Poziomka – uprawa na działce i w ogrodzie

Uprawiana w różnych odmianach ta większa siostra poziomki jest międzygatunkowym mieszańcem dwóch amerykańskich poziomek. Poziomka pospolita, spotykana powszechnie w naszych lasach, na słonecznych polanach i przydrożach, jest gatunkiem jak najbardziej rodzimym.

Poziomka leśna jest nisko rosnącą, dekoracyjną byliną, która może się poszczycić przynależnością do tej samej rodziny Rosaceae, co wspaniałe róże albo smaczne maliny. Zastosowana w ogrodzie jako skuteczna roślina okrywowa, poziomka może nie tylko stanowić ozdobę, ale również źródło słodkich i aromatycznych owoców. Fragaria vesca należy do łatwych w uprawie, zimoodpornych roślin i przy odpowiedniej pielęgnacji szybko się rozrasta.

Poziomka – ulubiona roślina ogrodowa

Leśna poziomka, której owoce od tysięcy lat cieszą ludzi swoją słodyczą, występuje w całej Europie. Roślinę spotyka się w dużych koloniach najczęściej na obrzeżach lasu. Może to być las liściasty albo iglasty. Do uprawy w ogrodach rozpowszechnione są kultywary poziomki, które kwitną dłużej i bardziej obficie, niż ich „dzikie” leśne krewniaczki. Odmiany uprawne mają też większe owoce.

Poziomka dorasta zwykle do wysokości od 5 cm do 30 cm. Jej pięciopłatkowe małe kwiaty, o średnicy 1-2 cm, są białe z żółtymi pręcikami w środku. Owoc zmienia swoją barwę w trakcie dojrzewania z zielonobiałego na karminowoczerwony (z wyjątkiem odmian o inaczej zabarwionych owocach). Owoce pozorne poziomki, nazywane potocznie jagodami, zawierają dużo witaminy C, a także inne witaminy i sole mineralne oraz kwasy organiczne.

Odpowiednie stanowisko dla poziomki

Rodzime poziomki są znacznie bardziej odporne na różne niekorzystne warunki, niż wrażliwe odmiany hodowlane. Dzięki temu zapewniają większą swobodę w doborze stanowiska. W naturalnych warunkach poziomki rosną nie tylko wzdłuż nasłonecznionych obrzeży lasu i leśnych dróg, ale również w jasnym zacienieniu wysokich drzewostanów. W związku z tym w ogrodzie albo na balkonie należy poziomkom zapewnić stanowisko o następujących warunkach:

• słoneczne do półzacienionego,
• z żyzną, próchniczną i świeżą ziemią,
• najlepiej o odczynie lekko kwaśnym do neutralnego.

Jeśli na balkonie jest trochę wolnego miejsca w osłoniętym od słońca ale jasnym miejscu, poziomki będą się tam czuły doskonale. Posadzone do wartościowego podłoża kwiatowego, rozwiną korzenie tym szybciej, im bardziej będzie ono przewiewne i próchniczne zarazem. Przed sadzeniem substrat można dodatkowo wzbogacić kompostem, torfem i piaskiem. Im bardziej będzie przypominać strukturą świeżą ziemię leśną, tym bujniej zakwitną poziomki i bardziej obficie będą owocować.

Jak sadzić leśne poziomki?

Ogrodową rabatę dla poziomek trzeba wybrać w miejscu równym i osłoniętym od wiatru. Można je posadzić na skraju kępy drzew owocowych albo jagodowych krzewów. Korzenie poziomki są płytko zagłębione i nie będzie ona stanowić konkurencji dla wysokich sąsiadów.

Nie zaleca się sadzenia poziomki na wywyższonych, odkrytych miejscach, jako że zimą wiatr zwiewa stamtąd śnieg. Pozbawione śniegowej okrywy podczas mrozów rośliny mogą podmarzać, a nawet całkowicie przemarznąć. Latem z kolei cierpią w takim miejscu na niedobór wilgoci. Rozwijają się słabo i źle owocują, tworzą drobne jagody.

Przed wiosennym sadzeniem poziomki trzeba na jesieni przekopać grządkę i zostawić ją przez zimę. Wiosnę gleby grabi się i wyrównuje, starannie usuwając korzenie chwastów. Jeśli sadzenie ma się odbywać jesienią, glebę trzeba przekopać 15-20 dni wcześniej. Przygotowując glebę, dodaje się porcję nawozu organicznego.

Najlepiej przyjmują się młode poziomki posadzone pod koniec lipca/na początku sierpnia albo pod koniec maja/na początku czerwca. Sadzenie prowadzi się w chłodniejszej porze dnia albo przy pochmurnej, deszczowej pogodzie.

Sadzonki sadzi się w odstępach 30-40 cm jedna od drugiej. Jeśli jednak wybrana została odmiana wytwarzająca mocne rozłogi, odległość między poziomkami należy znacznie powiększyć, ponieważ szybko się rozrosną. Do wykonanej jamki wkłada się sadzonkę, starannie rozkłada korzenie, przysypuje ziemią i dokładnie uciska miejsce sadzenia. Najważniejsza zasada: górny pączek (serce) powinien znaleźć się na poziomie ziemi. Na koniec sadzonki należy obficie podlać.

Pielęgnowanie poziomek

Pielęgnacja poziomki leśnej jest podobna, jak poziomki ogrodowej, czyli truskawki. Wiosną usuwa się suche liście i pędy. O ile niektóre odmiany truskawek są przykrywane włókniną dla ochrony przed wiosennymi wahaniami temperatury, to poziomki tego nie wymagają.

Glebę wokół roślin spulchnia się wiosną na głębokość ok. 5 cm, a jesienią na 2-3 cm. Starsze poziomki obsypuje się żyzną ziemią, przykrywając odsłonięte szyjki korzeniowe.

Ważnym zabiegiem dla uzyskania bogatych zbiorów poziomek jest regularne podlewanie. Nie tylko młode sadzonki, ale również dorosłe rośliny powinny mieć zapewnioną dostateczną ilość wilgoci. Przeschnięcie bryły korzeniowej szybko prowadzi do więdnięcia liści, a nawet do obumierania całych roślin. Zaleca się podlewanie poziomek wodą deszczową albo ze studni, woda z wodociągów powinna najpierw odstać przez kilka godzin w konewce.

Fragaria vesca jest mocną rośliną i nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Raz-dwa razy w sezonie można zasilać poziomki porcją specjalnego nawozu do roślin jagodowych.

Jak zimować poziomki?

Mała poziomka jest rośliną zimoodporną i znosi w ogrodzie nawet znaczne spadki temperatury. Jeśli jest jednak uprawiana w pojemniku albo w wiszącej doniczce, zaleca się pojemniki na okres zimy owinąć włókniną albo tkaniną jutową. Przemarznięcie korzeni poziomki w doniczce grozi obumarciem całej rośliny. Część nadziemna rośliny nie musi być na zimę usuwana, jedynie zwiędłe i uschłe liście trzeba odciąć. Jako alternatywę dla poziomek doniczkowych i skrzynkowych można zastosować zimowanie w chłodnym pomieszczeniu. Kiedy noce staną się już wolne od przymrozków, poziomki mogą opuścić swoją zimową kwaterę. Pobyt zimą w ciepłym pomieszczeniu osłabia rośliny i nie jest zalecany.

Jak rozmnażać poziomki?

Poziomka pospolita rozmnaża się generatywnie przez zapylanie kwiatów i roznoszenie nasion poprzez tak zwaną endochorię, czyli zjadanie owoców przez zwierzęta i wydalanie nasion. Innym sposobem jest rozmnażanie wegetatywne. Właśnie ta druga metoda jest powszechnie stosowana przez ogrodników. Chodzi tutaj nie tylko o wygodę (na siewki trzeba długo czekać), ale także o rozmnażanie kultywarów, których cechy nie koniecznie muszą być przekazywane potomstwu wyrosłemu z nasion. Przy rozmnażaniu wegetatywnym poziomek należy zwracać uwagę:

• młoda roślina, która już się ukorzeniła, powinna być wyjęta z ziemi z należytą ostrożnością,
• rozłogi, które łączą młode rośliny z rośliną macierzystą, trzeba odciąć nożycami ogrodniczymi,
• dopiero teraz można posadzić młodą poziomkę na wybranym miejscu.

Siewki poziomki również dają się wyhodować bez większego problemu. W tym celu wiosną wysiewa się nasiona do ziemi w skrzynce i utrzymuje podłoże w stanie stale wilgotnym. Po 4-6 tygodniach kiełkują siewki, a po 2-3 tygodniach później mogą być przeniesione do ogrodu.