Żurawina – najciekawsze odmiany do ogrodu

Żurawina zawsze była spokrewniona z borówką, ale wyodrębniana w oddzielny rodzaj botaniczny. Od niedawna (nauka robi postępy w każdej dziedzinie, również w botanice) żurawina stała się tylko sekcją w rodzaju borówka - Vaccinium sect. Oxycoccus. Z uznawanych czterech gatunków po rewizji taksonomicznej pozostały dwa: żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) i żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus). Pewne zawirowania dotyczące nomenklatury nie mają oczywiście wpływu na fakt, że oba gatunki dostarczają jadalnych i znanych od wieków cennych owoców.

Żurawina – czyli borówka

Jagody żurawiny są jadalne i bardzo zdrowe. Mają słodko-kwaśny smak i można je przetwarzać na różne sposoby. Żurawina jest zimozieloną krzewinką o długich płożących pędach. Od wzniesionych zwykle borówek sekcja żurawiny wyróżnia się też czterokrotnymi kwiatami na wysokich nitkowatych szypułkach. Małe skórzaste liście są podłużne albo jajowate, zaostrzone, ciemnozielone z białawą dolną stroną. Na końcach pędów wyrastają od maja do sierpnia różowe kwiaty. Czerwone jagody dojrzewają we wrześniu i pozostają, o ile nie zostaną zebrane, pod śniegiem aż do wiosny.

W swoich ojczystych regionach rozwinęły się różne gatunki żurawiny. Różnią się wzrostem i wielkością owoców. Jeśli nawet według aktualnych wyników badań niektóre gatunki żurawiny przestały być wyróżniane, a cały rodzaj botaniczny stał się tylko sekcją, czyli jednostką niższą, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby prywatnie nadal o nich mówić.

Najpopularniejsze gatunki żurawiny do ogrodu

Żurawina błotna (Vaccinium oxycoccos L.)

Żurawina błotna jest szeroko rozpowszechniona na kwaśnych i bagnistych terenach Skandynawii, Wielkiej Brytanii, północnej Rosji i Ameryki. Występuje często również w Polsce na całym niżu, a także w Sudetach i rzadziej w Karpatach. Szeroko płożąca się krzewinka ma liście o długości do 10 mm, które latem połyskują ciemną zielenią, a zimą przebarwiają się na czerwonawo. Od czerwca do lipca kwitnie żurawina błotna na długich owłosionych szypułkach i tworzy potem jagody wielkości grochu. Dojrzałe mają ciemnoczerwony kolor. Są soczyste, kwaskowe i zawierają mnóstwo witaminy C. Mogą być wykorzystywane podobnie jak owoce borówki brusznicy. Żurawina błotna nadaje się nie tylko do celów ozdobnych, ale również jako bardzo wydajna roślina użytkowa.

Żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon)

Z powodu dużych, jadalnych owoców ten gatunek ma największe znaczenie gospodarcze. Żurawina wielkoowocowa znana jest na Zachodzie jako „cranberry”, co ma związek z podobieństwem kwiatów rośliny do głowy żurawia („crane”), zauważonym nie tylko u nas. Pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie rośnie na wysokich torfowiskach i jest szeroko uprawiana. Jaskrawoczerwone owoce żurawiny wielkoowocowej są zdecydowani większe od naszej żurawiny błotnej i osiągają średnicę do 2 cm. Wyhodowano ponad 100 różnych odmian, ale w komercyjnej uprawie ma zastosowanie tylko kilka z nich.

Osiągając metrowe roczne przyrosty, żurawina wielkoowocowa rośnie stosunkowo szybko. Dzięki płożącemu pokrojowi roślina sprawnie pokrywa znaczne powierzchnie. Ponieważ raz ukorzeniona sama się rozsiewa, może zagłuszać sąsiednie rośliny. Późną wiosną pokazuje swoje atrakcyjne różowobiałe dzwonkowate kwiaty, z których od sierpnia zaczną się rozwijać zielone początkowo owoce. Od października przebarwiają się na czerwono i mogą być zbierane.

Żurawina wielkoowocowa może rosnąć na stanowiskach piaszczystych do bagnistych, na których poza nią wiele innych gatunków chce pozostać. Potrzebuje gleby próchnicznej, kwaśnej i torfiastej na słonecznym i osłoniętym od wiatru miejscu, jak również dużo wilgoci. Podłoże musi być wymieszane z humusem leśnym albo z kory.

Podczas fazy wzrostu żurawina wielkoowocowa powinna być obficie podlewana. Praktycznie nie wymaga żadnej pielęgnacji. Wystarczy tylko wystarczające podlewania i unikanie nawozów i chemicznych środków ochrony roślin. Roślina jest samopylna. Aby zwiększyć zbiory, należy posadzić wiele egzemplarzy obok siebie, co poprawi skuteczność zapylenia.

We wrześniu/październiku czerwone jagody o długości 2 cm i średnicy 1 cm są gotowe do zbioru. W uprawie ogrodowej zbiera się żurawinę, jak inne jagody, prosto z krzewinek. Żurawinę uprawianą na dużych powierzchniach zbiera się specjalną techniką. Jagody posiadają wewnątrz duże komory powietrzne, dzięki którym utrzymują się na powierzchni wody. Przemysłowy zbiór żurawiny polega na zalaniu pola wodą i oderwaniu jagód od krzewinek. Jagody wypływają na powierzchnię i mogą być łatwo wyłowione.

Żurawina wielkoowocowa nie jest mrozoodporna i zagrażają jej zasadniczo wczesne i późne przymrozki. Przy około -4°C marzą wiosną kwiaty, a jesienią owoce. Dlatego roślina powinna w tym okresie koniecznie otrzymać osłonę z włókniny. Jeśli zimą temperatura spadnie poniżej -7°C, dla większości odmian grozi to przemarznięciem całej rośliny.

Ze względu na zagrożenie przymrozkami, w uprawie należy stosować tylko odmiany wczesne, jak ‘Bergman’, ‘Bain’, ‘McFarlin’, ‘Searles’, ‘Early Black, ‘Howes’, ‘Jumbo’, ‘Ben Lear’ i ‘Beckwith’. W przypadku większości innych odmian jagody dojrzewają zbyt późno i padają ofiarą mrozu.

Żurawina drobnoowocowa (Vaccinium microcarpum)

Kiedyś traktowana jako odrębny gatunek żurawiny, nie jest obecnie za taki uważana. W odróżnieniu od żurawiny błotnej tworzy mniejsze owoce i liście, jak również krótsze pędy. Karłowa krzewinka ma zaledwie 5 cm wysokości, a jej zimozielone pędy dorastają do długości 30 cm. Czas rozwijania subtelnych kwiatków przypada na maj do czerwca. Na długich nieowłosionych szypułkach siedzą soczyste, kwaśne jagody, które późną jesienią przybierają kolor ciemnoczerwony. Po przemrożeniu jagody żurawiny drobnoowocowej stają się słodsze. Ten gatunek żurawiny ma większe znaczenie jako roślina ozdobna, niż użytkowa, ponieważ wolno rośnie i ma niewielkie owoce.

Żurawina południowa (Vaccinium erythrocarpum)

Pochodzi górzystych regionów południowo-wschodnich USA. Jako azjatycki podgatunek Vaccinium erythrocarpum subsp. japonicum rośnie również w Korei, Chinach i Japonii. Jest krzewem dorastającym do 1,5 m. Zrzuca jesienią liście. Szczególnie efektownie wyglądają pojawiające się w czerwcu czerwonawe kwiaty z wywiniętymi do tyłu płatkami. Jesienią rozwijają się z nich przejrzyste, częściowo ciemnoczerwone jagody o kwaskowo-gorzkim smaku. Ta żurawina daje znaczne zbiory, ponieważ na stosunkowo dużych krzewach znajduje się dosyć dużo owoców.