Gryka zwyczajna – uprawa i niezwykłe właściwości lecznicze

Skąd pochodzi gryka zwyczajna?

Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) jest zaliczana do grupy tak zwanych zbóż rzekomych. Te rośliny wytwarzają nasiona podobne do ziaren zbóż, ale nie są jak one trawami. Zbożem rzekomym, czyli pseudozbożem jest m.in. komosa ryżowa (quinoa) i szarłat wyniosły (amarantus).

Ojczyzną gryki są północne Indie i Nepal, gdzie zaczęto ją uprawiać ponad 5000 lat temu. Do Europy trafiła z pewnością różnymi drogami, o czym świadczą występujące w różnych krajach nazwy: „ziarno arabskie”, ziarno tureckie”, „ziarno pogańskie”. W Polsce wiąże się pojawienie gryki z tatarskimi najazdami, stąd wzięła się nazwa „tatarka”. Nazwa botaniczna rodzaju Fagopyrum nawiązuje do podobieństwa nasion gryki do orzeszków bukowych (Fagus).

Właściwości gryki zwyczajnej

• Jest mało wymagająca w uprawie, jeśli chodzi o glebę i zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, a także odporna na choroby.
• Doskonale radzi sobie z konkurencją chwastów.
• Podwyższa bioróżnorodność terenów rolniczych – na przykład poprzez intensywne wabienie owadów w okresie kwitnienia (gryka jest rośliną miododajną)
• Zawiera do 16% białka, cenniejszego niż białko zbóż.
• Zrównoważony zestaw aminokwasów przypomina soję.
• Duży udział składników o potencjale antyoksydacyjnym.
• Ziarno bezglutenowe.

Ojczyzną gryki są północne Indie i Nepal, gdzie zaczęto ją uprawiać ponad 5000 lat temu.

Do wad gryki można zaliczyć:

• Nierównomierne kwitnienie i dojrzewanie, a przez to trudności z określeniem terminu zbiorów.
• Mocno wahająca się wydajność zbiorów.
• Wrażliwość na mróz.

Stanowisko do uprawy gryki zywczajnej

Gleby lekkie, piaszczyste, umiarkowanie wilgotne. Odpowiednie są też stanowiska z niską wartością pH oraz położenia śródgórskie z płytką glebą. Nie należy siać gryki na miejscach skłonnych do zastojów wody.

Jak siać i kiedy zbierać grykę?

Gryka jest bardzo wrażliwa na chłody. Pierwsze szkody powstają już przy temperaturze 0°C. Ponieważ okres wegetacyjny gryki trwa tylko 14-18 tygodni, zaleca się wysiew dopiero po „zimnych ogrodnikach”, od połowy maja do połowy czerwca. Głębokość siewu 2-3 cm.

Ze względu na nierównomierne dojrzewanie, zbiory prowadzi się, kiedy dojrzeje 70-80 % nasion. Zwykle od końca sierpnia do połowy września.

Gleby lekkie, piaszczyste, umiarkowanie wilgotne.

Gryka – chwasty, choroby i szkodniki

Gryka odznacza się szybkim rozwojem po kiełkowaniu, a przez to bujnym przykryciem gleby, co eliminuje konkurencję ze strony chwastów. Mało tego: ze względu na nierównomierne kiełkowanie i częściowe przelegiwanie nasion gryki, ona sama może się okazać chwastem w następnej uprawie.

Choroby i szkodniki gryki pojawiają się raczej rzadko. Prawdziwym zagrożeniem mogą być szkody od ptaków i zwierzyny leśnej.

Właściwości lecznicze gryki zwyczajnej

Gryka ma szerokie właściwości lecznicze:

• Nie zawiera glutenu i lektyn. Lektyny są proteinami, które mogą trafiać do żył, łączyć się z czerwonymi krwinkami i powodować gęstość krwi. To z kolei wiąże się z zaburzeniami krążenia, zakrzepicą, udarem albo zawałem serca.
• Jest zdrową alternatywą dla zbóż. Gryka może doskonale wzbogacić dietę, redukując spożycie zbóż. Ma to na celu poprawę zdrowia i zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób.
• Obniża poziom cukru we krwi. Korzystne dla diabetyków i osób, które muszą pilnować wartości poziomu cukru we krwi działanie gryki wynika z obecności związku o nazwie chiro-inositol. Poza tym ziarna gryki są bogate w magnez konieczny przy tworzeniu insuliny.
• Zapobiega nowotworom piersi. Spożywanie potraw bogatych w błonnik, a więc warzyw, owoców i gryki, redukuje ryzyko raka piersi. Antyoksydacyjne lignany (należą do grupy roślinnych związków określanych jako fitoestrogeny) zawarte w gryce, odgrywają ważną rolę w życiu kobiet podczas i po menopauzie.

• Wspiera pracę serca. Liczne związki organiczne zawarte w ziarnach gryki, zwłaszcza flawonoidy, zwiększają działanie witaminy C i działają w organizmie jako przeciwutleniacze (antyoksydanty). Zwalczają one wolne rodniki, będące chemicznym produktem ubocznym metabolizmu komórkowego. Są one przyczyną takich chorób, jak nowotwory i choroby serca. Jednym z ważniejszych flawonoidów w gryce jest rutyna. Obniża poziom cholesterolu we krwi i chroni przed sklejaniem się płytek krwi, co może prowadzić do miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu.

Choroby i szkodniki gryki pojawiają się raczej rzadko.

• Zapobiega powstawaniu żylaków. Wspomniana rutyna sprawia, że gryka jest super pokarmem dla osób cierpiących na żylaki. Wzmacnia znacząco naczynia krwionośne i zapobiega powstawaniu żylaków i hemoroidów.
• Wspomaga aktywność umysłową. Ponieważ mózg składa się w 20-25 % z fosfolipidów, zawartych także w lecytynie, gryka może wspomagać aktywność umysłową. Przypuszcza się, że regularne spożywanie potraw zawierających lecytynę pomaga zwalczyć uczucie niepokoju, depresję oraz wyczerpanie umysłowe, a także poprawić działanie mózgu.