Sosna alepska i kalabryjska – różnice

Sosna alepska (Pinus halepensis) - charakterystyka

Występuje w obszarze basenu Morza Śródziemnego. Rośnie w pasie nadmorskim tworząc niewielkie drzewostany na zboczach i wydmach. W Afryce dochodzi w górach do wysokości 1750 m.  

Drzewo to dorasta do 10-20 m wysokości, rzadko do 25 m. Drzewostany sosnowe tego gatunku składają się z drzew o pokrzywionych pniach. W optymalnych warunkach mogą rosnąć prosto. Kształt korony zmienia się z wiekiem. Młode sosny alepskie mają korony stożkowe, później stają się one szerokie i piętrowe. Rosnące na greckiej wyspie Eubea pozostawiają także w starszym wieku smukłe korony i drobne gałęzie. Osiągają pierśnicę (średnicę na wysokości 1,30 m nad poziomem gruntu) rzędu 70-80 cm.

Sosna alepska rośnie w pasie nadmorskim tworząc niewielkie drzewostany na zboczach i wydmach. W Afryce dochodzi w górach do wysokości 1750 m.

Igły wyrastają w pęczkach po dwie (podobnie jak u naszej sosny zwyczajnej). Są jasnozielone i mają długość od 7 do 15 cm. Ich grubość wynosi 0,4 do 0,6 mm, szerokość 0,6 do 1,0 mm. Są proste albo lekko skręcone. Igły pozostają na drzewie dwa lata. Na przekroju poprzecznym igły widoczne są u młodych sosen dwa kanały żywiczne, a u starszych 3 do 8. Pochewki igłowe mają do 6,2 mm długości i utrzymują się aż do zrzucenia igieł.

Kwiaty, szyszki, nasiona, kora i drewno sosny alepskiej

1. Kwiaty sosny alepskiej

Kwiaty sosny alepskiej pojawiają się w zależności od stanowiska między marcem i kwietniem. Męskie kwiaty są początkowo zielone, a dojrzałe żółte. Kwiaty żeńskie natomiast są najpierw purpurowoczerwone, a w pełni kwitnienia czerwone. Początkowo stoją wyprostowane na centymetrowej szypułce, po zapyleniu przechylają się do dołu.

2. Szyszki

Dojrzałe szyszki są jajowate i mają 4,3 do 10 cm długości. W najszerszym miejscu średnica szyszki wynosi 2,5 do 4,2 cm. Szyszki są proste ewentualnie lekko wygięte. Osadzone w grupach po dwie albo trzy, na mocnych, wygiętych szypułkach. Łuski szyszki tworzą połyskliwe, prawie płaskie, romboidalne zgrubienia (apofiza), na których znajdują się wyraźne piramidki (umbo) bez ostrego wyrostka. Dojrzewanie następuje w drugim roku po zapyleniu. Otwieranie się dojrzałych szyszek trwa kilka lat. Przybierają one brązowy kolor, który z wiekiem staje się popielatoszary do ciemnoszarego. Zdolność kiełkowania nasion pozostaje wysoka przez 12 lat i dłużej. Po pożarze lasu albo wywróceniu się drzewa, szyszki otwierają się bardzo szybko umożliwiając odnowienie.

3. Nasiona

Nasiona sosny alepskiej są ciemnoszare, 5,8 mm długie i 1,5 do 3,8 mm szerokie. Posiadają skrzydełko o długości 1,6 do 3,2 mm. Masa tysiąca nasion wynosi w zależności od pochodzenia 13 do 22 g. Gatunek nie jest pirofitem, chociaż często pojawia się na pożarzyskach. Siewki mają 7 do 8 liścieni o długości 2,5 cm. W pierwszym roku osiągają wysokość 30 cm i tworzą w tym czasie młodociane igły, niebieskawozielone o długości 2,2 cm.   

4. Kora sosny alepskiej

Kora wykazuje zróżnicowane cechy w zależności od pochodzenia. W Europie Wschodniej jest spękana, szorstka i ciemnobrązowa; w Afryce Północnej gładka i jasnobrązowa do białej; w Maroko jest łuskowata, a w Europie Zachodniej gładka do popękanej. Młode pędy mają początkowo korę brązowozieloną, a z czasem popielatoszarą.

5. Drewno

Drewno sosny alepskiej jest średniej jakości. Część twardzielowa ma barwę czerwonawobrązową i jest otoczona żółtawobiałym pierścieniem bielu. Na przekroju poprzecznym widoczne są liczne kanały żywiczne. Ze względu na dużą zawartość żywicy jest trudne w obróbce.

Uwaga na częste pomyłki!

Dominująca w regionie Morza Śródziemnego sosna alepska (łac.: Pinus halepensis, ang.: Aleppo Pine) jest często w mediach (telewizja, internet) mylona z pinią (łac.: Pinus pinea, ang.: Stone Pine). Raczej rzadko widzi się rzeczywiście pinię, kiedy jest mowa o pinii. Wynika to prawie zawsze z błędnego tłumaczenia z języka angielskiego. Angielskie „pine” jest tłumaczone jako „pinia”, zamiast poprawnego „sosna”.

Na miejscu można łatwo pomylić sosnę alepską z sosną nadmorską (Pinus pinaster), ale ta druga wyróżnia się kolcami na łuskach szyszek.   

Sosna kalabryjska (Pinus brutia) - charakterystyka

Nazywana też sosną turecką, ma naturalny zasięg we wschodnim regionie Morza Śródziemnego, dookoła Morza Czarnego i na zachodzie Azji.

Drzewo dorastające do 30 m, a nawet 35 m. Pień jest prosty albo lekko wygięty, czasem rozwidlony. Osiąga pierśnicę (średnicę na wysokości 1,30 m nad gruntem) do 150 cm, rzadko do 210 cm. Gałęzie tworzą koronę piramidalną albo zaokrągloną.

Sosna kalabryjska, nazywana też sosną turecką, ma naturalny zasięg we wschodnim regionie Morza Śródziemnego, dookoła Morza Czarnego i na zachodzie Azji.

Igły sosny kalabryjskiej rosną po dwie albo rzadziej po trzy w pochewce igłowej o długości 10 do 16 mm. Mają kolor jasno- albo ciemnozielony. Są zwykle proste i sztywne o długości czasem tylko 5 do 10-18 cm, a czasem nawet do 29 cm. Szerokość igieł wynosi 1 do 1,5  mm. Na obu stronach igły widoczne są delikatne linie aparatów szparkowych. W pobliżu górnej krawędzi przebiegają kanały żywiczne. Igły tej sosny pozostają na drzewie 1,5 do 2,5 roku.

Kwiaty, szyszki, nasiona i drewno sosny kalabryjskiej

1. Kwiaty sosny kalabryjskiej

Kwiaty męskie są żółte, cylindryczne, o długości 1 do 2 cm.  Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo, parami albo po trzy (rzadko cztery) w grupie. Są krótkoszypułkowe do prawie siedzących i skierowane do przodu, prawie pod kątem prostym do gałęzi. Zamknięte szyszki mają różne formy: od wąskiej stożkowej do szerokiej, czasem jajowatą albo nawet okrągłą. Długość waha się od 4 do 6-11 cm, a nieraz do 13 cm. Średnica zamkniętych szyszek wynosi 3 do 5 cm, a otwartych 5 do 8 cm. Początkowo zielone, stają się dojrzewając połyskliwie czerwonobrązowe.

2. Szyszki sosny kalabryjskiej

Łuski szyszki są sztywne, grube, proste i podłużne. Zgrubienie (apofiza) jest połyskujące i czerwonobrązowe, szarzejące pod wpływem warunków pogodowych. Piramidka (umbo) jest romboidalna i płaska.

3. Nasiona tej odmiany

Nasiona dojrzewają dwa lata po zapyleniu i otwierają się, w zależności od warunków, jeszcze tego samego lata albo rok lub dwa później.

4. Drewno

Drewno sosny kalabryjskiej ma lepszą pod względem gospodarczym formę pnia i szybki przyrost. Jest stosowane w przemyśle drzewnym. Żywica jest używana od wieków do aromatyzowania pewnych gatunków wina oraz do wyrobu terpentyny.