Sosna alepska i kalabryjska – jakie są różnice?

Sosna alepska (Pinus halepensis) – charakterystyka

Sosna alepska występuje w obszarze basenu Morza Śródziemnego. Rośnie w pasie nadmorskim, tworząc niewielkie drzewostany na zboczach i wydmach. W Afryce dochodzi w górach do wysokości 1750 m.  

Drzewo to dorasta do 10-20 m wysokości, rzadko do 25 m. Drzewostany sosnowe tego gatunku składają się z drzew o pokrzywionych pniach. W optymalnych warunkach mogą rosnąć prosto. Kształt korony zmienia się z wiekiem. Młode sosny alepskie mają korony stożkowe, później stają się one szerokie i piętrowe. Rosnące na greckiej wyspie Eubea pozostawiają także w starszym wieku smukłe korony i drobne gałęzie. Osiągają pierśnicę (średnicę na wysokości 1,30 m nad poziomem gruntu) rzędu 70-80 cm.

Igły wyrastają w pęczkach po dwie (podobnie jak u naszej sosny zwyczajnej). Są jasnozielone i mają długość od 7 cm do 15 cm. Ich grubość wynosi 0,4 mm do 0,6 mm, szerokość – 0,6 mm do 1,0 mm. Igły są proste albo lekko skręcone i pozostają na drzewie dwa lata. Na przekroju poprzecznym igły widoczne są u młodych sosen dwa kanały żywiczne, a u starszych – od trzech do ośmiu kanałów. Pochewki igłowe mają do 6,2 mm długości i utrzymują się aż do zrzucenia igieł.

Kwiaty sosny alepskiej

Kwiaty sosny alepskiej pojawiają się w zależności od stanowiska między marcem a kwietniem. Męskie kwiaty są początkowo zielone, a dojrzałe – żółte. Kwiaty żeńskie natomiast są najpierw purpurowoczerwone, a w pełni kwitnienia – czerwone. Początkowo stoją wyprostowane na centymetrowej szypułce, po zapyleniu przechylają się do dołu.

Szyszki sosny alepskiej

Dojrzałe szyszki sosny alepskiej są jajowate i mają od 4,3 cm do 10 cm długości. W najszerszym miejscu średnica szyszki wynosi od 2,5 cm do 4,2 cm. Szyszki są proste ewentualnie lekko wygięte. Osadzone są w grupach po dwie albo trzy na mocnych, wygiętych szypułkach. Łuski szyszki tworzą połyskliwe, prawie płaskie, romboidalne zgrubienia (apofiza), na których znajdują się wyraźne piramidki (umbo) bez ostrego wyrostka.

Dojrzewanie szyszek następuje w drugim roku po zapyleniu. Otwieranie się dojrzałych szyszek trwa kilka lat. Przybierają one brązowy kolor, który z wiekiem staje się popielatoszary do ciemnoszarego. Zdolność kiełkowania nasion pozostaje wysoka przez 12 lat i dłużej.

Nasiona sosny alepskiej

Nasiona sosny alepskiej są ciemnoszare, o długości 5,8 mm i szerokości od 1,5 mm do 3,8 mm. Masa tysiąca nasion wynosi w zależności od pochodzenia od 13 g do 22 g.

Gatunek nie jest pirofitem, chociaż często pojawia się na pożarzyskach. Siewki mają od 7 do 8 liścieni o długości 2,5 cm. W pierwszym roku osiągają wysokość 30 cm i tworzą w tym czasie młodociane, niebieskawozielone igły o długości 2,2 cm.   

Kora sosny alepskiej

Kora wykazuje zróżnicowane cechy w zależności od pochodzenia. W Europie Wschodniej jest spękana, szorstka i ciemnobrązowa; w Afryce Północnej – gładka i jasnobrązowa do białej; w Maroko jest łuskowata, a w Europie Zachodniej – gładka do popękanej. Młode pędy mają początkowo korę brązowozieloną, a z czasem popielatoszarą.

Drewno sosny alepskiej

Drewno sosny alepskiej jest średniej jakości. Część twardzielowa ma barwę czerwonawobrązową i jest otoczona żółtawobiałym pierścieniem bielu. Na przekroju poprzecznym widoczne są liczne kanały żywiczne. Ze względu na dużą zawartość żywicy jest trudne w obróbce.

Sosna alepska a pinia

Dominująca w regionie Morza Śródziemnego sosna alepska (łac.: Pinus halepensis, ang.: Aleppo Pine) jest często w mediach (telewizja, internet) mylona z pinią (łac.: Pinus pinea, ang.: Stone Pine). Raczej rzadko widzi się rzeczywiście pinię, kiedy jest mowa o pinii. Wynika to prawie zawsze z błędnego tłumaczenia z języka angielskiego. Angielskie „pine” jest tłumaczone jako „pinia” zamiast poprawnego „sosna”.

Sosna kalabryjska (Pinus brutia) – charakterystyka

Sosna kalabryjska, nazywana też sosną turecką, ma naturalny zasięg we wschodnim regionie Morza Śródziemnego, dookoła Morza Czarnego i na zachodzie Azji. Drzewo dorasta do 30 m, a nawet do 35 m. Pień jest prosty albo lekko wygięty, czasem rozwidlony. Osiąga pierśnicę (średnicę na wysokości 1,30 m nad gruntem) do 150 cm, rzadko do 210 cm. Gałęzie tworzą koronę piramidalną albo zaokrągloną.

Igły sosny kalabryjskiej rosną po dwie albo rzadziej po trzy w pochewce igłowej o długości od 10 mm do 16 mm. Mają kolor jasnozielony albo ciemnozielony. Są zwykle proste i sztywne o długości od 5 cm do 10-18 cm, a czasem nawet do 29 cm. Szerokość igieł wynosi od 1 mm do 1,5 mm. Na obu stronach igły widoczne są delikatne linie aparatów szparkowych. W pobliżu górnej krawędzi przebiegają kanały żywiczne. Igły tej sosny pozostają na drzewie 1,5 do 2,5 roku.

Kwiaty sosny kalabryjskiej

Kwiaty męskie są żółte, cylindryczne, o długości od 1 cm do 2 cm.  Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo, parami albo po trzy (rzadko cztery) w grupie. Są krótkoszypułkowe do prawie siedzących i skierowane do przodu, prawie pod kątem prostym do gałęzi.

Zamknięte szyszki mają różne formy: od wąskiej stożkowej do szerokiej, czasem jajowatą albo nawet okrągłą. Długość waha się od 4 cm do 6-11 cm, a rzadko do 13 cm. Średnica zamkniętych szyszek wynosi od 3 cm do 5 cm, a otwartych od 5 cm do 8 cm. Dojrzewając początkowo zielone, stają się połyskliwie czerwonobrązowe.

Szyszki sosny kalabryjskiej

Łuski szyszki są sztywne, grube, proste i podłużne. Zgrubienie (apofiza) jest połyskujące i czerwonobrązowe, szarzejące pod wpływem warunków pogodowych. Piramidka (umbo) jest romboidalna i płaska.

Nasiona sosny kalabryjskiej

Nasiona dojrzewają dwa lata po zapyleniu i otwierają się, w zależności od warunków, jeszcze tego samego lata albo rok lub dwa później.

Drewno sosny kalabryskiej

Drewno sosny kalabryjskiej ma lepszą pod względem gospodarczym formę pnia i szybki przyrost. Jest stosowane w przemyśle drzewnym. Żywica jest używana od wieków do aromatyzowania pewnych gatunków wina oraz do wyrobu terpentyny.