Topinambur - gdzie kupić, jak i kiedy sadzić?

W naszych warunkach nasiona zwykle nie dojrzewają, ponieważ w okresie kwitnienia często zdarzają się już mrozy. Pochodzi z Ameryki Północnej i Centralnej, gdzie jeszcze w czasach przedkolumbijskich był uprawiany przez miejscowych Indian. Do Europy trafił na początku XVII wieku. Topinambur szybko się rozpowszechnił jako warzywo ogrodowe, ale równie szybko został zastąpiony przez bardziej wydajne w uprawie ziemniaki. Wartości odżywcze oraz lecznicze słonecznika bulwiastego zostały jednak docenione i jego popularność znowu rośnie.

Pochodzi z Ameryki Północnej i Centralnej, gdzie jeszcze w czasach przedkolumbijskich był uprawiany przez miejscowych Indian.

Wielu ogrodników-amatorów nie ma czasu, aby uprawiać w ogrodzie warzywa. Dla nich topinambur jest warzywem idealnym. Topinambur jest bowiem łatwy w uprawie, można go sadzić prawie wszędzie i na dodatek daje dobre zbiory.

Miejsce dla sadzenia topinamburu

Topinambur nie ma specjalnych wymagań, co do stanowiska. Słoneczny do półzacienionego kawałek ogrodu, pulchna i żyzna gleba – to podstawa uprawy topinamburu, a inaczej słonecznika bulwiastego. Wytwarza dużą masę łodyg i liści, dlatego musi mieć dużo składników odżywczych. A dla pomyślnego formowania bulw przyda mu się dobrze spulchniona gleba.

Topinambur nie ma specjalnych wymagań, co do stanowiska. Słoneczny do półzacienionego kawałek ogrodu, pulchna i żyzna gleba – to wszystko, czego ta roślina potrzebuje.

Ważne, aby podłoże pod tę roślinę było też dobrze przepuszczalne. Zastoju wody ten „ziemny karczoch” nie znosi. Bulwy szybko zgniją w ziemi. Optymalna wartość pH wynosi od 6,0 do 7,5. Bardzo zbite gleby, na przykład gliniaste, powinny być spulchnione dodatkiem piasku albo rozdrobnionymi zrębkami drewna.

Zanim posadzicie topinambur, dobrze jest wcześniej przygotować do tego stanowisko:

• Zawczasu trzeba się zastanowić, czy mają być założone bariery przeciwko rozchodzącym się korzeniom. Mają one zabezpieczyć resztę ogrodu przed szybko rozprzestrzeniającym się słonecznikiem bulwiastym. W przypadku tak dynamicznie rosnącej rośliny, ważne jest kontrolowanie jej wzrostu. Zapora składa się zwykle z mocnego tworzywa sztucznego, które kupuje się w postaci rolki. Trzeba wykopać po prostu rowek głęboki co najmniej na 40 cm, rozwinąć taśmę i zasypać ziemią na nowo. 
• Aby spulchnić ziemię, trzeba przekopać rabatę. Jeśli gleba jest zbyt ciężka, na przykład zawiera za dużo gliny, należy do spulchnionej warstwy dodać nieco piasku.
• Gdyby ziemia była uboga w składniki odżywcze, pomóc może wzbogacenie jej kompostem. 
• Z rabaty należy usunąć chwasty i kamienie.

Jeśli ktoś nie chce zakładać barier ograniczających ekspansję topinamburu, może to warzywo korzeniowe uprawiać w pojemniku. Musi on mieć co najmniej 40 cm średnicy i odpowiednią głębokość.         

Jak i kiedy sadzić topinambur w ogrodzie?

Topinambur daje się uprawiać również z nasion, ale ta skomplikowana metoda jest rzadko stosowana. Znacznie prościej jest kupić i posadzić bulwy. Sadzenie tej rośliny prowadzi się wczesną wiosną zachowując odstępy w rzędzie 30-40 cm, a miedzy rzędami – od 60 do 80 cm. Bulwy sadzi się w przygotowaną glebę na głębokość do 15 cm. Posadzone rzędy przykrywa się ziemią i podlewa.

Najlepszym okresem do sadzenia topinamburu jest wiosna, od początku kwietnia do połowy maja. Jako alternatywę można potraktować sadzenie bulw jesienią, między końcem września i początkiem listopada. Wprawdzie rośliny zaczną się rozwijać dopiero w przyszłym roku, jednak nieco wcześniej, niż posadzone w kwietniu lub maju. W przeciwieństwie do ziemniaka topinambur jest odporny na mróz, może być sadzony o różnej porze i zimować w gruncie.

Sadzenie topinamburu

Do sadzenia słonecznika bulwiastego należy wykorzystać tylko zdrowe, nieuszkodzone bulwy pędowe. Wprawdzie możliwa jest uprawa topinamburu również z nasion, jednak sadzenie udaje się zdecydowanie lepiej, prędzej i prościej. Poza tym nasiona topinamburu trudno jest kupić, a samemu trudno jest zebrać nasiona ze względu na ich bardzo późne dojrzewanie. Sadzenie bulw odbywa się następująco:

• Na kilka dni przed planowanym sadzeniem bulwy należy ułożyć na talerzu z wodą na jasnym parapecie okiennym. Topinambur szybko wytworzy wtedy delikatne korzenie, które ułatwią późniejszy wzrost. W wielu sklepach ogrodniczych można dostać młode rośliny z podrośniętymi pędami. 
• Ziemia na rabacie powinna być dokładnie przekopana, a kamienie i chwasty usunięte. Na stanowiskach ubogich w składniki odżywcze celowe jest dodanie porcji dojrzałego kompostu. 
• Bulwy topinamburu sadzi się w odstępach 30-40 cm i na głębokość 10-15 cm. między rzędami zostawia się odstępy 60-80 cm. Ogólnie przyjmuje się, że im dłuższy jest sezon wegetacyjny i większa żyzność gleby, tym większe stosuje się odstępy. Jeśli na bulwach widoczne są już młode pędy, zakopuje się je ostrożnie na odpowiednią głębokość, pozostawiając oczywiście zielone odrosty. 
• Po posadzeniu bulw topinamburu należy ziemię lekko ucisnąć i obficie podlać. 
• Kiedy utworzą się pierwsze pędy, można ziemię wokół nich obsypać. To prowadzi do rozwoju większej liczby bulw pędowych, ponieważ usypana ziemia prędzej się nagrzewa i na dodatek daje więcej miejsca na bulwy.

Sadzenie topinamburu w doniczce

Kto nie ma własnego ogrodu, ale dysponuje za to słonecznym balkonem, może jako alternatywę zastosować sadzenie topinamburu w pojemnikach lub doniczkach. Trzeba przy tym zwracać uwagę, aby doniczka była odpowiednio duża i głęboka do rozwoju bulw. Również skrzynki balkonowe nadają się do uprawy, jeśli sięgnie po odmiany karłowate. Istnieją specjalne, nisko rosnące odmiany topinamburu, szczególnie przydatne do uprawy na balkonie.

Topinambur można też uprawiać na podniesionych rabatach. Pojemniki trzeba napełnić ziemią ze składnikami nawozowymi. Bulwy sadzi się pojedynczo w ziemi, lekko uciska i przykrywa warstwą ziemi ok. 15 cm grubości. Konieczne jest obfite podlewanie (ale bez tworzenia zastoju wody) i regularne nawożenie, najlepiej płynnym nawozem organicznym.

Kwiaty nie są konieczne do tworzenia bulw, dlatego można je spokojnie ścinać, tworząc efektowne bukiety. Poza tym topinambur bez kwiatów tworzy więcej bulw, ponieważ nie traci energii na rozwój nasion.      

Odmiany topinamburu odpowiednie do uprawy w doniczce

• ‘Dwarf’ – dorasta do wysokości 40 cm, tworzy małe bulwy o czerwonej skórce;
• ‘Kompakte Violette’ – odmiana o zwartym pokroju i wysokości do 150 cm;
• ‘Dwarf Sunray’ – dorasta do 150 cm, tworzy jasnobrązowe bulwy o doskonałym smaku.

Co zrobić po posadzeniu topinamburu?

Kiedy nowe pędy osiągną wysokość 20-30 cm, można je okopać. Dadzą wtedy większą masę bulw. Ten zabieg można powtórzyć raz albo dwa razy. Topinambur potrzebuje dużo wody, zwłaszcza latem. Należy podlewać tę roślinę rano i wieczorem, zwracając uwagę na zastój wody. Na dobrze przygotowanej glebie dodatkowe nawożenie nie jest potrzebne. Jeśli ziemia jest nieco wyjałowiona, można na międzyrzędach położyć i przekopać nieco kompostu. W żadnym wypadku nie należy stosować nawozów azotowych. Spowoduje to gnicie bulw.

Topinambur daje się uprawiać również z nasion, ale ta skomplikowana metoda jest rzadko stosowana. Znacznie prościej jest kupić i posadzić bulwy.

Raz posadzony topinambur utrzymuje się w miejscu nawet przez 20 lat. Nawet po starannym zbiorze część bulw zostaje w glebie i na wiosnę rozwija nowe pędy. Jeśli topinambur został posadzony w ogrodzie nie w celach ozdobnych, ale dla zbioru bulw, dobrze jest usuwać pokazujące się pąki kwiatowe. Ma to biologiczny sens, ponieważ roślina nie wydatkuje energii na wytwarzanie nasion i gromadzi większą masę bulw. Podstawowy okres wzrostu bulw występuje od lipca do września, a w cieplejszych regionach – do października.

Gdzie kupić topinambur?

W internecie bez trudu można znaleźć adres jakiegoś gospodarstwa ekologicznego albo eco-delikatesów, które oferują do sprzedaży bulwy topinamburu. A raz posadzone w ogrodzie gwarantują własne zbiory co najmniej przez kilka lat. Mając na uwadze fakt, że topinambur ma szerokie zastosowanie i posiada wiele właściwości prozdrowotnych, jego uprawa opłaci się każdemu.