranu zniosą lepiej raczej suszę niż nadmiar wody. W żadnym wypadku nie wolno ich podlewać nadmiernie. Podlanie od czasu do czasu podczas letnich upałów i suszy wystarczy, aby zaopatrzyć roślinę wodę. Jeśli szafran jest uprawiany w doniczce, dodatkowe nawożenie substratu nie jest konieczne. W przypadku uprawy ogrodowej można wiosną wzbogacić nieco ziemię niewielką ilością kompostu. Dodatkowe zasilanie nawozem małych roślin jest poza tym zbędne.

Jak zimować szafran (krokus)? Jakie lubi temperatury?

Szafran znosi temperatury do -15°C. Przy niższych temperaturach bulwy mogą nie przetrwać; nawet zimowa osłona może podczas dużych mrozów nie być skuteczna. Miejsce z szafranami trzeba obłożyć gałęziami świerkowymi albo jodłowymi, ewentualnie włókniną. Posadzone w doniczkach bulwy można przenieść w ciepłe miejsce. O wiele ważniejsze są stałe temperatury w okolicach 15°C w okresie rozwijania kwiatów. To zapewnia bogate i bujne kwitnienie. Takie ciepłe okresy jesieni panują jednak raczej w południowych regionach.

Podział bulw

Stare bulwy każdego roku obumierają i roślina odradza się w następnym sezonie z młodych bulw. Ponieważ ten gatunek krokusa nie wytwarza nasion, rozmnażanie jest możliwe tylko poprzez oddzielenie i posadzenie w nowym miejscu młodych bulw-cebulek.

Zastosowanie szafranu w ogrodzie

Szczególnie efektownie wygląda szafran posadzony grupowo. Idealnym towarzystwem są dla niego inne krokusy jesienne, jak wspomniany Crocus speciosus albo Crocus kotschyanus. W ten sposób można tworzyć w ogrodzie barwne dywaniki kwiatów. Kto lubi, może szafrany posadzić w doniczkach i wykorzystać je do ozdoby tarasu albo balkonu. Ze względu na późne kwitnienie, szafran posiada również znaczenie ekologiczne: zaopatruje późną jesienią owady w cenny pokarm.

Żółty proszek szafranu łatwo można pomylić z kurkumą. I rzeczywiście, podrabiany szafran nie jest na rynku rzadkością.

Zbiory szafranu (krokusa)

To właśnie ten powód sprawia, że szafran jest tak cenny. Zbiór jest pracą czysto ręczną. Czerwonopomarańczowe długie znamiona słupka oddziela się od reszty kwiatu pincetą albo wprawnymi ruchami palców. Doświadczony zbieracz może zebrać w ciągu dnia 60 do 80 gramów cennego surowca. Czas zbioru ogranicza się do dwóch-trzech tygodni w październiku. Najlepszą porą do zbioru szafranu są godziny poranne. Chroni się w ten sposób delikatne włókna przed utratą aromatu i olejków eterycznych w dużym nasłonecznieniu.

Jak przechowywać szafran?

Suszenie znamion szafranowych zaleca się bezpośrednio po zbiorze. Rozłożone na słońcu, są gotowe do przechowywania już po godzinie suszenia. Można je również suszyć w piekarniku w temperaturze ok. 40°C w krótkim czasie 15 do 30 minut. Na skutek odparowania wilgoci, znamiona szafranu tracą ok. 40% swojej masy. Wysuszony szafran nie jest zwykle rozdrabniany na proszek, ale przechowywany w formie włókien.

Żółty proszek szafranu łatwo można pomylić z kurkumą. I rzeczywiście, podrabiany szafran nie jest na rynku rzadkością.

Podczas przechowywania szafran powinien być w każdym przypadku szczelnie zamknięty, aby chronić go przed wilgocią powietrza. Jeżeli uchroni się go również przed światłem, szafran długo zachowa aromat, a charakterystyczny, intensywny kolor nie zblaknie tak prędko. W odpowiednich warunkach może być przechowywany do dwóch lat bez uszczerbku na aromacie i barwie.

Choroby i szkodniki, które mogą zaatakować szafran (krokus)!

Z chorobami roślinnymi i szkodnikami szafran nie ma raczej problemu. Najczęstszą przyczyną, która powoduje obumarcie rośliny jest nadmiar wilgoci. Zastój wody prowadzi szybko do zgnilizny korzeni, infekcji grzybowej. Opanowane rośliny można tylko usunąć i to do śmietnika, a nie na kompostownik, ponieważ zarodniki grzybów mogą długo przetrwać na częściach roślin, a także w glebie.

W ogrodzie, gdzie występują karczowniki, dobrze jest posadzić cebulki w specjalnych drucianych koszyczkach. Dla gryzoni cebulki stanowią przysmak.