Żywokost – roślina na wagę złota. Jak wygląda i jakie ma właściwości?

Żywokost lekarski – pochodzie

Podejrzewa się, że pierwotną ojczyzną żywokostu była Azja Mniejsza. Stamtąd roślina rozprzestrzeniła się w kierunku Syberii Zachodniej. Rosnąca popularność rośliny, jako zioła leczniczego sprawiła, że pojawiła się również w Europie. W średniowieczu uprawiano żywokost w wielu ogrodach klasztornych, skąd bardzo szybko rozprzestrzenił się na cały kontynent.

Jak wygląda żywokost lekarski?

Żywokost lekarski jest blisko spokrewniony z ogórecznikiem lekarskim, albo spotykanym na dzikich łąkach żmijowcem zwyczajnym i miodunką. Słynna Hildegarda von Bingen używała łacińskiej nazwy consolida.

Żywokost lekarski jest odporną na mróz byliną o mocnych, szorstko owłosionych pędach. Osiąga wysokość 50-80 cm i szerokość 30-40 cm. Łodygi są kanciaste, rozgałęzione u góry i puste w środku. Długimi korzeniami (do 50 cm) zakotwicza się mocno i głęboko w ziemi. Gruby korzeń jest rozgałęziony, koloru czarnofioletowego z zewnątrz i białego w środku.

Liście są duże, ustawione skrętolegle, zielone i ciemnozielone. Mają kształt lancetowaty albo podługowaty. Są całobrzegie i zaostrzone. Długość liści dochodzi do 25 cm. Są obustronnie pokryte szorstkimi włoskami, a na spodniej stronie wyraźnie widoczne unerwienie. Im wyżej na łodydze znajdują się liście, tym są mniejsze.

Stosowano żywokost już w starożytności: znał go Glaucus, lekarz królowej Kleopatry, grecki lekarz i farmakolog Dioskurydes, a także oczywiście Hildegarda von Bingen oraz Paracelsus.

Kiedy kwitnie żywokost lekarski?

Od czerwca do sierpnia rozwijają się na żywokoście groniaste kwiatostany, typu sierpik. Kwiaty mają kolor fioletowopurpurowy, rzadko białe albo kremowe. Mają długość zwykle od 1,2 do 1,7 cm i zawsze są skierowane do dołu. Żywokost to roślina miododajna. Jednakże względu na wąską i wygiętą formę kwiatów, nektar rośliny na dnie kwiatowym dostępny jest tylko dla owadów o wydłużonym aparacie gębowym. Niektóre owady (trzmiele ziemne) omijają tę barierę i dostają się do nektaru wygryzając brutalnie szczelinę w dolnej części korony.

Jak uprawiać żywokost lekarski? Wymagania rośliny

Żywokost lekarski zalicza się do gatunków bylin łatwych w uprawie. Jeżeli roślina znajdzie się na optymalnym stanowisku, może stać się uciążliwa, ponieważ szybko się rozrasta i głęboko ukorzenia. Uprawiając żywokost należy wybrać dla niego powierzchnię wyraźnie odgraniczoną, aby łatwiej było utrzymać go w ryzach.

1. Stanowisko dla żywokostu

Żywokost preferuje stanowiska słoneczne, ale lubi także półzacienione. Unikać należy miejsc bezpośrednio nasłonecznionych, ponieważ zwłaszcza w upalne dni roślina szybko cierpi na niedobór wody. Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna i dobrze utrzymywać wilgoć.

1. Jak podlewać żywokost lekarski?

Dzięki korzeniom palowym, które żywokost rozwija, regularne podlewanie nie jest z reguły konieczne. Wyjątek stanowią młode rośliny, które nie zdążyły jeszcze wykształcić głębokiego i rozległego systemu korzeniowego. Żywokost wcześnie sygnalizuje niedobór wody poprzez zwieszające się liście.

3. Nawożenie rośliny

Żywokost, podobnie jak wiele innych ziół w ogrodzie, ma dosyć duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Jeżeli rośnie na dobrej, żyznej glebie, nie musi być koniecznie zasilany nawozem. W uprawie doniczkowej oraz na glebach ubogich, podawanie nawozów powinno być stosowane.

Właściwości i zastosowanie żywokostu lekarskiego

Żywokost należy dzisiaj do najważniejszych roślin leczniczych. Jest naturalną alternatywą dla syntetycznych leków w przypadku dolegliwości mięśniowych i stawowych, jak również zaburzeń w gojeniu się ran. Stosowano żywokost już w starożytności: znał go Glaucus, lekarz królowej Kleopatry, grecki lekarz i farmakolog Dioskurydes, a także oczywiście Hildegarda von Bingen oraz Paracelsus.

Korzenie żywokostu lekarskiego, a także w mniejszym zakresie liście, zawierają czynne leczniczo substancje, jak między innymi alantoinę, garbniki, asparaginę, aminokwasy, sole mineralne oraz alkaloidy. Mają działanie:

• przeciwzapalne,
• pobudzające ukrwienie,
• łagodzące bóle,
• ściągające,
• przeciwbakteryjne,
• pobudzające gojenie,
• wspomagające odnowę komórek.

Te właściwości są pożyteczne w leczeniu następujących chorób i dolegliwości:

• zapalenie kości,
• leczenie ran,
• złamania kości,
• zwichnięcia i skręceń,
• naciągnięcia,
• stłuczenia,
• bóle stawów,
• dolegliwości mięśni,
• zapalenie stawów.

Pozytywne działanie żywokostu na dolegliwości stawów i aparatu ruchowego są naukowo dobrze zbadane. Ze względu na obecność alkaloidów pirolizydynowych, które prawdopodobnie działają toksycznie na wątrobę, nie stosuje się żywokostu wewnętrznie w formie herbatek.

Żywokost – czy szkodzi zdrowiu? Warto wiedzieć!

Odkrycie szkodliwych wpływów alkaloidów odmieniło całkowicie podejście do żywokostu lekarskiego. Niewątpliwie bardzo korzystne działanie w przypadku licznych chorób i dolegliwości może być opłacone uszkodzeniem wątroby. Z tego względu w Polsce zakazano oficjalnie stosowania preparatów zawierających korzeń żywokostu. W niektórych krajach europejskich produkuje się tylko preparaty do użytku zewnętrznego.

Jak się wydaje, żywokost lekarski stanie się raczej wyłącznie rośliną ozdobną.