Mniszek lekarski właściwości, wysiew, uprawa

Ponieważ w ogrodzie bywa czasem uciążliwy, przez długi czas był zwalczany jako chwast. Ta roślina jest jednak czymś więcej, niż tylko niechcianym gościem na trawniku. Jest mianowicie starą rośliną leczniczą i kuchenną. Można z niej wytwarzać smaczne potrawy i pożyteczne środki na różne dolegliwości. Cała roślina jest jadalna. A i dzieci mają radość, bawiąc się dmuchawcami. Nasiona są roznoszone przez wiatr i osiedlają się tam, gdzie wylądują. Może to być na przykład skrzynka z kwiatami na balkonie albo jakiś załom w ścianie. Mniszek lekarski zawsze może sprawić niespodziankę i pojawić się w niespodziewanym miejscu.

Charakterystyka i pochodzenie mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) jest przedstawicielem rodziny astrowatych. Należy do niej wiele innych znanych i cenionych roślin, jak nagietek, rumianek, czy piołun. Rodzaj „mniszek” jest w naukach botanicznych różnie ujmowany. Według jednych źródeł dzieli się on na ponad 1000 różnych gatunków. Według innych zaś jest ujęty w sekcje, zwykle określone w zależności od regionu albo pochodzenia.

O popularności naszego mniszka lekarskiego sięgającej odległych czasów świadczy niewątpliwie mnogość nazw ludowych i to w wielu językach. W języku niemieckim nazw dawnych i zwyczajowych jest podobno ponad 500, a u nas, we wszystkich regionach kraju, też pewnie nie mniej. Tak więc mniszek lekarski, to m.in.: dmuchawiec, mlecz, pleszyk, popia główka, ślepota, wilczy ząb, ślepe ziele, krowi kwiat, dzika cykoria i wiele innych.

Tak więc mniszek lekarski, to m.in.: dmuchawiec, mlecz, pleszyk, popia główka, ślepota, wilczy ząb, ślepe ziele, krowi kwiat, dzika cykoria i wiele innych.

Mniszek lekarski jest dzisiaj rozpowszechniony na całym świecie. Jak pokazują wykopaliska, pierwotnie był zadomowiony najpewniej na żyznych łąkach Azji Centralnej, skąd wywędrował w kierunku Europy. Pod względem uprawy jest bardzo mało wymagający i elastyczny; może się przystosować do wszystkich możliwych i niemożliwych stanowisk. Rośnie zarówno na nizinach, jak i w wysokich górach do ponad 2500 m. Jedynie w najbardziej gorących regionach półkuli południowej raczej rzadko jest spotykany.

Jak wygląda mniszek lekarski?

Mniszek lekarski kwitnie przez całe lato, częściowo aż do jesieni. Jako roślina wieloletnia, posiada mięsisty korzeń palowy o długości do 30 cm. Tuż nad ziemią tworzy rozetę podłużnych, głęboko powcinanych liści. Z centrum rozety wyrastają wiosną bezlistne wysokie łodygi. Osiągają wysokość od 15 do 45 cm.

Od kwietnia do lipca rozwijają się na wzniesionej łodydze jaskrawo żółte kwiaty. Składają się z dużej liczby pojedynczych kwiatków języczkowych (200-300 sztuk), które zebrane są w koszyczki o średnicy od 2,5 do 7 cm. Na noc i podczas deszczu koszyczki zamykają się. Po kilku dniach rozwijają się z nich kuliste główki z nasionami i małymi, pierzastymi spadochronami, które odrywają się i z wiatrem lecą na duże odległości. Po zdmuchnięciu nasion (stąd nazwa: dmuchawiec) pozostaje dno koszyczka otoczone suchymi listkami okrywy, przypominające ogoloną głowę mnicha. Innym kojarzył się ten widok z kształtem buławy, więc nazywano też roślinę „buławą hetmańską”.

Po przekwitnieniu rozwijają się zwykle nowe i większe liście. Do zimy roślina skupia się na gromadzeniu energii w korzeniu. Zimą nadziemna część mniszka obumiera, a z korzenia rozwija się wiosną nowa roślina.

Zarówno łodyga, jak i liście zawierają charakterystyczny mleczny sok. Ogólnie biorąc, ilość tego soku wzrasta z wiekiem rośliny. Zawarte w soku garbniki chronią roślinę przed szkodnikami i jednocześnie przed infekcją. Mleczny sok nie jest jednak ani trujący, ani nawet trochę szkodliwy.

Wysiew mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski zyskuje w ostatnich latach na popularności jako roślina użytkowa, przez co wielu ogrodników decyduje się poświęcić tej roślinie kawałek ogrodowej rabaty albo miejsca na balkonie. Uprawa mniszka jest zasadniczo bardzo prosta, przy czym wystarczy zachować kilka niewielkich, specyficznych warunków związanych ze stanowiskiem. Najlepiej rośnie mniszek lekarski na glebach żyznych, dobrze napowietrzonych i próchnicznych. Może mieć stanowisko zarówno w pełnym słońcu, jak i częściowo zacienione. Jednak w miejscach nasłonecznionych rośnie zwykle lepiej.

Najlepszy czas na wysiew nasion mniszka lekarskiego to miesiące marzec do końca maja. Przy czym można także siać późnym latem od września do początku października.

Najlepszy czas na wysiew nasion mniszka lekarskiego to miesiące marzec do końca maja. Przy czym można także siać późnym latem od września do początku października. Siew wiosenny powinien się odbywać w szklarni albo w skrzynce na parapecie okiennym. Młode sadzonki mogą być wtedy na początku lipca przepikowane na rabatę ogrodową albo do dużego pojemnika. Późnym latem mogą być nasiona wysiane bezpośrednio do ziemi. Jako gatunek wymagający do kiełkowania światła, czarne nasiona mniszka nie powinny być wciśnięte w podłoże głębiej niż 1 cm. Powinny być lekko przykryte ziemią; nie można ich rozrzucić tak po prostu na wierzchu. W przypadku sadzenia w ogrodzie, zaleca się zachowanie odstępów między roślinami 30 cm x 30 cm. Siewki pojawiają się zwykle po dwóch do trzech tygodniach.

Siew mniszka lekarskiego na balkonie jest też w zasadzie możliwy. W każdym razie trzeba przygotować głębokie doniczki, jako że roślina wytwarza mocno rozwinięty korzeń palowy. Odpowiednia jest zwykła ziemia do kwiatów. Jeśli jest jednak do dyspozycji kompost, można zmieszać go z podłożem.

Jak podlewać i nawozić mniszek lekarski?

Jeśli mniszek rośne na glebie żyznej albo wstępnie wzbogaconej, w pierwszym roku uprawy dodatkowe nawożenie nie jest konieczne. W drugim roku warto zastosować dawkę kompostu. Na balkonie i w doniczkach można zastosować lekkie nawożenie organiczno-mineralne. W doniczkach powinien być zasilany co sześć tygodni.

Przy podlewaniu należy zwracać uwagę, aby podłoże było zawsze lekko wilgotne. Mniszek jest często nawet rośliną wskaźnikową gleby mokrej. Znosi zastoje wody. Krótkotrwałe okresy suszy mniszek lekarski toleruje, ale w miarę możliwości lepiej tego unikać. W szczególnie upalne dni jest nawet wymagane podlewanie mniszka dwa razy dziennie (najlepiej rano i wieczorem).

Mniszek lekarski jest odporny na mróz i nie wymaga specjalnych zabiegów ochronnych. Część nadziemna przed zimą obumiera i pozostaje w ziemi tylko rozbudowany korzeń, który wiosną wytworzy nowe pędy.

Zbiory mniszka lekarskiego - roślina lecznicza

Każda roślina wytwarza kilka kwiatów. W trawie rośnie odpowiednio wyżej, aby zdobyć wystarczającą ilość światła. Wszystkie części mniszka lekarskiego są jadalne. Wiosną można zrywać młode liście na sałatkę. Większe zawierają więcej garbników, które można zredukować osłaniając rośliny na kilka dni przed zbiorem. Liście można wtedy zbierać, kiedy stracą część swego zielonego koloru. Wiosną zbiera się też kwiaty. Najlepiej zaraz po otworzeniu. Z kolei korzenie pozyskuje się dopiero jesienią. Mają wówczas najwięcej wartości odżywczych i aromatu.

Zarówno liście, kwiaty, jak i korzeń mniszka lekarskiego są jadalne. Można spożywać je na surowo albo przerabiać, na przykład poprzez suszenie. Korzenie można także mrozić.

Mniszek lekarski ma szerokie zastosowanie w kuchni oraz jako roślina lecznicza. Wykorzystuje się liście, kwiaty i korzeń. Smak liści, ze względu na zawartość garbników, jest lekko ziołowy z interesującą nutą korzenną. Im starsze są liście, tym bardziej gorzki mają smak. Nadają się doskonale do sporządzania różnych sałatek.

Właściwości lecznicze mniszka lekarskiego znane były już starożytności. Zawarte w roślinie czynne składniki pobudzają czynność wątroby, ułatwiają trawienie, działają moczopędnie i przeciwzapalnie. Mogą mieć też działanie przeciwnowotworowe.