Cis pospolity w ogrodzie – uprawa i odporność iglaka na mróz

Cis pospolity – piękny, ale trujący

Dla rodziny z małymi dziećmi nasadzenie drzewa może stanowić problem. Chodzi o to, że cis zawiera duże ilości substancji silnie trujących, przede wszystkim taksynę. Ten alkaloid zaburza pracę serca, żołądka i jelit oraz poraża układ oddechowy, powodując śmierć. Tragicznie kończy się też zjedzenie gałązek cisa przez konia albo inne zwierzę domowe.

Cis pospolity, chociaż w porównaniu z rodzimym świerkiem, sosną czy jodłą wygląda nieco obco, od tysięcy lat rósł w podszycie naszych lasów. Jest bardzo długowieczny (ponad 1500 lat), ale rośnie bardzo wolno. Zagrożeniem dla cisa, chronionego w Polsce już od początku XV wieku, stało się jego niezwykle twarde i sprężyste drewno. Najstarszym dowodem stosowania drewna cisowego jest znaleziona w Anglii (Clacton-on-Sea) włócznia sprzed ok. 300 000 lat. Słynny „Ötzi“, żyjący przed 5200 laty i znaleziony w 1991 roku w alpejskim lodowcu, miał przy sobie wykonany z cisa łuk oraz trzonek miedzianej siekiery.

Jak wygląda cis pospolity?

Zimozielony cis pospolity tworzy przeważnie kilka krótkich, pionowych pni. Korona jest zaokrąglona, a czasem nieregularna. Dorasta do 10-18 m wysokości, przy czym w młodości przyrasta rocznie 20-25 cm, a w starszym wieku znacznie mniej. Kora jest początkowo zielona, później czerwonobrązowa i odchodzi od pnia łuskami.

Zawsze zielone igły cisa utrzymują się na pędach przez 6-8 lat. Są długie (2-3 cm), ciemnozielone z wierzchu i jaśniejsze pod spodem. W przeciwieństwie do igieł świerkowych, są miękkie i niekłujące.

Cis należy do roślin dwupiennych, to znaczy, że kwiaty żeńskie występują na jednym egzemplarzu, a męskie na innym. To tłumaczy brak pięknych, czerwonych osnówek (i nasion) na niektórych ogrodowych cisach. Dla porządku trzeba dodać, że w rzadkich wypadkach zdarzają się rośliny, które na poszczególnych gałęziach rozwijają kwiaty obu płci.

Owoce cisa, w przeciwieństwie do większości drzew iglastych, nie są klasycznymi szyszkami, ale wyglądają niczym czerwone jagody. Może nie wszyscy wiedzą, że ta czerwona osłonka jest jadalna – w przeciwieństwie do wszystkich części rośliny z nasionem włącznie. Smakuje słodkawo, chociaż nie przypomina raczej cukru owocowego. Osłonki są chętnie zjadane przez ptaki.

Stanowisko i podłoże dla cisa pospolitego

Miejsce półzacienione do cienistego jest dla cisa lepsze, niż eksponowane stanowisko w ogrodzie w pełnym słońcu. Ten gatunek należy do drzew cienioznośnych. Nawykły do naszych warunków, znosi mrozy do -32°C. Chociaż jest mrozoodporny, to podczas bardzo mroźnych, bezśnieżnych zim cierpi często od wysuszającego wschodniego wiatru oraz ostrego słońca. Znosi suchy, miejski klimat, jednak lepiej rośnie w warunkach większej wilgotności powietrza.

Cisy są bardzo mało wymagające. Rosną na każdej ziemi, byle była przepuszczalna i nie tworzyła zastojów wody. Preferują zasadowe, nieco gliniaste gleby, ale rosną też na lekkich i słabo kwaśnych, próchnicznych glebach piaszczystych. Jedynie mocno kwaśne gleby bagienne są dla cisa nie do przyjęcia.

Jak sadzić cisy?

Cisy, jak wszystkie zimozielone krzewy nieco wrażliwe na chłód, powinno się sadzić na wiosnę. O ile podłoże nie jest zbyt zbite, nie musi być specjalnie przygotowywane. Jeśli planowany jest żywopłot z cisa, najlepiej jest przygotować rowek i umieścić w nim trzy do pięciu sadzonek na metr bieżący. Nie należy w żadnym wypadku sadzić cisów zbyt głęboko w ziemi; znoszą to bardzo źle.

Cis pospolity – pielęgnacja i przycinanie

Jeśli ziemia ogrodowa jest raczej lekka i piaszczysta, powinno się powierzchnię nad systemem korzeniowym regularnie posypywać dojrzałym kompostem. Unika się też przez to obniżania się z czasem wartości pH. Specjalne nawożenie nie jest z reguły potrzebne. Dawka kompostu wiosną w zupełności wystarczy. W przypadku długich okresów suszy powinno się przede wszystkim małe cisy zasilać wodą. Jak wszystkie zimozielone krzewy i drzewa, również cis wymaga podlewania zimą. Odparowana przez igły woda musi być uzupełniona. Ponieważ ze zmarzniętej ziemi korzenie mogą pobierać wilgoci, należy rośliny podlewać w dni odwilżowe.

Cis pospolity jest odporny na przycinanie, jak żaden inny gatunek iglasty. Można to drzewo przyciąć bardzo mocno; nawet stare pnie i korzenie wypuszczają wciąż nowe pędy. Naturalnie takie radykalne cięcia są potrzebne jedynie w wyjątkowych wypadkach, na przykład starych żywopłotów, które przez lata nadmiernie się rozrosły.

Cięcie formujące żywopłotów i pojedynczych drzew prowadzi się raz w roku, najlepiej pod koniec czerwca. Poza tym, po mroźnej zimie trzeba czasem usunąć wiosną podeschnięte pędy.