Żonkil, czy narcyz?

Pomijając naukowe zawiłości można stwierdzić, że do tak zwanego rzędu roślin należą rodziny, z rodziny wywodzą się rodzaje, z danego rodzaju – gatunki, a te z kolei mogą tworzyć odmiany. Dla tytułowego żonkila wygląda to następująco: rząd – szparagowce, rodzina – amarylkowate, rodzaj – narcyz, gatunek – narcyz żonkil, odmiana – np. „Quail”, albo „Golden Goblet”.

W rzeczywistości nazwa „narcyz” wywodzi się od greckiego słowa „narkein”, co oznacza „oszołomić”, w znaczeniu „poddać narkozie”.

Pochodzenie nazwy rodzajowej „narcyz” też wymaga wyjaśnienia. Według mitologii greckiej takie imię – Narcyz (Narcissus) – nosił przecudnej urody syn boga Kefisosa i nimfy Liriope. Ukarany został przez boginię Nemezis za nieodwzajemnione uczucia do nimfy Echo, Zakochany we własnym odbiciu w wodzie, zmarł z niezaspokojonej tęsknoty, a na jego grobie wyrósł kwiat, który nazwano jego imieniem.

W rzeczywistości nazwa „narcyz” wywodzi się od greckiego słowa „narkein”, co oznacza „oszołomić”, w znaczeniu „poddać narkozie”. Narcissus poeticus, który rośnie także w Grecji, rzeczywiście wydziela bardzo intensywny i oszołamiający zapach. Rzymianie przejęli grecką nazwę rośliny, jako „narcissus”. Karol Linneusz w swoim systemie nazewnictwa roślin też przyjął taką rodzajową nazwę rośliny.

Skąd w takim razie wzięła się nazwa „żonkil”?

Ojczyzną narcyzów jest rejon Morza Śródziemnego, a zwłaszcza Półwysep Iberyjski. Osobliwością narcyzów jest różnorodność gatunków oraz łatwość tworzenia hybryd. Naukowcy do dzisiaj nie są zgodni, co do liczby gatunków w obrębie rodzaju narcyz. Walter Erhardt, niemiecki botanik, przedstawia w swojej pracy 66 różnych gatunków. Z kolei The International Daffodil Register and Classified List 2008 akcepuje 85 gatunków.

Gatunki narcyzów były w historii botaniki wielokrotnie klasyfikowane według różnych kryteriów. W 1990 roku pojawiła się nowa klasyfikacja opracowana przez brytyjskiego botanika, wybitnego znawcę dzikich gatunków narcyza, Johna Blancharda.

Naukowcy do dzisiaj nie są zgodni, co do liczby gatunków w obrębie rodzaju narcyz. Walter Erhardt, niemiecki botanik, przedstawia w swojej pracy 66 różnych gatunków.

Gatunki narcyzów

Z ogrodniczego punku widzenia gatunki narcyzów oraz ich mieszańce podzielono na 12 grup. Podstawą do tej klasyfikacji była forma i długość przykoronka, liczba kwiatów na łodydze, ale także czas kwitnienia. Ten sposób podziału narcyzów ułatwia planowanie nasadzeń. Większość dostępnych w handlu narcyzów pochodzi z grupy nr 1. – narcyzów trąbkowych.

Do grupy nr 7. – jonquilla należą hybrydy wywodzące się od Narcissus jonquilla L. Jest to jeden z gatunków narcyza rosnący w naturalnym środowisku w Hiszpanii i Portugalii. Nazwa pochodzi od francuskiego słowa jonquille – żółty narcyz, żonkil.

Charakterystyka żonkila

Żonkil jest smukłym narcyzem, który dorasta do 40 cm wysokości. Ma jedne z najdłuższych łodyg kwiatowych w porównaniu z innymi gatunkami. Liście wypuszcza wąskie, podobne do sitowia, średnio zielone. Kwiaty są jednolicie złotożółte, pachnące, o średnicy do 3 cm. Płatki korony są spiczaste, a przykoronek ma tylko 4 mm wysokości, ale aż 10 mm szerokości. Na jednym pędzie rozwijają się zwykle dwa kwiaty. Piękne, jaskrawe kwiaty i wczesna pora kwitnienia sprawiły, że żonkile są chętnie uprawiane na rabatach i trawnikach. Jako kwiaty cięty długo zachowują świeżość. Jak wszystkie gatunki narcyzów, żonkil też jest rośliną trującą dla ludzi i zwierząt.

Piękne, jaskrawe kwiaty i wczesna pora kwitnienia sprawiły, że żonkile są chętnie uprawiane na rabatach i trawnikach.

Narcyze można również uprawiać w doniczce.

Jak uprawiać żonkile?

Nie wymaga specjalnych warunków glebowych i szczególnej pielęgnacji. Można go rozmnażać przez wytwarzane cebulki przybyszowe. Po wielu latach, kiedy kępy żonkili nadmiernie się zagęszczą i słabo kwitną, należy po przekwitnieniu cebulki wykopać i przerzedzić.

Gatunek był pierwotnie rozpowszechniony na Półwyspie Iberyjskim. Stosunkowo wcześnie wszedł jednak do europejskich ogrodów. Jako uciekinier z ogrodu zdziczał i tworzy dzikie populacje w południowej Francji, we Włoszech i Dalmacji.

Najważniejsze odmiany narcyza żonkila (Narcissus jonquilla)

• ‘Bell Song’ – bujnie kwitnąca i mocno pachnąca odmiana żonkila. Rozwija na pędzie 2-3 kwiaty o średnicy ok. 65 mm. Elegancko łączy płatki okwiatu w kolorze kości słoniowej z moreloworóżowym przykoronkiem. Zakwita w połowie wiosny, znosi upał i słońce bez przebarwiania kwiatów. Osiąga wysokość do 35 cm. Ten żonkil jest ławy w pielęgnacji na dobrze przepuszczalnej, średnio wilgotnej glebie na stanowisku słonecznym do półzacienionego.

• ‘Baby Boomer’ – jest słodko pachnącą odmianą żonkila miniaturowego. Rozwija na pędzie 6-8 małych złotożółtych kwiatów o średnicy ok. 35 mm z niewielkim pomarańczowożółtym przykoronkiem. Na tle podobnych do trawy liści jaskrawe kwiaty stanowią atrakcję rabaty albo balkonu. Dorasta do 20-30 cm wysokości. Odmiana łatwa w uprawie. Efektownie wygląda w grupie albo z innymi kwiatami cebulkowymi.
• ‘Baby Moon’ – elegancki i mocno pachnący żonkil miniaturowy. Późną wiosną rozwija po 3-5 małych, delikatnych kwiatów w kolorze złotożółtym. Jaskrawe kwiaty na tle trawiastych liści tworzą mocny efekt. Dorasta do 20-30 cm wysokości.

• ‘Pueblo’ – wspaniale pachnący żonkil o dużych kwiatach do 70 mm średnicy. Mlecznobiałe płatki okwiatu łączą się z delikatnymi, kremowymi przykoronkami. Zakwita w połowie wiosny. Rozwija do 3 kwiatów na jednej łodydze. Dorasta do 30-35 cm wysokości. Dobrze prezentuje się w grupie.
• ‘Pipit’ – jedna z najdłużej kwitnących odmian żonkila. Słodko pachnące kwiaty rozwijają się po 2-3 na jednej łodydze. Z jednej cebuli może wyrosnąć kilka pędów kwiatowych. Kwiaty o średnicy do 70 mm otwierają się cytrynowożółte i stopniowo przebarwiają przykoronki na kolor kości słoniowej. Ten żonkil kwitnie do 5 tygodni w połowie wiosny i może mieć wiele zastosowań. Doskonały na obwódki rabat i do pojemników, albo na trawniki. Dorasta do 20-30 cm.

• ‘Stratosphere’ – rozwija po 3 pachnące kwiaty na łodydze o żółtych płatkach okwiatu i ciemniejszych, pomarańczowych przykoronkach. Kwitnie od połowy do późnej wiosny.
• ‘Silver Smiles’ – pięknie pachnący żonkil o 3 kwiatach na łodydze. Prezentuje subtelne połączenie kremowobiałych płatków okwiatu z bladożółtym koszyczkiem przykoronka. Dorasta do 35-40 cm.