Róże ogrodowe: uprawa w 9 krokach! Odmiany, cięcie, rozmnażanie [WIDEO]

1. Róże ogrodowe – charakterystyka

Istnieje u nas wiele rodzimych gatunków dzikiej róży, jak na przykład róża dzika (Rosa canina), róża rdzawa (Rosa rubiginosa), czy róża francuska (Rosa gallica). Znano i wykorzystywano te rośliny od wieków do celów leczniczych. Z nadejściem nowych gatunków z Azji, Afryki i Persji rozpoczęła się w XVI i XVII wieku prawdziwa uprawa róż. Dopiero wtedy mogły powstać krzyżówki o cennych właściwościach, jak wielokwiatowość, powtórne kwitnienie, czy żółta barwa kwiatów. Od tej pory powstały setki odmian i powstają wciąż nowe, które ozdobią każdy ogród i zadowolą każdego miłośnika róż.

Jeszcze do niedawna róża uchodziła za bardzo kapryśną diwę, której trzeba było pilnie strzec, aby nie zaraziła się np. mączniakiem albo plamistością. Ogrodnicy marzyli o nowych zdrowych i mocnych odmianach róż odpornych na choroby, nie wymagających przesadnej opieki. Hodowcy przywiązują dzisiaj ogromną wagę do tych cech i oferują na rynku odmiany odpowiadające najwyższym wymaganiom.

Paleta kolorów różanych kwiatów jest tak szeroka, że oprócz błękitu spełnia każde życzenie. Także liczba płatków kwiatowych, kształt i wielkość kwiatów oraz intensywność zapachu tworzą niezliczoną ilość wariantów.

Niemcy stworzyli nawet specjalny certyfikat (ADR-Rose), który jest przyznawany nowym odmianom róż. Aby go uzyskać, róża musi przez trzy lub cztery lata, bez użycia środków chemicznych, pozostać zdrowa i zachować na wysokim poziomie zapach, mrozoodporność i zdolność kwitnienia.

Równolegle rozwinął się inny trend, biorący swój początek w Anglii: nostalgiczne, wspaniale pachnące kwiaty, przypominające odmiany historyczne. Hodowcy zaczęli więc konsekwentnie łączyć te dwa nurty, a wyniki szybko się pojawiły. W ostatnim czasie przybywa na rynku coraz więcej odmian róż uprawnych, które nie tylko cieszą zmysły wzroku i powonienia, ale są też zdrowe i bujnie kwitną. Obok tych sentymentalnych powrotów do minionej epoki daje się zauważyć zainteresowanie pewnej grupy ogrodników prostymi kwiatami, podobnymi do dzikiej róży.

Paleta kolorów różanych kwiatów jest tak szeroka, że oprócz błękitu spełnia każde życzenie. Także liczba płatków kwiatowych, kształt i wielkość kwiatów oraz intensywność zapachu tworzą niezliczoną ilość wariantów.

2. Odmiany i grupy róży ogrodowej

Różnorodność odmian róż nie dotyczy jedynie kształtu i barwy kwiatów, ale rozciąga się też na liczne formy wzrostu. Według nich róże zostały podzielone na różne grupy. W przypadku nowoczesnej hodowli te granice są jednak dosyć płynne. Dla wielu ogrodników-amatorów najważniejsze są kwiaty, a ścisła kwalifikacja odmian schodzi na plan dalszy. Często o wyborze decyduje kompaktowy pokrój krzewu. Wynika to przeważnie z małej powierzchni ogrodu, a czasem z chęci komponowania róż z filigranowymi bylinami i trawami.

Przy wyborze odpowiedniej odmiany róży dobrze jest mieć jednak pewne rozeznanie. Oto krótki przegląd najbardziej popularnych grup:

• Róże pnące. Nazwa jest trochę myląca, ponieważ róże pnące nie wytwarzają organów czepnych, ani nie potrafią się samodzielnie owijać wokół podpór. Róże pnące wymagają oparcia o ścianę, pergolę, altanę albo drzewo.
• Róże miniaturowe. Te karzełki pośród róż dorastają do 30 cm i zwykle powtarzają kwitnienie. Dobrze rosną w doniczkach, a mocniejsze odmiany także na rabatach.
• Róże okrywowe. Płasko rosnące, o długich pędach, szybko okrywają duże powierzchnie. Kwitną od wiosny do jesieni.
• Róże wielkokwiatowe. Duże, eleganckie, pojedyncze kwiaty osadzone na długiej łodydze. Nadają się nie tylko na ozdobę ogrodu, ale również na kwiaty cięte. Nie wymagają podpór. Wiele odmian intensywnie pachnie.
• Róże wielokwiatowe. Rozwijają do kilkudziesięciu kwiatów na jednym pędzie. Pod względem kształtu i koloru dostępne są wszystkie warianty. Kwitną od wiosny do jesieni. Wiele odmian nie pachnie wcale albo tylko słabo.
• Róże pienne (szczepione na pniu). Powstają ze szczepienia pędami różnych szlachetnych odmian podkładek pochodzących z dzikiej róży. Wysoko osadzona korona może mieć różne kształty. Róże pienne stanowią w ogrodzie szczególnie efektowną ozdobę.
• Róże dzikie. Naturalny wdzięk prostych kwiatów oraz ich solidność przekonują wielu właścicieli ogrodów. Jesienią róże stroją się w purpurowoczerwone szupinkowe owoce. Niestety, kwitną tylko raz w roku.

3. Jak i kiedy sadzić róże w ogrodzie?

Sadzonki róż dostępne w sprzedaży mogą być z odkrytym systemem korzeniowym, balotowane (korzenie z bryłą ziemi są dodatkowo owinięte siatką) albo w doniczkach. Róże w doniczkach można sadzić w ogrodzie praktycznie przez cały sezon. Najlepszą porą na sadzenie róż jest jednak jesień. Wewnętrzny zegar roślin przypomina im o zbliżającej się zimie. Aby przygotować się do snu zimowego podczas ciemnej i mroźnej pory roku, a potem do przebudzenia z nadejściem wiosny, róże gromadzą środki odżywcze i witaminy w drewnie i korzeniach. Zrzucenie liści jest dla róż niczym wyłączenie silnika. Tylko w liściach wytwarzana jest energia do wzrostu i kwitnienia.

Różnorodność odmian róż nie dotyczy jedynie kształtu i barwy kwiatów, ale rozciąga się też na liczne formy wzrostu.

Dołek do sadzenia powinien być co najmniej dwa razy większy od bryły korzeniowej. Na dno należy wsypać nieco podłoża dla róż. Nie stosuje się natomiast żadnego nawozu mineralnego. Róża powinna przez najbliższy sezon sama szukać pożywienia, a przy tym wytworzyć możliwie dużo drobnych korzeni. Jeśli „nakarmi” się ją za wcześnie, pozostanie leniwa i dobrze nie wyrośnie. Po posadzeniu i wyrównaniu ziemi różę należy natychmiast obficie podlać.

Między brązowymi korzeniami i zielonym pędem znajduje się zgrubienie – miejsce szczepienia podkładki pędem szlachetnej odmiany. Aby więcej przestrzeni w doniczce pozostawić dla korzeni, miejsce szczepienia kupowanych róż doniczkowych jest zwykle nad ziemią. To miejsce powinno się znaleźć po przesadzeniu róży ok. 5 cm pod powierzchnią ziemi.

4. Jak uprawiać róże?

Stanowisko. Róża może być dobrze podlewana, odpowiednio nawożona i przycinana, ale jeśli na swoim miejscu nie czuje się dobrze, wtedy wszystkie wysiłki idą na darmo. Wszystkie róże kochają słońce i dlatego rosną szczególnie dorodnie na stanowiskach, które znajdują się na południowej stronie domu. Nawiasem mówiąc, nie powinno się sadzić róż bezpośrednio przy ścianie. Silne promieniowanie słoneczne, wzmocnione odbiciem od ściany, nagrzewa mocno powietrze i wysusza. Liście łatwo się przegrzewają, a kwiaty prędko więdną.

Róże dobrze znoszą przejściowe zacienienie. Jednak ich miejsce powinno być nasłonecznione przynajmniej przez 5-6 godzin dziennie. Przed planowanym nasadzeniem w ogrodzie nowych drzew dobrze jest wziąć pod uwagę ich wpływ na warunki świetlne w przyszłości. Wprawdzie późniejsze przesadzenie róż jest możliwe, jednak prawdopodobieństwo powodzenia tego zabiegu spada wraz z wiekiem krzewów.

Róże dobrze znoszą przejściowe zacienienie. Jednak ich miejsce powinno być nasłonecznione przynajmniej przez 5-6 godzin dziennie.

Gleba. Róże najlepiej rosną na glebie średnio ciężkiej, z zawartością gliny, próchnicy i piasku. Powinna nie tylko dostarczać składniki odżywcze i wodę, ale też być przepuszczalna i pulchna. Czasem słyszy się, że róże potrzebują gleby gliniastej. W rzeczywistości jest to raczej szkodliwe, ponieważ glina zatrzymuje wodę obrębie korzeni rośliny, a róże są bardzo wrażliwe na przelanie. Taką ciężką glebę należy naprawić dodatkiem piasku. Przekopanie wierzchniej warstwy z piaskiem poprawi przepuszczalność wody, dostęp powietrza oraz ułatwi wzrost korzeni. Glebę zbyt lekką i przepuszczalną można wzbogacić domieszką gliny albo próchnicy.

Róże najlepiej rosną na glebie średnio ciężkiej, z zawartością gliny, próchnicy i piasku. Powinna nie tylko dostarczać składniki odżywcze i wodę, ale też być przepuszczalna i pulchna.

Nawożenie. Aby róże bujnie kwitły, potrzebują do tego mnóstwo energii, a więc i składników pokarmowych. W pierwszym roku po posadzeniu róż nawozów mineralnych w ogóle się nie stosuje. Nawozy organiczne natomiast można podawać już podczas sadzenia róż i przez cały sezon. Nie sypie się nawozu bezpośrednio do dołka, ale obsypuje wierzchnią warstwę gleby po posadzeniu krzewu.

Od drugiego sezonu stosuje się dawki nawozu organicznego albo mineralnego odpowiedniego dla róż w marcu/kwietniu, a po pierwszym kwitnieniu – w czerwcu/lipcu.

W pierwszym roku po posadzeniu róż nawozów mineralnych w ogóle się nie stosuje. Nawozy organiczne natomiast można podawać już podczas sadzenia róż i przez cały sezon.

Podlewanie. Bardzo ważne jest dostarczanie różom dostatecznej ilości wody. Najlepiej jest podlewać wczesnym rankiem, aby mokrych liści nie spaliło słońce. Podczas upalnego lata róże potrzebują bardzo obfitego podlewania. Lepiej jest przy tym podlać raz, ale skutecznie, niż co i raz podawać małe ilości wody.

5. Kiedy i jak przycinać róże?

Prawidłowo przeprowadzone cięcie róży działa bardzo pozytywnie. Róża zostaje odmłodzona, jest wzrost pobudzony, a zdrowotność poprawiona. Poprzez powstałe wolne miejsce dostaje róża więcej światła i powietrza do młodych pędów. Poza tym, po cięciu prędzej pojawią się nowe kwiaty, ponieważ róża nie będzie traciła energii na wytworzenie nasion.

Cięcie róży przeprowadza się wiosną. Najpierw usuwa się pędy chore i obumarłe, albo takie, które ucierpiały od mrozów. Zasadniczo stosuje się regułę odcinania pędu zawsze powyżej skierowanego na zewnątrz oczka. W zależności od pogody, po około 4-6 tygodniach z pozostawionych oczek rozwiną się nowe kwiaty.

Prawidłowo przeprowadzone cięcie róży działa bardzo pozytywnie. Róża zostaje odmłodzona, jest wzrost pobudzony, a zdrowotność poprawiona.

Istnieje wiele różnych odmian róż, które mają przeważnie bardzo zróżnicowane potrzeby i wymagania. Odmiennie wygląda też przycinanie różanych krzewów. Cel jest jednak we wszystkich przypadkach identyczny: utrzymanie przejrzystej struktury korony. Oto przykłady:

• Róże rabatowe. Najpierw usuwa się martwe, chore i słabe pędy. Pozostałe przycina się pozostawiając 4-7 oczek. Mocne pędy można zostawić dłuższe. Tnie się wszystkie gałęzie, które są starsze niż cztery lata na wysokości podstawy. W ten sposób róża pozostanie młoda i zdrowa.
• Róże wielkokwiatowe. Tnie się podobnie, jak roże wielokwiatowe, tylko bardziej skracając pędy (do 3-5 oczek). Pędy słabe przycina się przy korzeniach.
• Róże pnące. Mają naturalną tendencję do przerzedzania się w dolnej strefie. Poprzez cięcie można pobudzić różę do wytworzenia pędów i kwiatów również na dole krzewu. Dopiero po trzech latach wykonuje się cięcie tworzące szkielet 3-5 mocnych pędów. W przypadku róż pnących powtarzających kwitnienie obowiązuje zasada, że przekwitłe pędy przycina się latem. Poza cięciem, ważne jest też mocowanie i formowanie krzewu.
• Róże pienne. Wszystkie pędy skraca się mocno, pozostawiając 3-4 oczka. Usuwa się też pędy dzikie.

Aby miejsce cięcia nie było postrzępione, co ułatwia infekcję tkanek, należy używać wyłącznie ostrych i zdezynfekowanych nożyc do róż.

6. Rozmnażanie róży ogrodowej

Róża należy do najbardziej ulubionych roślin ogrodowych i wiele osób chciałoby z pewnością spróbować swoich sił w roli hodowcy róż. Istnieje wiele metod rozmnażania różanych krzewów w zależności od gatunku. Oto kilka z nich:

Zdrewniałe sadzonki pędowe. Prosta metoda polegająca na wykorzystaniu ściętych późną jesienią albo zimą zdrewniałych jednorocznych pędów róży:

• ściąć cały pęd róży i usunąć pozostające liście;
• sadzonki powinny mieć długość 20-30 cm;
• na zimę umieścić sadzonki w wilgotnym piasku i postawić w zimnym, ale nieprzemarzającym pomieszczeniu;
• od marca, kiedy nie zagrażają już mrozy, można umieścić pędy w mieszance torfu z piaskiem;
• kiedy sadzonka się ukorzeni, zazieleni się i wypuści liście;
• młode róże można jesienią przenieść na właściwe miejsce.

Odkłady. Ta metoda rozmnażania stosowana jest przeważnie w przypadku róż pnących, ponieważ ich pędy dają się łatwo wyginać:

• wybrać zaraz po kwitnieniu długi i elastyczny pęd;
• przygiąć go do dołu i lekko skrócić;
• ułożyć pęd na kopczyku ziemi (ok. 20 cm) i przysypać ziemią albo kompostem;
• utrzymywać wilgoć wokół pędu;
• na wygięciu pędu powinny do jesieni wyrosnąć nowe korzenie;
• wiosną oddzielić nową sadzonkę róży i przenieść na stałe miejsce.

Nasiona. Rozmnażanie róż z nasion nie stanowi problemu w przypadku róż dzikich. Siewki wyrosłe z nasion niektórych odmian i hybryd mogą nie odziedziczyć wszystkich cech rośliny macierzystej.

Podział. Gatunki róż, które wytwarzają odrośla korzeniowe, można rozmnażać oddzielając te ukorzenione odrośla od rośliny macierzystej.

7. Uprawa róż w doniczkach

Wspaniałe kwiaty róż mogą cieszyć oczy nie tylko w ogrodzie, ale również na tarasie albo balkonie. Jako rośliny doniczkowe, róże wymagają nieco więcej uwagi. Same nie mogą się o siebie zatroszczyć i są zdane na opiekę właściciela. Dla róż w doniczkach trzeba zadbać o właściwe stanowisko, odpowiednie nawożenie i regularne podlewanie. Największą zaletą róż doniczkowych jest możliwość przeniesienia atrakcyjnych kwiatów na taras, jak również ich mobilność. Można dzięki temu tworzyć nowe kompozycje ogrodowe. Na dodatek, różom w doniczkach nie przeszkadza złe podłoże w miejscu, gdzie zostały postawione.

Wspaniałe kwiaty róż mogą cieszyć oczy nie tylko w ogrodzie, ale również na tarasie albo balkonie. Jako rośliny doniczkowe, róże wymagają nieco więcej uwagi.

Do uprawy w doniczkach nadają się przede wszystkim mocne i zdrowe odmiany róż, które nie tworzą odrośli. Jest ich coraz więcej na rynku. Aby róże doniczkowe zdrowo rosły i pięknie kwitły, trzeba zwrócić uwagę na kilka czynników:

• Wysokie doniczki dla róż. Róże rozwijają system korzeniowy, który sięga głęboko w ziemię. Odpowiednia dla róży doniczka powinna być możliwie wysoka, aby dać jej możliwość rozwoju. Dobrym wyborem są doniczki ceramiczne o wysokości pół metra i więcej.
• Stanowisko. Róże lubią słońce, ale trzeba uważać, aby doniczki w czasie upału zbytnio się nie nagrzewały. Również kwiaty o ciemniejszych kolorach mogą ucierpieć w pełnym słońcu.
• Powietrze i woda dla korzeni. Korzenie róż po wsadzeniu do doniczki potrzebują powietrza i wody. Ziemia w doniczce nie powinna być nigdy sucha. W dnie muszą znajdować się otwory, aby umożliwić odpływ nadmiaru wody i cyrkulację powietrza.
• Nawożenie. Róże doniczkowe wymagają regularnego zasilania w składniki pokarmowe. Można stosować nawozy dla róż o długotrwałym działaniu albo płynne co tydzień.

8. Róże: choroby i szkodniki

Szlachetne róże uchodzą za podatne na choroby grzybowe. Jednak w nowoczesnej uprawie róż przykłada się szczególną uwagę do tego, aby na rynek trafiały mocne i odporne odmiany. Na nieodpowiednim stanowisku albo w przypadku wrażliwych odmian może się zdarzyć mączniak właściwy, mączniak rzekomy, czarna plamistość liści, rdza róż albo inne choroby. Trzeba wówczas użyć odpowiednich fungicydów.

Róże mają też wrogów owadzich, do których należą przede wszystkim mszyce. Tutaj może pomóc prysznic czystą wodą albo ręczne zbieranie owadów. Jeśli jest ich zbyt wiele, trzeba zastosować opryski naturalnymi albo chemicznymi środkami. Podobnie, jeśli pojawi się skoczek różany, przędziorki, nimułka różana lub inne szkodniki.

Na nieodpowiednim stanowisku albo w przypadku wrażliwych odmian może się zdarzyć mączniak właściwy, mączniak rzekomy, czarna plamistość liści, rdza róż albo inne choroby.

9. Zabezpieczenie róż na zimę

Mimo ocieplenia klimatu i na ogół łagodnych zim, róże ogrodowe należy koniecznie zabezpieczyć przed mrozem, zimnym wysuszającym wiatrem i zwodniczym zimowym słońcem. Pierwszy etap skutecznych zabiegów zimowej ochrony róż zaczyna się już latem. Mianowicie od początku lipca nie należy podawać różom nawozów azotowych, aby pędy przed zimą dobrze zdrewniały. Ważne jest też, aby miejsce szczepienia, szczególnie narażone na przemarznięcie, znajdowało się pod powierzchnią ziemi dobrze zabezpieczone.

• Róże rabatowe, wielo- i wielkokwiatowe. Podstawę krzewów obsypuje się ziemią, torfem, korą, a kopczyk okrywa gałęziami świerkowymi albo jodłowymi. Gałęzie drzew iglastych nie tylko chronią pędy przed lodowatym wiatrem i ostrym słońcem. Tworzą też zdecydowanie lepszy widok ogrodu od listopada do marca, niż szare pagórki ziemi.
• Róże wysokopienne (na wysokich podkładkach). Zabezpieczenie tych róż przed zimą jest dosyć kłopotliwe, ponieważ wrażliwe miejsce szczepienia znajduje się wysoko pod koroną. Trzeba więc krzew dokładnie otulić włókniną albo otuliną i przykryć gałęziami. Nie należy w żadnym wypadku stosować plastikowej folii, która skrapla wilgoć i naraża krzew na pleśń. Nie zaleca się stosowania dawnej metody przyginania pnia i okrywania korony na ziemi.
• Róże pnące. Na podporach albo po zdjęciu z podpór zabezpiecza się pędy róż włókniną i gałęziami iglastymi. Jeśli mróz zniszczy pojedyncze pędy, jest to szkoda do odrobienia. Po mocnym cięciu do zdrowego drewna róża wypuści nowe pędy.

Pierwszy etap skutecznych zabiegów zimowej ochrony róż zaczyna się już latem. Mianowicie od początku lipca nie należy podawać różom nawozów azotowych, aby pędy przed zimą dobrze zdrewniały.

Róże jesienią - pielęgnacja (poradnik wideo)