Podwyższone grządki w ogrodzie – jak zrobić i dlaczego warto?

Podwyższone grządki – czy warto?

Podwyższone grządki to konstrukcje ogrodowe, które umożliwiają uprawę roślin powyżej poziomu gruntu. Najczęściej wykonane są z drewna, betonu, metalu lub cegły, o czym więcej wspomnimy w dalszej części artykułu. Ich rosnąca popularność w ogrodnictwie wynika przede wszystkim z faktu, że uprawa jest zarazem wygodna, jak i efektywna.

Najważniejsze zalety

Jedną z największych zalet jest poprawiona jakość gleby. W przypadku tradycyjnych upraw w gruncie ziemia ogrodowa może być zbita, nieurodzajna lub zanieczyszczona, natomiast podwyższone grządki oferują ogrodnikom pełną kontrolę nad składem podłoża. Możemy więc wybrać optymalną dla roślin mieszankę, która pozytywnie wpłynie na ich wzrost. Co więcej, na takich grządkach struktura gleby jest lepsza, co z kolei będzie sprzyjać zdrowiu systemu korzeniowego.

Kolejną zaletą niestandardowych grządek jest kontrola nad poziomem wilgotności gleby. Woda zatrzymuje się tam dłużej niż na tradycyjnych grządkach ogrodowych, a jednocześnie system odprowadzania nadmiaru wilgoci zapobiega gniciu korzeni. W zimniejszych regionach Polski podwyższone grządki nagrzewają się szybciej na wiosnę, co wydłuża okres wegetacyjny i pozwala na wcześniejsze rozpoczęcie upraw.

Co więcej, grządki podwyższone ułatwiają pielęgnację roślin bez konieczności schylania się, klęczenia i problematycznego pielenia, co może być szczególnie istotne dla osób starszych lub borykających się z bólem kręgosłupa. Natomiast ograniczona powierzchnia upraw ułatwi nam kontrolę nad wzrostem chwastów czy atakami szkodników owadzich – np. ślimaki będą mieć utrudniony dostęp do uprawianych roślin.

Warto również wspomnieć o aspekcie wizualnym – grządki są estetyczne i nadają naszemu ogrodowi lub działce schludnego wyglądu. Mogą występować w różnych kształtach wielkościach oraz być wykonane z materiałów, które dopasują się do reszty aranżacji.

Jakie są ich wady?

Znamy już zalety podwyższonych grządek, warto również wspomnieć o wadach. W zależności od użytych materiałów i wielkości budowa grządek może być dość kosztowna, zwłaszcza w przypadku konstrukcji z cegieł czy betonu. Co więcej, konieczne jest regularne uzupełnianie podłoża, ponieważ w wyniku naturalnych procesów rozkładu poziom gleby może się obniżać.

Kolejnym aspektem jest zapewnienie odpowiedniego systemu nawadniania. Ze względu na podniesioną strukturę grządki mogą wysychać szybciej niż gleba w przypadku uprawy gruntowej, dlatego prócz klasycznego podlewania warto rozważyć instalację kropelkowego systemu nawadniania lub ściółkowanie powierzchni w celu ograniczenia parowania wody.

Co uprawiać na podniesionych grządkach?

Sadzonki w grządkach podwyższonych — Młode sadzonki w grządkach podwyższonych

Podwyższone grządki warzywne to doskonałe rozwiązanie, aby uprawiać zdrowe warzywa, które wymagają odpowiedniego drenażu oraz żyznej gleby. Dobrze sprawdzają się tu:

warzywa korzeniowe – np.: marchew, pietruszka, buraki, rzodkiewka, pasternak, seler korzeniowy; rosną szybciej w luźnej, spulchnionej glebie;
warzywa liściaste – sałata, szpinak, rukola, jarmuż, botwina;
warzywa kapustne – kapusta, brokuły, kalafior, brukselka wymagają żyznej gleby, co można łatwo zapewnić w podwyższonych grządkach;
warzywa dyniowate – cukinia, dynia, ogórki, patisony; możemy uprawiać je na podporach, aby zwiększyć przewiewność;
warzywa strączkowe – fasola, groch, bób; fasolę warto uprawiać na podporach.

Kolejnym wyborem są zioła, które najczęściej wymagają dobrze przepuszczalnej gleby. Możemy sadzić m.in.:

bazylię,
kolendrę,
koperek,
majeranek,
rozmaryn,
szałwię,
tymianek,
oregano,
miętę,
melisę.

Podwyższane grządki nadają się również do uprawy owoców, zwłaszcza tych, które preferują ciepłe stanowiska. Na podwyższeniu warto uprawiać:

truskawki,
maliny,
jeżyny,
borówki amerykańskie,
porzeczki,
agrest.

Warto również zaznaczyć, że takie grządki nie muszą służyć wyłącznie do uprawy roślin jadalnych – świetnie nadają się również do ogrodowych rabat z kwiatów ozdobnych, takich jak: nagietki, aksamitki, petunie, pelargonie, lobelie, wrzosy.

Z czego zrobić podwyższone grządki?

Wybór odpowiedniego materiału ma istotne znaczenie zarówno dla trwałości konstrukcji, jak i warunków uprawy roślin w podwyższonych grządkach. Poniżej zebraliśmy dla Was najpopularniejsze opcje.

Drewno

Jednym z najpopularniejszych materiałów wykorzystywanych do budowy podwyższonych grządek jest drewno. Jego naturalny charakter doskonale komponuje się z ogrodem, a samodzielne przygotowanie grządek z drewnianych elementów jest stosunkowo proste. Pamiętajmy jednak o tym, że ten materiał jest naturalnie podatny na wilgoć, dlatego też po czasie może ulegać gniciu – zwłaszcza w sytuacji, gdy nie zostanie odpowiednio zabezpieczony. Równocześnie należy unikać impregnatów zawierających toksyczne substancje chemiczne, które mogłyby przedostać się do gleby i negatywnie wpłynąć na rośliny.

Uwaga: Najlepszym wyborem będą twarde i odporne gatunki drewna jak dąb czy modrzew.

Jeden z najprostszych sposobów na szybkie przygotowanie podwyższonej grządki to wybór drewnianych skrzyni do uprawy np. warzyw. Przed użyciem warto je jednak odpowiednio przygotować – sprawdzić stan drewna, zabezpieczyć przed wilgocią za pomocą impregnatu lub wyłożyć dno skrzyni folią ogrodniczą. Świetnym rozwiązaniem są również podwyższone grządki z palet.

Sprawdź: Sposoby na europalety w ogrodzie [WIDEO]

Betonowe bloczki

Podwyższone grządki można zbudować w ogrodzie z betonowych bloczków, aby zapewnić im trwałość i stabilność. Beton jest materiałem odpornym na warunki atmosferyczne i szkodniki, nie wymaga także dodatkowego zabezpieczenia przed wilgocią. Bloczki można układać na sucho lub łączyć zaprawą. Montaż wymaga od nas większego nakładu pracy, a sam koszt wykonania jest wyższy niż w przypadku drewna, zwłaszcza jeśli planujemy większą liczbę grządek. Ponadto beton nagrzewa się w słońcu, co może wpływać na temperaturę gleby i przyspieszać jej wysychanie.

Cegła

Konstrukcja wykonana z cegły jest stabilna i odporna na zmienne warunki atmosferyczne, co sprawia, że raz zbudowane grządki mogą nam służyć przez lata bez konieczności konserwacji czy napraw. Wykazuje właściwości termoizolacyjne, dzięki czemu dobrze akumuluje ciepło i sprzyja wcześniejszemu nagrzewaniu się gleby na wiosnę. Rośliny uprawiane w takich grządkach mają lepsze warunki wzrostu, szczególnie w chłodniejszych regionach Polski. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, że konstrukcja z cegieł wymaga starannego przygotowania podłoża oraz zastosowania odpowiedniego spoiwa.

Metal

W przypadku metalu najczęściej stosuje się ocynkowaną blachę. Zaletą metalowych konstrukcji jest trwałość – materiał nie gnije, nie pęka i nie wymaga regularnej konserwacji, a gotowe elementy umożliwiają szybki i łatwy montaż. Jednak w okresie letnim blacha może się mocno nagrzewać, co prowadzi do nadmiernego wysuszania gleby i konieczności częstszego podlewania roślin. W związku z tym warto stosować dodatkowe izolacje lub ściółkowanie gleby.

Czym wypełnić grządki?

Ziemia w podwyższonych grządkach — Podłoże we wziesionych grządkach

Aby podwyższone grządki mogły zapewnić roślinom i plonom optymalne warunki do wzrostu, należy odpowiednio dobrać ich wypełnienie. Kluczowe znaczenie ma stworzenie warstwowej struktury, która zapewni zarówno drenaż, jak i żyzność gleby.

Na samym dnie grządki powinniśmy umieścić warstwę drenażową składającą się np. z grubych gałęzi, drobnych gałązek, kawałków drewna. Warstwa ta zapewni odpływ nadmiaru wody i jednocześnie będzie stopniowo się rozkładać, dostarczając glebie dodatkowych składników odżywczych.
Kolejna warstwa powinna zawierać materiały organiczne (skoszona trawa, liście, słoma), które pomagają w procesie rozkładu materii organicznej, co poprawia strukturę podłoża.
Następnie dodajemy warstwę kompostu lub przekompostowanego obornika, który wzbogaci glebę w niezbędne składniki pokarmowe. Kompost możemy przygotować samodzielnie, wykorzystując resztki roślinne, obierki, fusy z kawy, albo zakupić gotowy nawóz w sklepach ogrodniczych.
Na wierzchu grządki układamy warstwę żyznej ziemi, dobrze przepuszczalnej i o odpowiednim pH.
Warto również zastosować ściółkę, która ograniczy parowanie wody i rozwój chwastów. Może to być słoma, kora drzewna, siano lub agrowłóknina.

Wysokość grządek – jaką wybrać?

Wysokość wzniesionych grządek zależy przede wszystkim od rodzaju upraw oraz od naszych indywidualnych preferencji. Najniższe podwyższone grządki o wysokości od 15 do 30 cm sprawdzają się w przypadku większości warzyw o płytkim systemie korzeniowym. Mają jednak swoje ograniczenia – jeśli podłoże ogrodu jest mało urodzajne, ciężkie lub gliniaste, to rośliny mogą mieć utrudniony rozwój korzeni. Co więcej, w okresie obfitych opadów, woda może zalegać w strefie korzeniowej, tym samym prowadząc do gnicia korzeni.

Dla większości ogrodników optymalnym rozwiązaniem będą grządki o wysokości od 40 do 60 cm. Taka wysokość pozwala na skuteczną kontrolę jakości gleby i zapewnia roślinom odpowiednią przestrzeń do wzrostu. To rozwiązanie pozwala nam na oszczędność czasu i pracy bez konieczności nadmiernego schylania się. Możemy uprawiać większość warzyw, a także zioła i niektóre kwiaty ozdobne.

Wysokie grządki, o wysokości 70 cm i więcej, to konstrukcje, które sprawdzają się w przypadku seniorów oraz osób borykających się z ograniczoną możliwością. Wysoka warstwa gleby pozwala na uprawę roślin wymagających głębokiego ukorzenienia (np. pomidory, bakłażany, cukinie).

Jaka szerokość i długość?

Oprócz wysokości istotne są również szerokość i długość grządek. Standardowa szerokość podwyższonych grządek wynosi od 80 cm do 120 cm. Jeśli grządka jest dostępna tylko z jednej strony, to optymalna szerokość powinna wynosić maksymalnie 60 cm, aby można było swobodnie sięgnąć do środkowej części bez nadmiernego rozciągania się. W przypadku grządek dostępnych z obu stron szerokość od 100 do 120 cm jest najwygodniejsza.

Typowe konstrukcje grządek mają od 1,5 do 3 metrów długości. Warto jednak pamiętać, że zbyt długie grządki mogą być niepraktyczne. Co więcej, podczas planowania podwyższonych grządek warto również uwzględnić odpowiednią szerokość ścieżek pomiędzy nimi – minimalna szerokość przejścia powinna wynosić co najmniej 30-40 cm.