Jesion – wymagania, gatunki, uprawa. Czy nadaje się do ogrodu?

Skąd pochodzi jesion?

Jesion należy do rodziny oliwkowatych. Jest to rodzaj drzew i krzewów, który liczy około 60 gatunków. Występują one na półkuli północnej przede wszystkim w strefie umiarkowanej. W Europie dziko rośnie 5 gatunków, a w Polsce jest to jesion wyniosły, który najczęściej można spotkać na nizinach i w niższych piętrach górskich. Jesion jest często sadzony w parkach, przy ulicach i w ogrodach, ceniony jest również z uwagi na wytrzymałe i twarde drewno, którego używa się do produkcji mebli.

Wygląd jesionu może się znacząco różnić w zależności od gatunku i odmiany. Rośnie dość szybko i może mieć wysokość od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Zwykle ma rozłożystą i luźną koronę. Pędy mogą być nagie lub owłosione. Kora jest gładka i szara, jednak z wiekiem staje się ciemniejsza i pokrywa się podłużnymi bruzdami. Liście są sezonowe, najczęściej wydłużone od wąskolancetowatych do jajowatych. Mają piłkowane brzegi, niektóre są całobrzegie. Z wierzchu są zielone, natomiast od spodu znacznie jaśniejsze i pokryte włoskami. Z czasem przebarwiają się na czerwono-brązowy lub zielono-żółty kolor. Kwiaty zebrane są w kwiatostany szczytowe lub wyrastające w kątach liści. Są niepozorne, zebrane w wiechy lub grona. Jest to drzewo długowieczne, które przeciętnie dożywa 200 lat. Najstarsze rosnące w Polsce drzewo miało 415 lat.

Niektóre gatunki wykorzystywane są jako rośliny lecznicze. Surowcem zielarskim są liście i kora. Mają działanie żółciopędne, moczopędne, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, oczyszczające i łagodnie przeczyszczające. Wykorzystywane są w chorobach reumatycznych i pomocniczo w leczeniu infekcji.

Gatunki jesionu

W zależności od gatunku jesiony charakteryzują się zróżnicowaną wysokością i dekoracyjnością kwiatów. Do najczęściej uprawianych gatunków należą:

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły jest szybko rosnącym drzewem, które dorasta do 40 metrów wysokości i jest jednym z najwyższych drzew rosnących w Polsce. Ma smukły, prosty pień pokryty szarą, matową korą, która w przypadku młodych egzemplarzy jest gładka, a u starszych podłużnie spękana. Korona jest cylindryczna i ażurowa, na nasłonecznionych stanowiskach jest szersza. Liście są złożone, jeden liść składa się z od 7 do 11 par listków ułożonych naprzeciwlegle o długości od 5 do 10 centymetrów i listka szczytowego. Listki mają piłkowany brzeg, z wierzchu są matowe i ciemnozielone, a od spodu są jaśniejsze. Liście opadają kiedy są jeszcze zielone, rzadko przebarwiają się jesienią na jasnożółty kolor. Charakterystyczną cechą tego gatunku są czarne pąki, liściowe i kwiatowe. Kwiaty rozwijają się na zeszłorocznych pędach w kwietniu. Zebrane są w wiechowate kwiatostany. Kwitnienie rozpoczyna się jeszcze przed pojawieniem się liści, które rozwijają się w maju. Owoce są jednonasienne, podłużne, zebrane w grona i wyposażone w aparat lotny, co umożliwia rozsiewanie przez wiatr. Popularne odmiany to:

• ʹAarseeʹ to odmiana, która dorasta do 10 metrów wysokości, a korona ma średnicę od 4 do 7 metrów. Ma cienkie pędy, które porastają zredukowane liście,

• ʹAllgoldʹ jest odmianą, która ma żółtozielone liście, przebarwiające się jesienią na intensywnie żółtą barwę. Kora na młodych pędach jest złoto-żółta,

• ʹNanaʹ jest odmianą karłową, której kulista korona ma średnicę od 1,5 do 2 metrów,

Jesion pensylwański

Jesion pensylwański pochodzi z Ameryki Północnej, jest to jedne z najczęściej spotykanych w Polsce gatunków. Jest to szybko rosnące drzewo, które może osiągać wysokość 20 metrów. Ma dekoracyjny pokrój korony, która jest okrągła i ma zwieszające się dolne gałęzie. Młode pędy i spody liści są omszone. Liście są złożone o długości 20-30 centymetrów, od połowy września przebarwiają się na intensywnie żółty kolor, ale bardzo szybko opadają. Kwiaty rozwijają się przed liśćmi w kwietniu i maju, są mało dekoracyjne i zebrane w wiechy. Popularne odmiany to:

• ʹCrispaʹ to odmiana, która osiąga 10 metrów wysokości. Ma dekoracyjną, kulistą i zwartą koronę. Liście są poskręcane i gęsto porastają pędy,

• ʹAucubifoliaʹ to odmiana o ostro zakończonych liściach, które są jasnozielone i mają nieregularne, żółte przebarwienia. Drzewo nie ma kwiatów i owoców,

Jesion mannowy

Jesion mannowy pochodzi z obszarów śródziemnomorskich i osiąga wysokość 20 metrów. W naszym kraju ma formę małego drzewa lub okazałego krzewu o kulistej, luźnej koronie i dorasta do 10 metrów. Kora jest gładka, u starszych egzemplarzy delikatnie spękana. Młode pędy tego gatunku są czerwonawe. Liście są złożone, mają długość do 20 centymetrów. Pojedyncze listki mają jajowaty kształt, są ząbkowane i ostro zakończone. Od spodu, wzdłuż głównego nerwu są omszone. Kwitnie po pojawieniu się liści w maju i czerwcu. Kwiaty są białe, pachnące i zebrane w wiechy o długości około 5 centymetrów. Jest to gatunek ciepłolubny i może przemarzać w czasie mroźnych zim. Popularna odmiana to:

• 'Mecsek' to odmiana o jasnozielonych liściach, które jesienią przebarwiają się na żółto i pomarańczowo. Kwiatostany składają się z licznych, białych kwiatów, które mają przyjemny i delikatny zapach,

Jesion – wymagania

Jesion ma niewygórowane wymagania, dlatego może być sadzony w różnych miejscach. Jest tolerancyjny w stosunku do podłoża, jednak najlepiej będzie rósł na glebach żyznych, wilgotnych, dobrze napowietrzonych i przepuszczalnych o dużym zakresie odczynu pH. W naturze często rośnie nad brzegami rzek i strumieni oraz na terenach nizinnych, dlatego często jest sadzony w ogrodach nad stawami. Stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste, młode egzemplarze wolą półcień lub cień, natomiast starsze lubią nasłonecznienie. Jest mrozoodporny, jednak jesion mannowy może przemarzać podczas bardzo mroźnych zim, ale łatwo się regeneruje. Sadząc jesion w ogrodzie, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko jego wielkość, ale również to, że ma on głęboki i bardzo rozgałęziony system korzeniowy, który silnie przerasta podłoże, nawet na głębokość 1,5 metra, dlatego nie należy go sadzić w piaszczystych glebach. Gatunek bardzo wyjaławia podłoże.

Jesion w ogrodzie

Jesion jest odporny na zanieczyszczenia powietrza, dlatego często sadzony jest w parkach i przy ulicach. Z uwagi na swoje dość pokaźne rozmiary i ekspansywny wzrost rzadko jest sadzony w ogrodach przydomowych. Dostępne są jednak odmiany, które nie są tak duże i bez przeszkód można sadzić je w ogrodach. To odmiany karłowe lub takie, które cechują się powolnym wzrostem. Jesion jest łatwy w uprawie, nie ma zbyt dużych wymagań co do podłoża i nie wymaga prac pielęgnacyjnych, dlatego warto się na niego zdecydować, szukając atrakcyjnego drzewa do posadzenia.

Przeczytaj również: Modrzew – gatunki, sadzenie, pielęgnacja