Kwiaty i owoce czarnego bzu – zastosowanie i przetwory

Czarny bez (Sambucus nigra) jest rośliną powszechnie występującą w naszym kraju, cenioną nie tylko z powodu swojej niewątpliwej dekoracyjności, ale również walory kulinarne. Przetwory z owoców i kwiatów czarnego bzu, dlatego warto zdecydować się na jego uprawę w przydomowym ogródku. 

Czarny bez – uprawa i właściwości 

Sambucus nigra do zdrowego wzrostu potrzebuje przepuszczalnej, próchniczej gleby i słonecznego stanowiska. Krzew osiąga średnio 8-10 metrów wysokości i kwitnie w maju, wypuszczając liczne białokremowe kwiaty zebrane w baldachy. Okres owocowania czarnego bzu przypada na sierpień i jest bardzo obfite, jeśli zapewnimy roślinie stały dostęp do promieni słonecznych. 

Czarny bez jest wysoce odporny na choroby i szkodniki oraz ujemne temperatury, dlatego uchodzi za roślinę łatwą w uprawie. Nie potrzebuje wielu zabiegów pielęgnacyjnych – wystarczy zadbać o regularne podlewanie krzewu w czasie upałów i odżywiać go organicznymi nawozami wieloskładnikowymi.

Kwiaty czarnego bzu 

Kwiaty czarnego bzu charakteryzują się dużą zawartością składników takich jak:

• kwasy fenolowe,
• sole mineralne, 
• flawonoidy,
• sterole. 

To im zawdzięczają szereg cennych właściwości:

• odtruwających organizm,
• moczopędnych,
• przeciwbólowych,
• rozkurczowych,
• napotnych,
• przeciwgorączkowych,
• zwiększających elastyczność i szczelność naczyń włosowatych.

Kwiaty czarnego bzu hamują rozprzestrzenianie się drobnoustrojów oraz wzmacniają błony śluzowe dróg oddechowych.

Kwiaty Sambucus nigra należy zbierać w maju i czerwcu, jeszcze przed ich pełnym rozkwitem, w bezdeszczowy dzień, by przeznaczone do późniejszego suszenia kwiaty nie były przemoczone. Zbiory polegają na ścinaniu całych baldachów bardziej rozwiniętych kwiatów. Warto pozyskiwać je z naturalnych, wolnych od zanieczyszczeń terenów i unikać kwiatów, które wyschły, zgniły lub pojawiły się na nich brązowe przebarwienia.

Kwiatów czarnego bzu nie powinno się suszyć na słońcu, ponieważ prowadzi to do ich ciemnienia oraz utraty cennych właściwości. Kwiaty suszymy układając ich cienką warstwę na papierze lub bawełnianej tkaninie i przechowujemy w przewiewnym, zacienionym, wolnym od wilgoci pomieszczeniu, którego temperatura nie przekracza 35 stopni Celsjusza.

Prawidłowo wysuszone kwiaty Sambucus nigra rozpoznamy po biało-żółtym odcieniu; należy umieścić je wtedy w szczelnie zamykanym pojemniku lub papierowej torebce, usunąwszy uprzednio szypułki kwiatowe.

Owoce czarnego bzu

Do cennych substancji, które zawarte są w owocach czarnego bzu należą m.in.:

•  kwasy owocowe,
• wapń,
• glikozydy antocyjanowe,
• pektyny,
• sód,
• potas,
• garbniki,
• witamina A,
• witamina C,
• żelazo,
• glin.

Dzięki bogactwu prozdrowotnych składników, owoce Sambucus nigra stosowane są jako wsparcie w leczeniu wielu dolegliwości, np.:

• chorób reumatycznych,
• chorób skórnych, 
• stanów zapalnych żołądka,
• nerwic,
• zapalenia spojówek,
• niestrawności, 
• bólów neuralgicznych,
• stanów zapalnych jelit, 
• żółtaczki,
• zaparć,
• kamicy nerkowej.

Dodatkowo wspomagają organizm w pozbywaniu się toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii.

Czas zbioru owoców czarnego bzu przypada na sierpień i wrzesień – ścinanie baldachów z owocami rozpoczynamy, gdy są one dojrzałe, błyszczące i przybiorą czarny kolor. W przeciwieństwie do kwiatów, szypułki owoców Sambucus nigra należy usunąć już po procesie suszenia. 

Musimy pamiętać, że kwiaty i owoce czarnego bzu nie nadają się do spożycia w surowej postaci, ponieważ zawierają trującą sambunigrynę, która w wyniku trawienia rozkłada się do postaci cyjanowodoru. Konsumpcja surowców bez wstępnej obróbki termicznej może skutkować wymiotami i ogólnym osłabieniem organizmu.

Przetwory z czarnego bzu 

Kwiaty i owoce czarnego bzu są doskonałym surowcem, na bazie którego możemy przygotować syropy i napary o działaniu zapobiegającym chorobom, a także dżemy, które stanowią świetny dodatek do słodkich dań, takich jak np. naleśniki czy knedle. 

Syrop z kwiatów czarnego bzu

Syrop z kwiatów czarnego bzu polecany jest do leczenia przeziębienia. Do jego przygotowania potrzebujemy:

• 2 szklanek suszonych kwiatów,
• 0,5 – 1 kilogram cukru,
• 3 litrów wrzątku.

Kwiaty Sambucus nigra należy zalać wrzątkiem i odstawić do wystygnięcia na min. 12 godzin, a następnie dodać do niego preferowaną ilość cukru i zagotować. Tak przygotowany syrop możemy poddać pasteryzacji lub przechowywać w lodówce do 3 tygodni; należy przyjmować go kilka razy dziennie w formie surowej lub jako dodatek do herbaty. Pozwala on ograniczyć uporczywy kaszel i działa kojąco na zainfekowane gardło. 

Sok z kwiatów czarnego bzu

Sok z kwiatów czarnego bzu ma wiele cennych właściwości: oczyszcza oskrzela z gęstej wydzieliny, wspomaga walkę z przeziębieniem i gorączką oraz wzmacnia naturalną odporność organizmu. Stosowany jest również w celu leczenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych i nerwobólów.

Przyrządza się go z suszonych owoców, które po zmieleniu w sokowirówce lub blenderze należy doprawić cukrem, zagotować a następnie poddać pasteryzacji. Do jego przyrządzenia potrzebne będą:

• 1 kilogram owoców czarnego bzu,
• 1 kilogram cukru,
• 1 litr wody.

Gotowy sok z czarnego bzu będzie doskonałym dodatkiem do herbaty czy wody.

Napar z kwiatów z czarnego bzu

Napar z kwiatów czarnego bzu stosuje się w leczeniu stanów zapalnych skóry, dolegliwości układu moczowego i trawiennego, a także, ze względu na jego wykrztuśne, przeciwwirusowe i przeciwgorączkowe działanie, podczas przeziębienia i infekcji gardła. 

Do przygotowania naparu potrzebne są:

• 2 łyżeczki suszonych kwiatów czarnego bzu,
• 1 szklanka wrzątku.

Kwiaty Sambucus nigra zalewamy wrzątkiem i zaparzamy pod przykryciem przez 10-15 minut. Gotowy napar możemy stosować w formie herbaty lub zewnętrznie, w postaci okładów pomocnych przy zapaleniu spojówek, oparzeniu czy wypryskach skórnych.

Dżem z owoców czarnego bzu

Dżem z owoców czarnego bzu to zdrowy i smaczny dodatek do pieczywa lub dań deserowych. By go przyrządzić, musimy przygotować: 

• 1 kilogram owoców czarnego bzu, 
• 0,5 kilograma cukru,
• 0,5 szklanki wody.

Zalane wodą owoce należy gotować do momentu puszczenia przez nie soku, następnie dodać cukier i ponownie poddać gotowaniu do momentu zgęstnienia. Gotowy dżem pasteryzujemy i przechowujemy w słoikach. 

Przetwory z czarnego bzu świetnie sprawdzą się w okresie zimowym, kiedy mamy większą podatność na przeziębienia.