Porady

Ostrokrzew paragwajski. Jak pielęgnować?

0 (0 opinii)

Ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis) jest jednym z ponad 600 gatunków rodzaju botanicznego (Ilex L.) i bliskim krewnym uprawianego u nas ostrokrzewu kolczastego. Po hiszpańsku nazywa się yerba mate i ma w Ameryce Południowej takie znaczenie, jak herbata w Europie i Azji. Znany w świecie napój mate sporządza się z pociętych i wysuszonych liści rośliny. Świeże liście ostrokrzewu paragwajskiego zawierają 0,35 do 1,7% kofeiny, witaminy, flawonoidy i sole mineralne.

Jak wygląda ostrokrzew paragwajski?

Ostrokrzew paragwajski jest w naturze zimozielonym, mocno rozgałęzionym drzewem o jasnoszarym pniu o średnicy do 40 cm. Osiąga wysokość 12 do 18 m, ale w uprawie nie więcej niż 5 do 6 m. Liście, z których przygotowuje się słynny napój, są grube i skórzaste, gładkie z krótkimi ogonkami, ustawione naprzemianlegle. Długość blaszki liściowej dochodzi do 20 cm, przy szerokości około 8 cm. Są odwrotnie jajowate do eliptycznych, z połyskiem, krawędź liścia jest ząbkowana.

Ostrokrzew paragwajski jest rośliną dwupienną, to znaczy, że kwiaty żeńskie i męskie rozwijają się na dwóch roślinach. Męskie kwiatostany składają się z kilkunastu kwiatów (do 15). Kwiaty żeńskie natomiast rozwijają się pojedynczo, parami albo po trzy. Zielonkawobiałe kwiaty są cztero- albo pięciokrotne. Mały kielich ma formę kubka. Owocem jest ciemnoczerwona albo fioletowa jagoda o długości 6-10 mm, zawierająca 4 do 6 nasion. Aby kiełkująca siewka zdołała przebić twardą osłonkę, musi owoc w naturalnych warunkach przejść przez przewód pokarmowy ptaka (ornitochoria). Z tego powodu dojrzałe owoce mają kolor, który szczególnie podoba się ptakom.

Jak uprawiać ostrokrzew paragwajski?

Począwszy od drugiej połowy XIX wieku yerba mate jest uprawiany przede wszystkim w Paragwaju, Argentynie i Brazylii. Niemniej jednak jeszcze dzisiaj połowa dostępnej na rynku mate pochodzi z dziko rosnących drzew.

Optymalne warunki wzrostu ostrokrzewu paragwajskiego, to stosunkowo równomierna przeciętna temperatura powietrza od 20 do 23°C, średnio wysoka wilgotność powietrza i położenie do 400-800 m. Najniższa temperatura, jaką wytrzymuje, to -6°C. W warunkach naturalnych najlepiej rośnie w rozproszonym świetle pod wysokimi drzewami tropikalnego lasu. Lasy deszczowe posiadają żyzne podłoże wzbogacane ciągłym opadem liści, aktywnością owadów i drobnoustrojów. Ostrokrzew paragwajski preferuje bogate gleby i wilgotne warunki, dlatego wzbogacenie podłoża nawozami organicznymi będzie konieczne.

Dla sztucznie stworzonej uprawy krzewu yerba mate nasiona są przygotowywane (uszkadzane) mechanicznie. Należy moczyć zakupione nasiona przez 24 godziny w letniej wodzie, a następnie wysiać do ziemi na głębokość 3-4 mm. Roślina potrzebuje gleby o pH w przedziale 5,8 do 6,8. Kiełkowanie trwa do trzech miesięcy. W dwóch pierwszych latach młode rośliny są wrażliwe na światło i muszą być osłaniane. Dwuletnie drzewka przycina się nisko nad ziemią. Nowo rozwinięte pędy będą wtedy mocniejsze i pełniejsze. Po czterech można liczyć na pierwsze zbiory liści. Kolejne zbiory następują w zależności od regionu uprawy yerba mate w odstępach jednorocznych albo dwuletnich.

W polskich ogrodach znacznie częściej uprawiany jest ostrokrzew kolczasty.

Yerba mate - aromatyczny napój
Yerba mate - aromatyczny napój

Ostrokrzew – zastosowanie kulinarne

Napój z ostrokrzewu paragwajskiego był znany w czasach przedkolonialnych. Pili go rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej. W tradycyjnych regionach uprawy tej rośliny, w Paragwaju, Argentynie, Urugwaju i części Chile oraz Boliwii większość ludzi do dzisiaj pije regularnie yerba mate. W innych krajach napój nie przyjął się i produkcja przeznaczona jest głównie na rynek wewnętrzny. Wyjątek stanowią Wyspy kanaryjskie, Syria i Liban. Mate została tam przywieziona na początku ubiegłego wieku przez arabskich emigrantów, którzy powrócili do swoich krajów. Niemniej jednak zwyczaje związane z piciem mate w Ameryce Południowej nie zostały raczej zachowane.

Przygotowanie yerba mate

W okresie południowoamerykańskiej zimy, czyli od maja do września, ścina się całe gałęzie najlepiej z dwuletnimi liśćmi. Chodzi tutaj o zieloną mate oraz mate paloną. W drugim przypadku w bębnie obracanym nad ogniem praży się gałęzie ostrokrzewu. Na skutek tego zniszczone zostają pewne enzymy i zatrzymana fermentacja, zachowany kolor i charakterystyczny aromat. Na zieloną mate rozdrobniony surowiec fermentuje się przez miesiąc w temperaturze 50-60°C, a potem przez jedną minutę podgrzewa do 400°C. Wilgotność spada z 60% do 25%. Oba sortymenty zostają w końcu podsuszane do 8-9%, rozdrobnione, zmielone i zapakowane. Samo przygotowanie napoju stanowi specjalny rytuał i wymaga odpowiednich naczyń i sprzętu.

0 (0 opinii)