Zielistka - jak o nią dbać i jak rozmnażać?

Pochodzenie i wygląd zielistki

Rodzaj botaniczny Chlorophytum obejmuje ponad sto gatunków roślin. Ojczyzną zielistek są tropikalne obszary przede wszystkim Afryki. Spośród licznych gatunków największą popularnością w uprawie doniczkowej cieszy się zielistka Sternberga (Chlorophytum comosum). W południowej Afryce rośnie w podszytowej warstwie zalesionych dolin rzecznych, w zaroślach i górzystych regionach. W połowie XIX wieku zielistka znalazła drogę do europejskich mieszkań.

Zielistka jest byliną tworzącą gęste kępy o wysokości do 60 cm. Liście są ustawione w rozety i osiągają długość 20-45 cm i szerokość 6-25 mm. Roślina tworzy rozłogi i bulwy korzeniowe. Szybko rosnące liście mają u dzikich form kolor zielony, a u odmian hodowlanych mają zielonobiałe albo zielonożółte paskowanie. Ze środka rozety wyrastają długie pędy kwiatowe. Kwiaty są raczej skromne, białe, z sześcioma wąskimi płatkami.

Łodygi kwiatowe dorastają do metra długości. Na ich końcach pojawiają się młode roślinki, a obciążone łodygi wyginają się i dosięgając ziemi umożliwiają im ukorzenienie.

Niezwykłą cechę zielistki odkryli amerykańscy naukowcy w 1984 r. Podczas badań stwierdzili, że roślina potrafi poprawiać otaczające powietrze, filtrując je ze szkodliwych substancji jak formaldehydy. Działa szczególnie skutecznie w zamkniętych pomieszczeniach.

Stanowisko i podłoże dla zielistki

Zielistka jest w naszych warunkach uprawiana jako roślina doniczkowa. W mieszkaniu znosi prawie wszystkie stanowiska od słonecznych przez półzacienione do cienistych, zarówno z wysoką, jak i niską temperaturą. W każdym przypadku również w miesiącach zimowych w pomieszczeniu z zielistką nie powinno być chłodniej niż +10°, w przeciwnym razie roślina może zatrzymać swój wzrost.

Szczególnie dobrze czuje się zielistka w miejscu lekko słonecznym w mieszkaniu, na przykład na osłoniętym parapecie okiennym. Trzeba tylko zwracać uwagę, aby roślina nie była wystawiona na mocne południowe słońce. Dlatego miejsce tuż za okienną szybą jest raczej mało odpowiednie. Jako alternatywę dla zielistki można zaproponować doniczkę wiszącą. Chlorophytum comosum ze względu na swój bujny i szybki wzrost ma szczególne predyspozycje do uprawy w formie zwisającej. Taka forma pozwala roślinie na swobodny rozwój liści i młodych roślinek na zwisających pędach.

W okresie lata można domowe stanowisko zielistki zamienić czasowo na pobyt na otwartej przestrzeni. Czy to na balkonie, czy w ogrodzie – roślina czuje się prawie wszędzie dobrze, byle tylko nie była wystawiona na bezpośrednie promienie słońca. Także w stosunku do podłoża roślina nie stawia specjalnych wymagań. Wystarczy jej zwykła ziemia do kwiatów albo mieszanka ziemi z kompostem. Substrat powinien mieć wartość pH od 6 do 7, czyli odczyn lekko kwaśny do neutralnego.

Sadzanie i przesadzanie zielistki

Gęsta i szybko rosnąca bryła korzeniowa zielistki potrzebuje dużo przestrzeni, dlatego trzeba ją sadzić do doniczki o odpowiedniej wielkości. Między korzeniami i ścianką doniczki powinna być przestrzeń 2-3 cm, którą wypełnia się ziemią. Kiedy tylko korzenie zielistki zaczną być widoczne, ponieważ wyrastają nad powierzchnię podłoża, należy zielistkę bez względu na porę roku przesadzić jak najszybciej do większego pojemnika. Regularne przesadzanie rośliny należy do zabiegów pielęgnacyjnych zielistki. Najlepiej wykonać ten zabieg wczesną wiosną, ale w razie potrzeby można zielistkę przesadzać przez cały rok.

Podlewanie i nawożenie zielistki

Aby zielistka mogła się rozwijać, ważne jest optymalne podlewanie rośliny. Dawka wody podawana zielistce powinna utrzymywać podłoże w stanie stale lekko wilgotnym, przy czym górna powierzchnia może też przeschnąć. W swojej afrykańskiej ojczyźnie roślina nie często jest zaopatrywana w wodę, dlatego krótkie okresy suszy nie stanowią dla niej problemu. Przy kolejnej okazji grube korzenie zielistki ponownie napełnią się wilgocią niezbędną do życia.

Jeśli przydarzył się zielistce rosnącej w mieszkaniu dłuższy okres bez podlewania, korzystna będzie dla niej swego rodzaju kąpiel. W tym celu doniczkę z rośliną wstawia się na dziesięć minut do wiadra napełnionego wodą. Następnie zielistkę wyjmuje się z wiadra i przez następne dziesięć minut pozwala na spłynięcie nadmiaru wody.

W okresie zimowym zielistka potrzebuje mniej podlewania. Wodę należy jej podawać wtedy, gdy ziemia lekko podeschnie, ale jednak nie wyschnie całkowicie. O ile krótki okres suszy nie wpływa w zasadzie negatywnie na rozwój zielistki, to zastój wody może jej wyrządzić krzywdę i dlatego nadmiaru wody należy zdecydowanie unikać.      

Do bujnego wzrostu i tworzenia nowych pędów i kwiatów zielistka potrzebuje regularnego nawożenia. Najlepiej jest stosować specjalny nawóz do roślin zielonych, który zawiera ważne składniki i zapewnia zdrowy i świeży wygląd. Od kwietnia do października co dwa tygodnie należy do wody do podlewania dodawać porcję płynnego nawozu. W miesiącach zimowych wystarczy podlewania nawozem co cztery do sześciu tygodni. Praktyczne w użyciu są sztabki nawozowe, które przez trzy miesiące zapewniają zielistce zaopatrzenie w składniki pokarmowe. Niedobór nawozu objawia się blaknięciem liści oraz zmniejszonym przyrostem.  

Rozmnażanie zielistki

Zwiększenie liczby egzemplarzy zielistki można osiągnąć kilkoma metodami: z siewu, z pomocą młodych roślinek albo przez podział. Rozmnażanie generatywne z nasion prowadzi się z reguły w ramach prac nad nowymi odmianami hodowlanymi rośliny i raczej rzadko przez ogrodników-amatorów. Botaniczne formy zielistki i niektóre hodowlane tworzą nasiona, jednak ta metoda wymaga doświadczenia i cierpliwości, i jest wykorzystywana przede wszystkim w uprawie profesjonalnej.  

Także podział zielistki, zwłaszcza dużego egzemplarza, jest możliwy, ale również nie należy do najpopularniejszych metod rozmnażania tej rośliny. Podział stosuje się zwykle wtedy, gdy trzeba ograniczyć wzrost zielistki.

Zwykle rozmnaża się zielistkę przez wykorzystanie młodych roślinek wytwarzanych na pędach kwiatowych. Małe zielistki wyrastają na roślinie macierzystej, kiedy ta osiągnie określoną wielkość i dają się od niej łatwo oddzielać. Właściwy moment do tego zabiegu nadchodzi, kiedy roślinki mają co najmniej cztery-pięć własnych listków. Poza tym powinny osiągnąć średnicę od czterech do sześciu centymetrów.

Po oddzieleniu roślinek ostrym nożem można je umieścić w słabo nawożonym podłożu do rozmnażania roślin. Małe korzenie zielistek-córek rozwijają się bardzo szybko w temperaturze ok. 20°C. Rozwój korzeni wspomaga dodatkowo ciepłe podłoże. Alternatywą dla uprawy zielistek w pojemniku jest wstawienie sadzonek do naczynia z wodą. Małe roślinki rozwijają tam bardzo szybko mocne korzenie i mogą być przesadzone do doniczek z ziemią.

Częste odcinanie wyrastających na pędach roślinek nie tylko nie szkodzi roślinie macierzystej, ale nawet pobudza ją do mocniejszego wzrostu i tworzenia nowego potomstwa.

Choroby i szkodniki zielistki

Zielistka jest rośliną odporną i łatwą w uprawie, dlatego rzadko zdarza się jej jakaś choroba. Schnące liście świadczą zwykle o zastoju wody, którą trzeba jak najprędzej usunąć. Jeśli nadmiar wilgoci będzie się utrzymywać, roślina może zostać opanowana przez bakterie wywołujące zgniliznę. Te szybko się rozprzestrzeniają i trudno jest je zwalczyć. Trzeba chore rośliny usunąć, aby w żadnym wypadku nie miały kontaktu ze zdrowymi.

Jeśli chodzi o szkodniki, zielistka może zostać opanowana na przykład przez mszyce. Widać wtedy charakterystyczne objawy:

• mocno zwinięte, częściowo pomarszczone liście,
• kleisty nalot na roślinie,
• poskręcane pędy,
• skupiska owadów na dolnej stronie liści.

Jeśli roślina jest opanowana przez mszyce, często pomaga mocny prysznic albo ostrożne opryskanie strumieniem wody. Poza tym celowe jest wykonanie oprysku roztworem mydła, naparem z paproci albo pokrzywy. Stosując insektycydy należy wybierać takie odmiany, które nie są szkodliwe dla pożytecznych owadów.

Zielistkę mogą opanować również białe muszki – mączliki. W takim wypadku widoczne są zwiędłe i plamiste liście; przy większej inwazji owadów liście schną i opadają. Same mączliki są łatwe do zauważenia, kiedy poruszy się liście. Pomóc może oprysk insektycydem.

Szczególnie zimą na liściach zielistki mogą się też pojawić przędziorki. Małe szkodniki przy większym opanowaniu rośliny mogą doprowadzić do brązowienia i usychania liści.