Ogród w szkle – jakie naczynie i rośliny wybrać?

Zasada funkcjonowania ogrodu w szkle

Najwspanialsze w ogrodzie w szklanym słoju jest to, że jest on w gruncie rzeczy całkowicie autonomiczny i kiedy już zostanie urządzony, może przez długi czas istnieć nawet bez poruszenia palcem przez właściciela. W harmonijnym współdziałaniu światła słonecznego (z zewnątrz) i wilgoci (wewnątrz) tworzą się składniki pokarmowe i gazy, które podtrzymują doskonały mini-ekosystem w szkle. Raz doprowadzona woda paruje i skrapla się na wewnętrznych ściankach wciąż na nowo. Rośliny filtrują w procesie fotosyntezy dwutlenek węgla z powietrza i oddają czysty tlen. Opadłe liście i części roślin zostają rozłożone przez mikroorganizmy i dostarczają nowych składników odżywczych. To idealny zamknięty obieg, fascynujący i pouczający nie tylko dla dzieci.

Sam pomysł nie jest w zasadzie nowy: już w połowie XIX wieku angielski lekarz i botanik Nathaniel Ward wynalazł ogród zamknięty w szklanym pojemniku – prototyp miniszklarni (Wardian case). Latem 1829 roku po raz pierwszy eksperymentował z napełnionym ziemią pojemnikiem, który zamknął szklaną pokrywką. Stwierdził, że wilgoć odparowująca z podłoża osadzała się na wieku naczynia i kroplami opadała znowu na ziemię. Po tygodniu w warunkach stałej wilgotności wykiełkowały pierwsze nasiona. Okazało się, że w zamkniętych szklanych naczyniach miłośnicy roślin tropikalnych mogą sobie stworzyć miniaturowe dżungle w dowolnym klimacie. W 1833 roku wysłał Ward dwie specjalnie przygotowane szklane skrzynki z paprociami i trawami w trwającą wówczas wiele miesięcy podróż z Anglii do Australii i z powrotem. Chociaż rośliny nie były podlewane, po ponad roku nie wykazywały żadnych uszkodzeń. Wynalazek Ward’a stał się sławny i od 1885 roku był używany przez odkrywców i kolekcjonerów do przewożenia nieuszkodzonych roślin z dalekich krajów do Europy.

W naszych czasach bardzo znany stał się ogródek w słoju francuskiego botanika Davida Latimer’a. W 1960 roku zamknął w balonie na wino nasiona trzykrotki (Tradescantia) wysiane na odrobinie podłoża. Zostawił roślinę w pojemniku samą sobie i czekał cierpliwie dwanaście lat. Wtedy w 1972 roku po raz pierwszy otworzył słój, podlał i zamknął na nowo. Ekosystem funkcjonuje bez zarzutu i roślina rozwija się bujnie do tej pory.

Jak założyć swój własny ogród w szkle?

Z samodzielnie zebranych rodzimych roślin i dużego szklanego pojemnika albo słoja można stworzyć oryginalną kompozycję roślinną. Aby naturalny cykl w miniogrodzie zaczął bieg i pozostawał możliwie stabilny, zaleca się przygotowanie następujących elementów:

• co najmniej dwu-trzylitrowy słój albo większy, szczelne zamykany z czystego szkła,
• według wielkości słoja i własnego uznania jednej lub kilku odpowiednich roślin,
• garść tłucznia albo granulatu do przygotowania centymetrowej warstwy drenażu,
• ziemia odpowiednia dla wybranych roślin,
• opcjonalnie: elementy dekoracyjne, jak większy kamień, czy kawałek gałęzi (bez pleśni),
• długa pinceta, długa łyżka i inne narzędzia pomocnicze do urządzenia ogrodu w szkle.

Kolejność przygotowania:

1. Naczynie i kamienie należy dobrze zdezynfekować. 
2. Żwir/tłuczeń albo granulat wsypać na dno słoja, tworząc warstwę drenażową 1-2 cm. Jeśli otwór słoja jest zbyt wąski, aby włożyć rękę, trzeba zastosować lejek. 
3. Ułożyć na drenaż podwójnej grubości warstwę ziemi. Przygotować małe jamki i posadzić rośliny – ewentualnie pomagając sobie pincetą i prętem. Sadzonki umieszczać z bryłą korzeniową z ziemią. W miarę możliwości nie zanieczyszczać przy tym wewnętrznych ścianek szklanego pojemnika. Ziemię wokół roślin dobrze ucisnąć, aby stabilnie stały. Kawałki mchu ułożyć na powierzchni jako ostatnią warstwę. 
4. Według gustu i uznania uzupełnić krajobraz dekoracyjnymi elementami. 
5. Podlać ogród w szkle. Przy okazji spłukać zabrudzenia ziemią ze ścian pojemnika. Substrat powinien być wilgotny, ale korzenie roślin nie mogą stać w wodzie. Jeśli ogród w szkle okaże się być zbyt wilgotny, trzeba zostawić go na kilka dni z odkrytą przykrywką, aby nadmiar wody odparował. 
6. Zamknąć przykrywkę i ustawić pojemnik w jasnym miejscu, ale w żadnym wypadku w słońcu.

Utworzone małe skupisko roślin należy w najbliższych dniach dokładnie obserwować. Jeśli wnętrze słoja jest rano pokryte rosą, a w ciągu dnia wysycha, ilość wody w ogrodzie została dobrze oszacowana. Gdyby jednak para wodna skraplała się na ściankach przez cały dzień, dobrze będzie pokrywkę otworzyć jeszcze na kilka dni. Gdyby z kolei rosa w ogóle się nie osadzała, można dolać trochę wody, ponieważ dla większości roślin byłoby za sucho.

Do czyszczenia wnętrza szklanego pojemnika z glonów można użyć prostego narzędzia zbudowanego z dwóch mocnych magnesów i kawałka cienkiego filcu albo gąbki. Jeden magnes z przyklejonym filcem umieszcza się na wewnętrznej stronie szkła i ostrożnie poruszając drugim na zewnątrz, czyści pojemnik. Pojemnika nie trzeba przy tym otwierać, a po skończonej pracy można wewnętrzny magnes „zaparkować” dyskretnie wewnątrz ogrodu.

Rośliny do długotrwałego ogrodu w szkle

Nie wszystkie rośliny nadają się do uprawy w szklanym ogrodzie. Aby stworzony ekosystem możliwie długo trwał bez naszej ingerencji, potrzebne są:

• gatunki roślin, które wolno rosną i pozostają niewielkie,
• mocne rośliny, które znoszą niedobory wilgoci i pożywienia,
• egzemplarze roślin wolne od chorób i szkodników,
• rośliny o podobnych wymaganiach, jeśli kompozycja ogrodowa ma się składać z kilku gatunków,
• gatunki, które są cienioznośne, na przykład rosnące na dnie lasu.  

Ogród w szkle z roślinami rodzimego pochodzenia

Rośliny i materiały do „słoikowego ogródka” lub „lasu w słoiku” można znaleźć podczas spaceru w lesie. Odpowiednie będą przykładowo małe paprocie, wrzos, żurawina, borówka albo poziomka. W pewnym stopniu nadaje się też mocny i mało wymagający bluszcz, chociaż rośnie zbyt mocno. Obsadzenie górnej warstwy miniogródka mchem jest warte polecenia, ponieważ szczególnie dobrze magazynuje on wilgoć i zapewnia wyrównany klimat w szkle.

Rośliny należy wykopać wraz z nadmiarem ziemi, dzięki czemu ogród w szkle będzie miał podłoże, do którego rośliny są przyzwyczajone. Na powierzchni wokół roślin może się też znajdować trochę mchu i wówczas nie trzeba sadzić go dodatkowo. Na dodatek w takiej glebie istnieje już na pewno zrównoważona mieszanka mikroorganizmów, zajmujących się rozkładem obumarłych części roślin.

Rośliny z naszego regionu potrzebują z reguły niższych temperatur zimowych. Odpowiednia jest dla nich na przykład chłodna sypialnia albo ogród zimowy. Nie nadaje się natomiast stanowisko na otwartej przestrzeni, ponieważ ziemia w szkle szybko przemarzłaby, a rośliny zginęły.

Ogród w szkle z roślinami tropikalnymi

Największe szanse na całkowitą autonomię i brak konieczności jakichkolwiek zabiegów ma ogród w szkle obsadzony lubiącymi wilgoć roślinami tropikalnymi. Taka kompozycja może przez cały rok stać ciepłym pokoju i w jasnym miejscu, gdzie nie ma bezpośredniego nasłonecznienia, na przykład na skierowanym na północ oknie.

Do uprawy w szkle nadaje się wiele karłowych odmian znanych roślin doniczkowych, jak na przykład begonia, soleirolia, skalnica, tatarak, fikus pnący, fitonia, pellionia, sępolia, jak również tropikalne paprocie i mchy. Także ciepłolubne i znoszące suszę bromelie, kaktusy i inne sukulenty mogą rosnąć w ogrodzie w szkle, jako że rosną powoli i potrzebują niewiele składników pokarmowych. Dla tych roślin najważniejszy jest odpowiedni klimat. Oczywiście, w „szklanym ogrodzie” można eksperymentować również z innymi roślinami. Trzeba tylko zwracać uwagę, aby nie sadzić razem gatunków o różnych potrzebach co do wilgoci.

Ogród w szklanym naczyniu jest wrażliwym układem, który na skutek rozmaitych zaburzeń może zostać wytrącony z równowagi. Dobór odpowiednich roślin, właściwe do tego celu naczynie szklane oraz dobra lokalizacja zwiększają szanse na sukces, ale nie dają pełnej gwarancji. Kiedy skupisko roślin wygląda niepewnie i chorowicie, pomóc może przewietrzenie ogrodu i całkiem lekkie podlanie, a także usunięcie chorych liści albo całych pojedynczych roślin. Niepowodzenie nie musi być skutkiem błędu przy zakładaniu ogrodu, ale może być spowodowane przez pleśń albo szkodniki. Nie należy się zniechęcać i warto spróbować jeszcze raz.