Ostróżka ogrodowa – kompendium uprawy. Polecane odmiany

W Europie ostróżka ogrodowa występuje co najmniej w czterech podgatunkach, od Alp przez Karpaty i Bałkany do Azji. Jako roślina ozdobna jest ostróżka wyniosła uprawiana już od XVI wieku. W dzisiejszych ogrodach spotyka się, jak zwykle w przypadku roślin dekoracyjnych, formy hodowlane, czyli hybrydy i kultywary Delphinium elatum. Jednym z najważniejszych hodowców ostróżek, którego odmiany znane są do dzisiaj, jest słynny berliński ogrodnik Karl Foerster (1874–1970).

Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa „delphinium”, co ma związek z podobieństwem pąków kwiatowych ostróżki z tym zwierzęciem. Z kolei polska (ale również niemiecka i szwedzka) nazwa „ostróżka” (Rittersporn, riddarsporre) nawiązuje do widocznej ostrogi w rozwiniętym kwiecie rośliny.

Ostróżka ogrodowa jako roślina trująca

Ostróżka ogrodowa we wszystkich częściach rośliny, a zwłaszcza w nasionach, zawiera silnie trujące substancje. Te same alkaloidy, tylko w znacznie wyższej koncentracji występują w ekstremalnie toksycznym tojadzie mocnym. Ostróżka jest zakwalifikowana jako roślina lekko trująca. Po spożyciu większej dawki rośliny mogą wystąpić nudności, wymioty, drgawki. W skrajnym przypadku może dojść do niewydolności serca i paraliżu oddechowego. Na szczęście w przypadku ostróżki jest to mało prawdopodobne.

Jak wygląda? Ile wzrostu może osiągnąć ostróżka?

Ostróżka ogrodowa wyróżnia się wysokim, wyniosłym pokrojem. Zimoodporne odmiany tej byliny osiągają od 100 do 200 cm wysokości. Przed zimą części nadziemne obumierają, a z nowym sezonem roślina odradza się z przetrwalnikowych kłączy. Łodygi są nierozgałęzione, puste w środku i lekko owłosione. Korzenie rozrastają się płytko pod powierzchnią ziemi.

Dłoniaste liście, 5-7 klapowe, są głęboko powcinane i siedzą głównie w dolnej części łodygi, wyraźnie poniżej kwiatowego grona. Są jasnozielone do średniozielonych.

Efektowne, wspaniałe kwiaty ostróżki ogrodowej są zebrane w duże, wierzchołkowe grona. Każdy pojedynczy kwiat składa się z pięciu płatków, z których górny posiada ostrogę. Typowy dla ostróżki jest niebieski kolor kwiatów we wszystkich odcieniach. Bywają też odmiany o kwiatach biały albo fioletowych. Najnowsze odmiany kwitną nawet w nietypowych barwach różu i żółci. Odmiany hodowlane mają kwiaty proste albo półpełne z białym albo brązowym oczkiem. Kwiaty ostróżki są cennym źródłem pokarmu dla owadów zapylających.

Osobliwością ostróżki jest ponowne kwitnienie większości odmian, kiedy zetnie się pędy kwiatowe po pierwszym przekwitnieniu na około 10 cm nad ziemią. We wrześniu/październiku rozwiną się ponownie kwiaty, chociaż już nie tak okazałe, jak pierwsze.

Stanowisko, podłoże i sadzenie ostróżki

Ostróżki ogrodowe lubią jasne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione miejsca, które nie są zbyt gorące. Podstawa rośliny może być nawet ocieniona, na przykład przez sąsiadujące byliny. Osłonięte od wiatru stanowisko zabezpiecza wysokie pędy kwiatowe przed wywróceniem. Pewnym rozwiązaniem jest też posadzenie ostróżek przy płocie albo przy ścianie, aby miały się o co oprzeć.

Idealne dla ostróżki ogrodowej są gleby lekko wilgotne, bogate w składniki odżywcze i próchnicę. Podłoże piaszczyste można przed sadzeniem wzbogacić dojrzałym obornikiem albo kompostem.

Ostróżka wyniosła potrzebuje dużo miejsca, aby w pełni zaprezentować swoją urodę trzeba jej zostawić co najmniej 60 cm wolnej przestrzeni od sąsiadów. Płytko ukorzeniającą się roślinę nie należy sadzić zbyt głęboko.

Nawożenie, podział i zastosowanie ostróżki

Ostróżka ogrodowa potrzebuje dużo składników odżywczych, aby więc zdrowo się rozwijała trzeba tę wspaniałą bylinę wspomagać nawozami organicznymi w marcu i po przycięciu latem, co pomoże ją skłonić do powtórnego kwitnienia.

Ostróżka wyniosła staje się z roku na rok coraz wspanialsza i coraz bardziej rozrośnięta. Po około sześciu latach zaczyna jednak tracić energię i nadchodzi czas, żeby kępy roślin podzielić. Najlepiej przeprowadzić ten zabieg na wiosnę, tak aby każda część kępy miała dwa-trzy pędy. Nie należy sadzić ich w tym samym miejscu, w którym rosła roślina macierzysta.

Wysoka ostróżka ogrodowa jest wspaniałą rośliną centralną na bylinowej rabacie. W okresie kwitnienia nadaje tej części ogrodu ton i przyciąga wzrok. Również w ogrodzie wiejskim albo na rabatach różanych wygląda ostróżka bardzo efektownie. Jako sąsiedztwo nadają się dla niej byliny ozdobne o podobnych wymaganiach, jak lilie, liliowce, tojad, przetacznikowiec, monarda, słonecznik, floks albo mak wschodni. Także róże i pełny wdzięku miskant albo trzcinnik doskonale pasują do ostróżek. Najlepiej prezentują się jednak ostróżki ogrodowe w roli soliterów albo w małych grupach.

Popularne odmiany ostróżki ogrodowej

Wyhodowane przez Karla Foerstra i jego współpracownika Wolfganga Kautza odmiany są szczególnie trwałe i odporne na choroby i wpływy pogody. Do dzisiaj zachowały się takie odmiany jak:

• ‘Berghimmel’ – 180 cm wysokości, błękite kwiaty z białym oczkiem;
• ‘Finsteraarhorn’ – 170 cm wysokości, ciemnofioletowoniebieskie z brązowym oczkiem;
• ‘Gletscherwasser’ – 160 cm wysokości, błękit goryczki z połyskiem masy perłowej;
• ‘Sternennacht’ – 150 cm wysokości, ciemnoniebieskie z białym oczkiem;
• ‘Tempelgong’ – 160 cm, ciemnofioletowoniebieskie z ciemnym oczkiem;
• ‘Azurzwerg’ – 120 cm wysokości, jedna z najniższych odmian ostróżki ogrodowej;
• ‘Waldenburg’ – odmiana o najciemniejszym błękicie kwiatów;
• ‘Innocence’ – odmiana o białych kwiatach;
• ‘Sweethearts’ – odmiana o różowych kwiatach;
• ‘Diamant’ – 100-160 cm wysokości, białe;
• ‘Augenweide’ – 120-170 cm wysokości, jasnoniebieskie z lekkim różowym połyskiem;
• ‘White Swan’ – niska odmiana do 75 cm wysokości, białe kwiaty.

Rozmnażanie ostróżki ogrodowej

Najprościej jest rozmnażać ostróżki ogrodowe przez podział. Uzyskanie sadzonek z pędów nie jest proste ze względu na pustą łodygę. Możliwy jest wysiew nasion, jednak siewki wyrastają zwykle inne niż roślina rodzicielska. Uprawiane w ogrodach odmiany i hybrydy powstały na drodze żmudnej selekcji prowadzonej ogrodników i rozmnażanie generatywne nie zapewnia dziedziczenia cech tych roślin.

Jakie choroby i szkodniki atakują ostróżkę?

Odmiany i hybrydy Delphinium Elatum cieszą się niestety dużą popularnością wśród ślimaków. Chronić przed nimi trzeba przede wszystkim młode pędy. Ostróżki mogą być też opanowane przez mączniaka albo choroby bakteryjne.