Żonkil czy narcyz?
Odpowiedź na tak postawione pytanie jest prosta. Każdy żonkil jest narcyzem, ale nie każdy narcyz jest żonkilem. Aby nie pozostawiać żadnych wątpliwości, co do używanych określeń, przydatne może być krótkie wyjaśnienie. Otóż w botanice obowiązują ścisłe zasady systematyki roślin.
Pomijając naukowe zawiłości można stwierdzić, że do tak zwanego rzędu roślin należą rodziny, z rodziny wywodzą się rodzaje, z danego rodzaju – gatunki, a te z kolei mogą tworzyć odmiany. Dla tytułowego żonkila wygląda to następująco: rząd – szparagowce, rodzina – amarylkowate, rodzaj – narcyz, gatunek – narcyz żonkil, odmiana – np. „Quail”, albo „Golden Goblet”.
W rzeczywistości nazwa „narcyz” wywodzi się od greckiego słowa „narkein”, co oznacza „oszołomić”, w znaczeniu „poddać narkozie”.
Pochodzenie nazwy rodzajowej „narcyz” też wymaga wyjaśnienia. Według mitologii greckiej takie imię – Narcyz (Narcissus) – nosił przecudnej urody syn boga Kefisosa i nimfy Liriope. Ukarany został przez boginię Nemezis za nieodwzajemnione uczucia do nimfy Echo, Zakochany we własnym odbiciu w wodzie, zmarł z niezaspokojonej tęsknoty, a na jego grobie wyrósł kwiat, który nazwano jego imieniem.
W rzeczywistości nazwa „narcyz” wywodzi się od greckiego słowa „narkein”, co oznacza „oszołomić”, w znaczeniu „poddać narkozie”. Narcissus poeticus, który rośnie także w Grecji, rzeczywiście wydziela bardzo intensywny i oszołamiający zapach. Rzymianie przejęli grecką nazwę rośliny, jako „narcissus”. Karol Linneusz w swoim systemie nazewnictwa roślin też przyjął taką rodzajową nazwę rośliny.
Skąd w takim razie wzięła się nazwa „żonkil”?
Ojczyzną narcyzów jest rejon Morza Śródziemnego, a zwłaszcza Półwysep Iberyjski. Osobliwością narcyzów jest różnorodność gatunków oraz łatwość tworzenia hybryd. Naukowcy do dzisiaj nie są zgodni, co do liczby gatunków w obrębie rodzaju narcyz. Walter Erhardt, niemiecki botanik, przedstawia w swojej pracy 66 różnych gatunków. Z kolei The International Daffodil Register and Classified List 2008 akcepuje 85 gatunków.
Gatunki narcyzów były w historii botaniki wielokrotnie klasyfikowane według różnych kryteriów. W 1990 roku pojawiła się nowa klasyfikacja opracowana przez brytyjskiego botanika, wybitnego znawcę dzikich gatunków narcyza, Johna Blancharda.
Naukowcy do dzisiaj nie są zgodni, co do liczby gatunków w obrębie rodzaju narcyz. Walter Erhardt, niemiecki botanik, przedstawia w swojej pracy 66 różnych gatunków.
Gatunki narcyzów
Z ogrodniczego punku widzenia gatunki narcyzów oraz ich mieszańce podzielono na 12 grup. Podstawą do tej klasyfikacji była forma i długość przykoronka, liczba kwiatów na łodydze, ale także czas kwitnienia. Ten sposób podziału narcyzów ułatwia planowanie nasadzeń. Większość dostępnych w handlu narcyzów pochodzi z grupy nr 1. – narcyzów trąbkowych.
Do grupy nr 7. – jonquilla należą hybrydy wywodzące się od Narcissus jonquilla L. Jest to jeden z gatunków narcyza rosnący w naturalnym środowisku w Hiszpanii i Portugalii. Nazwa pochodzi od francuskiego słowa jonquille – żółty narcyz, żonkil.
Charakterystyka żonkila
Żonkil jest smukłym narcyzem, który dorasta do 40 cm wysokości. Ma jedne z najdłuższych łodyg kwiatowych w porównaniu z innymi gatunkami. Liście wypuszcza wąskie, podobne do sitowia, średnio zielone. Kwiaty są jednolicie złotożółte, pachnące, o średnicy do 3 cm. Płatki korony są spiczaste, a przykoronek ma tylko 4 mm wysokości, ale aż 10 mm szerokości. Na jednym pędzie rozwijają się zwykle dwa kwiaty. Piękne, jaskrawe kwiaty i wczesna pora kwitnienia sprawiły, że żonkile są chętnie uprawiane na rabatach i trawnikach. Jako kwiaty cięty długo zachowują świeżość. Jak wszystkie gatunki narcyzów, żonkil też jest rośliną trującą dla ludzi i zwierząt.
Piękne, jaskrawe kwiaty i wczesna pora kwitnienia sprawiły, że żonkile są chętnie uprawiane na rabatach i trawnikach.
Narcyze można również uprawiać w doniczce.
Jak uprawiać żonkile?
Nie wymaga specjalnych warunków glebowych i szczególnej pielęgnacji. Można go rozmnażać przez wytwarzane cebulki przybyszowe. Po wielu latach, kiedy kępy żonkili nadmiernie się zagęszczą i słabo kwitną, należy po przekwitnieniu cebulki wykopać i przerzedzić.
Gatunek był pierwotnie rozpowszechniony na Półwyspie Iberyjskim. Stosunkowo wcześnie wszedł jednak do europejskich ogrodów. Jako uciekinier z ogrodu zdziczał i tworzy dzikie populacje w południowej Francji, we Włoszech i Dalmacji.
Najważniejsze odmiany narcyza żonkila (Narcissus jonquilla)
- ‘Bell Song’ – bujnie kwitnąca i mocno pachnąca odmiana żonkila. Rozwija na pędzie 2-3 kwiaty o średnicy ok. 65 mm. Elegancko łączy płatki okwiatu w kolorze kości słoniowej z moreloworóżowym przykoronkiem. Zakwita w połowie wiosny, znosi upał i słońce bez przebarwiania kwiatów. Osiąga wysokość do 35 cm. Ten żonkil jest ławy w pielęgnacji na dobrze przepuszczalnej, średnio wilgotnej glebie na stanowisku słonecznym do półzacienionego.
- ‘Baby Boomer’ – jest słodko pachnącą odmianą żonkila miniaturowego. Rozwija na pędzie 6-8 małych złotożółtych kwiatów o średnicy ok. 35 mm z niewielkim pomarańczowożółtym przykoronkiem. Na tle podobnych do trawy liści jaskrawe kwiaty stanowią atrakcję rabaty albo balkonu. Dorasta do 20-30 cm wysokości. Odmiana łatwa w uprawie. Efektownie wygląda w grupie albo z innymi kwiatami cebulkowymi.
- ‘Baby Moon’ – elegancki i mocno pachnący żonkil miniaturowy. Późną wiosną rozwija po 3-5 małych, delikatnych kwiatów w kolorze złotożółtym. Jaskrawe kwiaty na tle trawiastych liści tworzą mocny efekt. Dorasta do 20-30 cm wysokości.
- ‘Pueblo’ – wspaniale pachnący żonkil o dużych kwiatach do 70 mm średnicy. Mlecznobiałe płatki okwiatu łączą się z delikatnymi, kremowymi przykoronkami. Zakwita w połowie wiosny. Rozwija do 3 kwiatów na jednej łodydze. Dorasta do 30-35 cm wysokości. Dobrze prezentuje się w grupie.
- ‘Pipit’ – jedna z najdłużej kwitnących odmian żonkila. Słodko pachnące kwiaty rozwijają się po 2-3 na jednej łodydze. Z jednej cebuli może wyrosnąć kilka pędów kwiatowych. Kwiaty o średnicy do 70 mm otwierają się cytrynowożółte i stopniowo przebarwiają przykoronki na kolor kości słoniowej. Ten żonkil kwitnie do 5 tygodni w połowie wiosny i może mieć wiele zastosowań. Doskonały na obwódki rabat i do pojemników, albo na trawniki. Dorasta do 20-30 cm.
- ‘Stratosphere’ – rozwija po 3 pachnące kwiaty na łodydze o żółtych płatkach okwiatu i ciemniejszych, pomarańczowych przykoronkach. Kwitnie od połowy do późnej wiosny.
- ‘Silver Smiles’ – pięknie pachnący żonkil o 3 kwiatach na łodydze. Prezentuje subtelne połączenie kremowobiałych płatków okwiatu z bladożółtym koszyczkiem przykoronka. Dorasta do 35-40 cm.
Komentarze