Mszyce w ogrodzie: zwalczanie, domowe sposoby

Rośliny zaatakowane przez mszyce zostają poważnie osłabione, co może doprowadzić do ich całkowitego zamierania. Skuteczna walka z tym szkodnikiem nie zawsze musi opierać się na chemii. Natura daje miłośnikom roślin do dyspozycji cały szereg biologicznych środków. Chronią one nie tylko rośliny, ale także środowisko i człowieka.

1. Mszyce: charakterystyka

Mszyce stanowią nadrodzinę owadów z rzędu pluskwiaków. Uczeni opisali około 5000 gatunków mszycy, z czego ponad 800 żyje w Europie, a w Polsce ok. 700. Należą do grupy szkodników, ponieważ przez ogrodników są bardzo niemile widziane. Sadowią się na liściach i pędach kwiatów, drzew i krzewów, i wysysają sok. Apetyt mają ogromny: potrafią w ciągu godzinny wyssać ilość soku równą jednej trzeciej masy swojego ciała.

Rośliny zaatakowane przez mszyce zostają poważnie osłabione, co może doprowadzić do ich całkowitego zamierania. Skuteczna walka z tym szkodnikiem nie zawsze musi opierać się na chemii.

Dorosłe owady osiągają zwykle niewielkie rozmiary, zaledwie kilka milimetrów. Tylko nieliczne gatunki mszycy dorastają do 7 mm. Pośród wielkiej liczby gatunków występują różnice, co do kształtu, barwy i budowy ciała. Na naszej szerokości geograficznej rozpowszechnione są przede wszystkim mszyce zielone i czarne. Oto krótka charakterystyka:

• Istnieją gatunki o brązowej, zielonej, czerwonej albo czarnej barwie ciała.
• Posiadają trzy pary odnóży krocznych, nitkowate czułki i ryjek ssący.
• Aż 90% gatunków mszyc jest związanych z konkretną rośliną żywicielską (np. mszyca różano- szczeciowa, mszyca bzowa, mszyca chabrowa).
• Żywią się zawartym w soku aminokwasem, natomiast nadmiar cukru jest wydalany w postaci tzw. spadzi.
• Spadź wabi kolejne szkodliwe owady oraz jest idealną pożywką dla chorób grzybowych i wirusowych roślin.
• Między mrówkami, które żywią się spadzią i mszycą trwa od milionów lat niezwykła symbioza: mrówki bronią swoich żywicielek, przeprowadzają je na nowe „pastwiska” (kiedy roślina jest już osłabiona), kontrolują liczebność stada.

2. Sposoby na pozbycie się mszyc z ogrodu

Szybkość wzrostu liczebności populacji mszycy jest imponujący. Sprzyja temu zjawisko partenogenezy (rozwój osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika). Z zimujących jaj wylęgają się wiosną założycielki rodów. Każda może urodzić ok. 70 larw. W sezonie rozwija się do 12 generacji mszycy. Biorąc pod uwagę dostatek w okresie wiosennym świeżego i soczystego pożywienia, przyszłość mszycy wydaje się być niezagrożona. Mimo wszystko nie należy popadać w zwątpienie i rezygnować z walki o swoje kwiaty i warzywa w ogrodzie.

Szybkość wzrostu liczebności populacji mszycy jest imponujący. Sprzyja temu zjawisko partenogenezy (rozwój osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika).

Profilaktyka

Tępienie mszycy różnymi środkami jest ostatecznością; jak zwykle lepiej jest niebezpieczeństwu zapobiegać. Okazuje się, że już odpowiednie obsadzenie ogrodu może efektywnie zredukować liczebność szkodników. Kompozycja ogrodu zbliżona do naturalnej zapobiega epidemicznemu rozprzestrzenianiu się mszycy i wspomaga zrównoważoną symbiozę roślin i zwierząt. W ten sposób przestrzeń życiowa szkodników zostaje ograniczona, a rozmnażanie znacznie utrudnione. Nigdy nie uda się całkowicie uniknąć mszycy, ale zdrowe i mocne rośliny łatwiej zniosą inwazję.

• Koniecznie należy unikać monokultur w ogrodzie.
• Stosować mieszaną uprawę na rabatach warzywnych.
• Tworzyć naturalne kompozycje roślin kwiatowych.
• Roślinom doniczkowym zapewnić dobrą cyrkulację powietrza.
• Jesienią usunąć z ogrodu resztki zbiorów oraz ścięte liście i pędy, ponieważ mogą tam być złoża jaj.

Sadzenie roślin odstraszających

Naturalnym sposobem walki z mszycą jest sadzenie roślin, których te owady nie znoszą. Należą do nich:

• lawenda,
• cząber,
• czosnek,
• cebula,
• rzodkiewka.

Wspieranie naturalnych wrogów mszycy

Istnieje w przyrodzie wiele owadów, które zjadając mszyce ograniczają jej rozprzestrzenianie. Do naturalnych wrogów mszycy należą: biedronki, złotooki, gąsieniczniki oraz bzygi. Współczesne ogrody są jednak zbyt wypielęgnowane i posprzątane. Dlatego też należy stwarzać drapieżnym owadom na nowo warunki zbliżone do naturalnych. Na ogół chronią się one w ściółce, pod suchymi liśćmi, pod kamieniami i w szczelinach kory. Pozostawienie w kącie ogrodu stosu martwego drewna, czy starych liści zapewni schronienie różnym gatunkom owadów. Mszyce znajdują się też w menu licznych ptaków i pająków. Jeśli zapewni im się spokój miejsce do życia, o pokarm zatroszczą się same. A zgodnie z powiedzeniem: „wróg mojego wroga jest moim przyjacielem”.

3. Domowe i naturalne sposoby na mszyce

W sprzedaży istnieje duży wybór środków chemicznych, którymi można zwalczać mszyce. Te sztuczne środki działają z reguły szybciej i skuteczniej niż biologiczne. Tyle tylko, że chemikalia są silnie trujące i potrzeba niezwykle dużo czasu, aby natura je całkowicie zneutralizowała. Ten czynnik ma szczególne znaczenie w przypadku ochrony roślin uprawianych do spożycia. Poza tym od środków chemicznych giną też naturalni wrogowie mszycy. Kolejna inwazja mszycy po zabiegu chemicznym może być więc znacznie ułatwiona.

Istnieje w przyrodzie wiele owadów, które zjadając mszyce ograniczają jej rozprzestrzenianie. Do naturalnych wrogów mszycy należą: biedronki, złotooki, gąsieniczniki oraz bzygi.

Bardzo często do walki z mszycą wystarczają proste i wygodne środki przygotowane domowym sposobem. Do skutecznych, a zarazem całkowicie ekologicznych środków przeciwko mszycy, można zaliczyć m.in.:

• Ręczne zbieranie. W początkowej fazie inwazji można pierwsze egzemplarze mszycy zbierać ręcznie. W ten prosty sposób utrudnia się szybkie rozmnażanie.
• Spłukiwanie wodą. Kiedy opanowanie roślin przez mszycę nie jest jeszcze mocno zaawansowane, można je po prostu spłukiwać wodą. Szkodniki, które znajdą się poza rośliną na ziemi, nie mają szans na przeżycie. Pokonanie dystansu 20-30 cm jest raczej szczytem ich możliwości.
• Opryski roztworem szarego mydła. Dobre działanie wykazuje rozpuszczone w wodzie szare mydło. Najlepsze jest czyste, bez żadnych chemicznych dodatków.
• Wywar z pokrzywy. Do sporządzenia wywaru najlepsze są świeże pokrzywy; suszone nie działają tak skutecznie.
• Chude mleko albo serwatka. W początkowym okresie pojawienia się mszycy może być skuteczny oprysk roślin rozcieńczonym mlekiem albo serwatką. Przy silnym opanowaniu ta metoda może się okazać niewystarczająca.
• Wywar z piołunu. Posiada bardzo intensywny ziołowy zapach. Pomaga nie tylko na mszyce, ale i na inne ssące i gryzące owady.
• Herbatka z oregano. Wiele osób używa w kuchni lebiodki pospolitej zwanej oregano, jako ziołowej przyprawy. Oregano może się przydać nie tylko w kuchni. Rozcieńczony napar skutecznie zwalcza mszyce.

Czasem można spotkać porady, aby drzewa owocowe obsadzać dookoła pierścieniem nasturcji, która ma wabić mszyce z drzew. Jest to szeroko rozpowszechniona nieprawda. Chodzi mianowicie o dwa różne gatunki mszycy, które swoich roślin żywicielskich nie wymieniają.

4. Mszyce: które rośliny atakują najbardziej?

Mszyce wyspecjalizowały się w pobieraniu płynnego pokarmu w postaci soku roślin. Aby uniknąć konkurencji, zdecydowana większość gatunków mszyc żeruje na „własnych”, konkretnych gatunkach roślin żywicielskich. Atakiem szkodników zagrożone są rośliny ogrodowe, uprawne, doniczkowe, a nawet drzewa owocowe. Opanowują soczyste, młode pędy, liście, pąki kwiatowe i kwiatostany. Najbardziej podatne na atak mszycy są rośliny silnie nawożone azotem, wybujałe i osłabione. Często atakują:

• róże,
• jaśminowiec,
• hibiskus,
• czerwoną porzeczkę,
• bez czarny,
• fuksję,
• nasturcję,
• petunię,
• rumianek,
• drzewa owocowe, przede wszystkim podczas kwitnienia i wypuszczania nowych pędów.

Atakiem szkodników zagrożone są rośliny ogrodowe, uprawne, doniczkowe, a nawet drzewa owocowe. Opanowują soczyste, młode pędy, liście, pąki kwiatowe i kwiatostany.

Aby nieco lepiej zrozumieć biologię mszycy, a co za tym idzie, skuteczniej ją zwalczać, warto wiedzieć, że istnieją gatunki jednodomne tego szkodnika oraz dwudomne.

• Gatunki dwudomne mszycy migrują z jednej rośliny żywicielskiej na drugą. Z jaj zimujących na pierwszej roślinie wylęgają się mszyce, z których w drugim pokoleniu urodzą się uskrzydlone migrantki. Dokonują one przelotu na letnie rośliny żywicielskie. Jesienią odbywa się powrót na pierwszą roślinę i składanie jaj. Np. mszyca różano-trawowa, jabłoniowo-zbożowa i inne.
• Gatunki jednodomne żyją na jednej roślinie żywicielskiej. Należą do nich m.in. mszyca jabłoniowa, mszyca brzoskwiniowa, mszyca burakowa.