Gatunki najpiękniejszych storczyków z rodzaju Orchis

Z powodu podobieństwa parzystych bulw niektórych roślin do jąder, powstała nazwa rodzajowa „Orchis” (gr.: orchis - jądra). Istniało przez długi czas przekonanie, że kobieta, która zje większą i bardziej soczystą bulwę storczyka urodzi chłopca. Stąd wzięła się niemiecka nazwa rośliny „Knabenkraut”, czyli „ziele chłopca”.

Do wspomnianego rodzaju orchis należy obecnie 17 gatunków. Wszystkie pochodzące z Europy gatunki storczyków pozostają pod ścisłą ochroną (jeżeli chcesz poznać odmiany storczyków, które możesz uprawiać w ogrodzie, zajrzyj tutaj). Oto kilka z nich:       

Orchis italica - storczyk włoski

Nazwa wskazuje, że roślinę opisano po raz pierwszy we Włoszech – można ją przetłumaczyć, jako storczyk włoski. Dokonał tego w roku 1798 francuski botanik Jean Louis Marie Poiret.   

Występowanie: Naturalny zasięg storczyka włoskiego to Afryka Północna (Algieria, Libia, Maroko, Tunezja), Hiszpania, Portugalia, Jordania, Izrael, Liban, Syria, Malta, Cypr, Turcja, Wyspy Egejskie, Grecja, Włochy, kraje byłej Jugosławii. Rośnie na wysokości do ok. 1300 metrów.

Wygląd i liście: Orchis italica jest trwałą rośliną zielną. Osiąga wysokość od 20 do 50 cm, ale może dorosnąć też do 70 cm. Wytwarza dwie duże okrągłe albo jajowate bulwy (do 6 cm) jako organ przetrwalnikowy. Od podstawy wyrastają podłużne liście – dwa do czterech o długości do 5 cm. Łodyga kwiatowa ma kilka plamistych albo jednolitych liści o pofalowanych brzegach, o długości 5 do 13 cm i szerokości 1 do 3 cm.

Kwiaty: Piękne kwiaty tego storczyka to dowód na nieograniczoną fantazję przyrody. Nie sposób przejść koło nich obojętnie. Wyglądają jak małe nagie ludziki, a może raczej jak mali satyrowie. Kwiatostan jest gęsty, stożkowy albo cylindryczny. Mają kolor białawy do różowego z czerwonymi plamami. Rozwijają się od marca do maja.

Nasiona: Nasiona orchis italica, podobnie jak nasiona wielu innych storczyków, nie zawierają składników zapasowych. Aby wykiełkować, potrzebują pomocy grzybów, z którymi tworzą osobliwy związek – mikoryzę. Storczyki zastosowały niezwykle ciekawą strategię rozmnażania. Zamiast nielicznych, dużych i ciężkich nasion wytwarzają miliony nasion o wielkości 0,15 mm do 0,6 mm i masie rzędu 3 μg.

Orchis spitzelii - storczyk śródziemnomorski

Nazwa storczyka została nadana na cześć Antona von Spitzel’a (1807-1853), bawarskiego leśnika, który pierwszy odkrył ten gatunek w 1835 r.

Występowanie: Orchis spitzelii ma naturalny zasięg od Europy do Iranu i Afryki Północnej, głównie w górskich regionach śródziemnomorskich. Nie ma jednak jakiegoś zamkniętego obszaru występowania, ale z dala od siebie położone stanowiska. Na północy zasięgu wykazuje ten gatunek ciepłolubność, na południu zaś preferuje chłodniejsze miejsca (wyżej położone stanowiska, północne stoki). Centrum występowania tego gatunku tworzą francuskie południowo-zachodnie Alpy, włoski południowy skraj Alp, jak również Góry Iberyjskie oraz na Bałkanach.

Storczyk Spitzel’a należy do bardzo rzadkich storczyków Europy Środkowej. W Niemczech prawdopodobnie całkowicie wyginał już przed stu laty, a w Austrii i Szwajcarii potwierdzono tylko po jednym stanowisku. Izolowanym miejscem występowania tego storczyka jest szwedzka wyspa Gotland. Prawdopodobnie jest to reliktowa pozostałość po większym kiedyś areale.

Wygląd i liście: Storczyk Spitzel’a jest rośliną trwałą, dorastającą do wysokości od 14 do 35 cm. Ten geofit (roślina spędzająca niekorzystną porę roku w ziemi), tworzy stosunkowo małe, podłużne do kulistych bulwy. Mocna, cylindryczna łodyga jest zielona z czerwonym przebarwieniem na górze. Trzy do pięciu liści tworzy rozetę, a dwa do czterech mniejszych obejmuje łodygę. Połyskujące, gładkie liście mają długość do 10 cm, są jajowate do podłużnych.

Kwiaty: Cylindryczne kwiatostany o długości od 3,5 cm do 11 cm składają się z gęsto ułożonych kwiatów w ilości 8 do 25 (rzadko do 35). Mają kolor czerwonofioletowy. Kwiaty rozwijają się, w zależnosci od regionu, od maja do lipca.

Orchis pauciflora

Gatunek został opisany po raz pierwszy w 1811 r, a jego łacińska nazwa nawiązuje do małej liczby kwiatów na roślinie. Niemniej jednak ten „storczyk skąpokwiatowy” potrafi mieć czasem długi i gęsty kwiatostan.

Występowanie: Występuje głównie w krajach nad Adriatykiem, ze stanowiskami na Korsyce, Krecie, Sycylii orazw Algerii.

Wygląd i liście: Dorasta do wysokości od 10 do 30 cm. Liście ma jajowate, z ostrym wierzchołkiem.

Kwiaty: Kwiaty są białawe z żółtymi elementami, zebrane w luźne na ogół kwiatostany.

Orchis punctulata - storczyk z plamkami

Gatunek storczyka opisany po raz pierwszy w 1835 r. na Krymie. Nazwa nawiązuje do czerwonych plamek na kwiatach.

Występowanie: Orchis punctulata ma zasięg naturalny od Południowej i Zachodniej Europy do Afryki Północnej i Iranu, na wybrzeżu Morza Czarnego i na Krymie.

Wygląd i liście: Roślina wieloletnia o prostej łodydze, dorastającej do 25 – 60 cm (czasem do metra). Liście są szerokolancetowate, zebrane w rozetkę. Bulwy duże, jajowate.

Kwiaty: Kwiaty zebrane w cylindryczny, luźny kwiatostan. Mają silny waniliowy zapach, kolor zielonawożółty z ciemnopurpurowymi albo liliowymi plamkami. Kwitnie w maju i czerwcu. Nasiona dojrzewają w lipcu. Kiełkują w kontakcie z grzybami symbiotycznymi.