Majeranek – zastosowanie i właściwości

Pierwotną ojczyzną majeranku były śródziemnomorskie obszary Anatolii, skąd do czasów średniowiecza rozprzestrzenił się w Europie. Tutaj był i jest traktowany jako ulubiona przyprawa i zioło lecznicze. W swoich ojczystych stronach rośnie majeranek przede wszystkim na słonecznych stanowiskach z płytkimi i luźnymi glebami. W niektórych częściach Europy Środkowej można go spotkać w formie zdziczałej.

Majeranek znany był już w starożytności. Arabowie stosowali go jako lek na pijaństwo. Starożytni Grecy poświęcili roślinę bogini Afrodycie, jako że uważano go wówczas za środek miłosny. Dzięki działaniu odprężającemu i tonizującemu, nie było to pozbawione podstaw. Od XVI wieku majeranek stał się znany i lubiany również w Europie. Uprawiany przez mnichów w klasztornych ogrodach, przyjął się też na przydomowych rabatach.

Składniki - do 3,5% olejków eterycznych

Majeranek jest bogaty w olejki eteryczne, jednak zawartość tych wspomagających zdrowie substancji może się wahać w szerokim zakresie. Roślina może zawierać do 3,5% olejków eterycznych. Na ich koncentrację wpływają warunki klimatyczne, rodzaj gleby oraz pora roku. Obok olejków eterycznych majeranek zawiera również:

• flawonoidy;
• kwas askorbinowy;
• substancje gorzkie;
• garbniki;
• kwas rozmarynowy;
• glikozydy;
• witamina C;
• cynk.

Fenole występujące w spokrewnionym oregano, w majeranku nie są notowane.

Zastosowanie majeranku w kuchni

Wysoka zawartość olejków eterycznych nadaje majerankowi mocny i intensywny smak. Z tego względu w kuchni zalecane jest raczej oszczędne używanie tej przyprawy. Liście majeranku nadają potrawom z ziemniaków, drobiu i dziczyzny charakterystyczny smak. Nie można też pominąć majeranku jako dodatku do wielu kiełbas. Stosowany jest świeży, suszony albo mrożony. Po wysuszeniu majeranek zachowuje pełny aromat.

Nawiązując do tradycji kulinarnych orientalnego regionu, używa się majeranku do potraw z fasoli i soczewicy. Obfite potrawy jednogarnkowe zyskują dzięki majerankowi intensywny smak. Od czasu do czasu pojawia się majeranek jako składnik mieszanki „ziół prowansalskich”. W podstawowej mieszance śródziemnomorskiej to zioło jednak nie występuje.

Wiele dań śródziemnomorskich i potraw z roślin strączkowych, jak fasola i soczewica, mogą tworzyć z majerankiem bardzo interesujące i smaczne kompozycje. W zupach kremowych oraz daniach jednogarnkowych łączy się często majeranek z boczkiem albo słoniną i tworzy wyrafinowany smak tłustych potraw.

Ponieważ majeranek posiada mocną nutę smakową, rzadko stosuje się kombinację z innymi ziołami. W niektórych potrawach aromatyczne liście majeranku harmonijnie łączą się z czosnkiem, pietruszką albo kminkiem. W przeciwieństwie do wielu innych ziół, majeranek nie traci aromatu podczas suszenia. Rzadziej stosowane, ale warte polecenia, jest przechowywanie majeranku w neutralnym oleju (na przykład oliwie z oliwek). Nadaje się w tej formie do sałatek i pasty.

Zastosowanie majeranku jako zioła leczniczego

Majeranek jest nie tylko popularną przyprawą, ale również ziołem leczniczym o różnorodnym zastosowaniu. Roślina zawiera, podobnie jak wiele ziół śródziemnomorskich, cenne substancje czynne, które łagodzą różne dolegliwości.

Stosowany jest majeranek do celów leczniczych już od starożytności. W zielnikach średniowiecznych (np. Matthioli, Bock) jest majeranek zalecany przede wszystkim jako lekarstwo na dolegliwości psychiczne oraz zaburzenia mowy. Używane było zmielone ziele majeranku, które inhalowano przez nos albo stosowano okłady na głowę. Poza tym stosowano majeranek na bóle brzucha i na liczne, bliżej niesprecyzowane, dolegliwości kobiece.

Także dzisiaj odgrywa majeranek ważną rolę w medycynie naturalnej. Za działanie lecznicze odpowiadają przede wszystkim olejki eteryczne, jak również niektóre substancje gorzkie i flawonoidy, które wykazują właściwości przeciwbakteryjne, rozluźniające i częściowo uspokajające. Używa się dzisiaj majeranku w następujących chorobach i dolegliwościach:

• bóle brzucha i żołądka;
• ogólna niestrawność;
• problemy z drogami żółciowymi;
• dyskomfort jelitowy;
• biegunka;
• wzdęcia;
• brak apetytu;
• zewnętrznie na wrzody i bóle stawów;
• krwawienie dziąseł;
• zapalenia śluzówki ust i nosa;
• bóle głowy;
• niepokój nerwowy;
• bezsenność;
• kaszel i katar;
• choroba morska.

Można stosować majeranek w formie herbatki, maści, w czystej postaci w poduszkach ziołowych albo jako dodatek do kąpieli. Jako domowy środek na katar, ból żołądka i stawów stosuje się maść majerankową. Składa się ona ze spirytusu winnego, masła i sproszkowanego majeranku. Taka maść jest w sprzedaży raczej trudno dostępna, ale można ją łatwo sporządzić w domu.

W tym celu zalewa się proszek z majeranku spirytusem winnym i odstawia na 3-4 godziny. Następnie miesza się z masłem (nie z margaryną!) i podgrzewa w garnku przez 10-15 minut. Tak przygotowaną samodzielnie maść trzeba zużyć w ciągu doby.

Przy dolegliwościach żołądkowych, wzdęciach albo chorobach przeziębieniowych można stosować herbatkę z majeranku. Do przygotowania herbatki potrzeba ok. 3 g majeranku na filiżankę (200 ml). Przy czym pije się zwykle jedną albo dwie filiżanki dziennie.

Majeranek może być używany samodzielnie albo jako składnik mieszanki ziół do kąpieli parowej. Taka kąpiel pomaga przy przeziębieniach jak również może być stosowana w celach kosmetycznych; majeranek pomaga oczyszczać skórę.

Działania uboczne majeranku

Majeranku nie powinno się stosować w celach leczniczych dłużej niż przez dwa tygodnie, ponieważ częste i długoterminowe użycie może prowadzić do bólu głowy. W okresie ciąży powinno się unikać majeranku, a zwłaszcza olejków eterycznych.

Na dolegliwości żołądkowe i przeziębienie małych dzieci można stosować okazjonalnie maść z majeranku jako środek domowy. Intensywne stosowanie maści majerankowej może w pewnych warunkach prowadzić do przebarwienia skóry.