Nagietek lekarski – uprawa i właściwości jednorocznej rośliny ogrodowej

Nagietek lekarski – roślina wszechstronnie utalentowana

Gatunkowa nazwa botaniczna officinalis pochodzi od łacińskiego słowa „officina”, co właściwie oznacza „biuro”. Jednak Karol Linneusz, twórca botanicznej nomenklatury, używał go w znaczeniu „pracownia, apteka” w odniesieniu do wielu roślin leczniczych.

Wszechstronnie utalentowany nagietek lekarski poza zdobieniem ogrodu sprawdza się też doskonale w roli kwiatu do wazonu, pożytku pszczelego, dodatku do sałatki albo zioła leczniczego. Ale to nie wszystko: nagietek pomaga walczyć ze szkodnikami (kwiaty wabią owady zjadające mszyce) oraz wspomaga wzrost roślin warzywnych i owocowych w ogrodzie.

Stanowisko i gleba do uprawy nagietka lekarskiego

Najbardziej intensywnie kwitnie nagietek w miejscu w pełni nasłonecznionym. Gleba powinna być lekko gliniasta i niezbyt wilgotna. Jeśli zawiera za dużo azotu, rośliny staną się nadmiernie rozrośnięte i będą kwitły mniej bujnie.

Nagietek lekarski – jak siać i sadzić?

Chociaż nagietek przywędrował do nas z południa przed wiekami, to jednak nie wykształcił w sobie żadnej odporności na mróz. Jego nasiona kiełkują bardzo szybko, dlatego od kwietnia do czerwca można siać go bezpośrednio do gruntu na zaplanowanym miejscu. Glebę należy uprzednio odchwaścić i spulchnić. Nasiona przykrywa się centymetrową warstwą ziemi albo kompostu. Po wykiełkowaniu rozdziela się siewki tak, aby między nimi pozostała odległość 25-30 cm. Ostrożnie wyjmując zbędne siewki łopatką, można je w razie potrzeby posadzić w nowym miejscu.

 Jeżeli nagietek lekarski ma zakwitnąć w maju albo czerwcu, konieczne jest wyhodowanie rozsady w szklarni albo na jasnym parapecie okiennym. Nasiona nagietka wysiewa się w połowie marca, przykrywa cienką warstwą piasku i utrzymuje podłoże w stanie równomiernie wilgotnym. Kiełkowanie w temperaturze ok. 15°C trwa dobre 10 dni. Trzy tygodnie po wykiełkowaniu można młode siewki przesadzić do oddzielnych doniczek. Do czasu przeniesienia do gruntu, czyli co najmniej do połowy maja, należy je trzymać w możliwie jasnym i chłodnym (ok. 10°C) pomieszczeniu. Zaleca się przy tym nie podlewać roślin zbyt obficie, ponieważ wytworzą wtedy więcej pąków kwiatowych. Po „zimnych ogrodnikach” można młode nagietki przenieść na rabaty kwiatowe, sadząc je w odstępach 25-30 cm.

 Nagietek lekarski – podlewanie, nawożenie i cięcie

Stałe zaopatrzenie w wodę należy do głównych zasad właściwej pielęgnacji nagietka lekarskiego. Podlewać trzeba zawsze wtedy, gdy wierzchnia warstwa ziemi podeschnie. Stan wilgotności podłoża należy kontrolować, aby nie spowodować zastoju wody.

W wiejskim ogrodzie, czy na rabatach, regularne nawożenie nagietka nie jest konieczne. Jeżeli nieprzerwanie roztacza swój kwiatowy urok w doniczkach i na rabatach, dodatkowe porcje nawozu można zacząć podawać dopiero pod koniec czerwca, co 3-4 tygodnie.

Aby wykorzystać nagietki w formie romantycznego bukietu, należy ściąć najpiękniejsze pędy z ledwie rozwiniętymi kwiatami. Jeżeli płatki kwiatów mają być dekoracją potraw albo zamiennikiem szafranu, trzeba poczekać kilka dni, aż nagietek zatankuje promieni słońca do pełna i zyska pełny aromat. W dalszej perspektywie zaleca się odcinać przekwitłe kwiaty, aby roślina mogła tworzyć wciąż nowe, aż do pierwszych mrozów.

Właściwości lecznicze nagietka lekarskiego

Lecznicze właściwości nagietka lekarskiego znane są od wieków, chociaż czasem były różnie oceniane i wykorzystywane. Na przykład znana frankońska uzdrowicielka Hildegarda z Bingen (1098-1179) stosowała nagietka do leczenia dolegliwości żołądkowych i jelitowych, mimo iż nie jest to wybitna specjalność tej akurat rośliny. W średniowiecznych zielnikach nagietek występuje jako ziele napotne oraz łagodzące dolegliwości oczu i zębów. Włoski lekarz i botanik Pierandrea Matthioli (1501-1578) zalecał sproszkowane kwiaty nagietka na ból zębów. Ogólnie biorąc, dzisiaj wykorzystywane właściwości lecznicze nagietka nie były wówczas powszechnie znane.

Według dzisiejszej wiedzy nagietek lekarski zawiera wiele cennych substancji czynnych, jak np. olejki eteryczne, saponinę, śluzy, flawonoidy, karotenoidy i inne. Znajduje zastosowanie m.in. w przypadkach leczenia:

• ran i zapalenia skóry;
• zapalenia śluzówki;
• egzemy;
• poparzenia;
• stanów zapalnych spojówek;
• dolegliwości dróg żółciowych i wątroby;
• dolegliwości trawiennych.

Nagietek lekarski należy, obok arniki górskiej (Arnica montana L.), do nielicznych roślin leczniczych, które dzisiaj są intensywnie stosowane zarówno w medycynie oficjalnej, jak i alternatywnej.